Toplumsal Değişme Kuramları Final 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Modernleşme kuramları etkinliklerini hangi yıllara kadar sürdürmüştür?
Modernleşme kuramları etkinliklerini hangi yıllara kadar sürdürmüştür?
1960'lar |
1970'ler |
1980’ler |
1990’lar |
2000’ler |
Modernleşme kuramları, II. Dünya Savaşı sonrasında toplumsal ilişkilerin tarihsel bakımdan yeniden oluştuğu ve tanımlandığı bir evrede ortaya çıkmışlardır. Bu kuramlar etkinliklerini, 1970’lere kadar sürdürmüşlerdir. Doğru cevap B’dir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mübeccel Kıray’ın ortaya koyduğu toplumsal yapıyı oluşturan unsurlardan biri değildir?
Mekan/ekolojik çevre |
Statü |
Nüfus |
Organizasyon |
Değerler sistemi |
Mübeccel B. Kıray, Türk sosyolojisinde toplumsal değişmeyi açıklamak üzere yapısal-işlevselci yaklaşımı kullanmış ve bu teoriye kavramsal katkılar yapmıştır. Kıray’a göre, bir toplumsal yapı “mekan/ekolojik çevre”, “nüfus”, “organizasyon” ve “değerler sistemi” olmak üzere dört unsurdan oluşmaktadır. Bu çerçevede Kıray, toplumsal yapının bu unsurların karşılıklı etkileşimi ile bir uyum içerisinde bulunduğunu, bu unsurlardan birisinde gerçekleşen değişimlere bağlı olarak sosyal uyumun da bozulacağını ve değişimin meydana geleceğini öne sürmüştür. Doğru cevap B’dir.
3.Soru
Çağdaş sosyolojide önemli bir yeri olan yapısal işlevselciliğin kurucusu ve modernleşme kuramlarının fikir mimarlarından birisi olan bilim insanı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?
Emile Durkheim |
Max Weber |
Wilhelm Wundt |
Talcott Parsons |
Herbert Spencer |
Çağdaş sosyolojide önemli bir yeri olan yapısal işlevselciliğin kurucusu ve modernleşme kuramlarının fikir mimarlarından birisi olan bilim insanı Talcott Parsons’dır.
4.Soru
Parsons’ın sistem çözümlemesinde kullandığı, bir toplumsal sistemin şematik döngüsünü oluşturan öğeler nelerdir?
Birey- Aile- Grup- Örgüt |
İnsan- Sermaye- Hedef- Güç |
İnsan- Toplum- Bütünleştirme- Örüntüleri muhafaza etme |
Uyum- Denge- Bütünleştirme- Örüntüleri muhafaza etme |
Uyum- Hedefe ulaşma- Bütünleştirme- Örüntüleri muhafaza etme |
Parsons’a göre bir toplumsal sistem uyum, hedefe ulaşma, bütünleştirme ve örüntüleri muhafaza etme (AGIL: Adaptation, Goal Attainment, Integration ve Latency) şeklinde bir şematik döngüye sahiptir. Parsons bu şemayı kullanılarak pek çok sistemin çözümlemesini yapmaktadır. Bu işlevlerin her biri sistemin varlığının devamı için zorunludur. Birimler arasındaki fark dört işlevden hangisinin ağır bastığına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Değişim bu sistemlerin birbiri ile etkileşimi neticesinde ortaya çıkan uyumsuzlukların sistemin işleyişi doğrultusunda uyuma dönüştürülmesi ile yakından alakalıdır. Bu çerçevede bir sosyal sistemde değişim farklılaştırma, uyumu yükseltme, kapsama ve gerçek değerlemeden oluşan bir döngü içerisinde gerçekleşmektedir.
5.Soru
Tanzimat Fermanı aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde ilan edilmiştir?
Abdülmecid |
III. Selim |
Abdülhamid |
II. Mahmut |
Mehmed Reşad |
Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839’da Sultan Abdülmecid’in padişahlığı döneminde, sadrazam Mustafa Reşid Paşa tarafından yabancı devletlerin elçileri ve büyük bir halk kitlesi karşısında okunan bir belgedir. Ferman ile reaya ile devlet arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik bir dizi ıslahat gündeme getirilmiştir.
6.Soru
Collins’in teorisinde aşağıdakilerden hangisi çatışmayı azaltan bir etkiye sahiptir?
Kıt kaynakların eşit olmayan dağılımı |
Muhalif grupların mobilize olması |
Kaynakları kontrol edenlerin ve etmeyenlerin varlığı |
Mevcut çatışmalar |
Seferberlik için kullanılan kaynakların tükenmesi |
Collins’in ortaya koyduğu “çatışmanın dört ana hattı”na göre, kıt kaynakların eşit olmayan dağılımı kaynakları kontrol edenler ve etmeyenler arasında potansiyel bir çatışma oluşturduğu gibi, muhalif grupların mobilize olması ve mevcut çatışmalar da yeni çatışmaları doğurmaktadır. Bununla birlikte, çatışmalar seferberlik için kullanılan kaynaklar tükendiğinde azalmaktadır. Doğru cevap E’dir.
7.Soru
“Aktörün düşünsel süreçlerini, anlam ve amaçlarını ve bu etkenlerin nasıl eyleme ya da etkileşime dönüştüğünü incelemeyi içeren yöntemsel bir teknik” tanımı aşağıdaki kavramlardan hangisine aittir?
İdeal tip |
Verstehen |
Toplumsal eylem |
Üstyapı |
Şeyleştirme |
"Aktörün düşünsel süreçlerini, anlam ve amaçlarını ve bu etkenlerin nasıl eyleme ya da etkileşime dönüştüğünü incelemeyi içeren yöntemsel bir teknik“ tanımı "Verstehen" kavramına aittir. "Anlayış” anlamına gelen Almanca bir kelime olan Verstehen, Weber düşüncesinde önemli bir yere sahiptir. Weber'e göre, bir nedensel analiz olmayan Verstehen, toplumsal eylemi açıklamak için bir analitik tarihsel çerçeve içinde kullanılabilir. Doğru cevap B'dir.
8.Soru
Araştırmalarını olgulara, deneylere, gerçeklere dayayan, fizikötesi açıklamaları teorik olarak ihtimal dışı ve yararsız gören Auguste Comte’un açtığı felsefe çığırına ne ad verilir?
Optimizim |
Sürrealizm |
Pozitivizm |
Hümanizm |
Septisizm |
Pozitivizm Araştırmalarını olgulara, deneylere, gerçeklere dayayan, fizikötesi açıklamaları teorik olarak ihtimal dışı ve yararsız gören Auguste Comte’un açtığı felsefe çığırıdır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 17. ve 18. yüzyıl ıslahatlarının özelliklerinden biri değildir?
Düzeni kuvvete dayanarak tesis etme eğilimindedir. |
Şahıslarla kaimdir. |
Plansız ıslahatlardır. |
Sonraki ıslahatların dayanak noktası olmuşlardır. |
Kapsamlı ıslahatlardır. |
17. ve 18. yüzyıllardaki ıslahat teşebbüslerinin ortak noktası, bozulan düzeni kuvvete dayanarak iade etmektir. Söz konusu çabalar müteşebbislerin karakterlerindeki şiddet ölçüsünde başarılı sonuçlar üretebilmiştir. Dahası, her bir ıslahat girişimi şahıslarla kaimdir, yani ilgili müteşebbis öldükten sonra Osmanlı Devleti kısa süre içinde tekrar ıslaha muhtaç bir hale düşmekten kurtulamamıştır. Ayrıca bu ıslahatlar, plansız oldukları gibi, kısmi ıslahatlardır. Fakat bu özelliklere rağmen, 18. yüzyıl ıslahatları büyük bir karşılık bulmuş ve özellikle bir sonraki yüzyıla damgasını vuracak tüm ıslahat girişimleri için bir tür dayanak noktası teşkil etmiştir. Doğru cevap E’dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 19.yüzyıl Avrupa'sında sorun ve gerilim alanlarından biri değildir?
Ulus devletlerin yükselişi |
Sınıf çatışmaları |
Avrupa'nın sömürge edinme yarışı |
Köylü ayaklanmaları |
Emperyal çekişmenin artması |
19. yüzyıl boyunca değişim olgu ve temasının açıklayıcı bir kavram haline gelmesinin yanında, dönemin Batı Avrupa toplumlarını tarihsel olarak biçimlendiren, etkileyen tarihi ve siyasi gerilimler söz konudur. Bunlar: Ulus devletlerin yükselişi kurumlaşması ve birbirleri aleyhine Avrupa üzerinde etkinliklerini artırma mücadelesi; sınıf çatışmaları, sınıf temelli talep ve düzen önerileri; dünya pazarı için Avrupalı merkezlerin güç mücadelesi, sömürge edinme yarışının sert bir egemenlik mücadelesine, emperyal bir çekişmeye dönüşmesidir. Feodal üretim tarzının çözülmesinde önemli rol oynayan köylü ayaklanmaları ise Feodal Ortaçağ'da, genel itibariyle, köylüler ile toprak sahibi aristokratlar arasındaki ekonomik uyuşmazlıkların sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. Doğru cevap D'dir.
11.Soru
Hangi seçenekteki sosyologlar, sosyal bilimlerde işlevselci paradigmayı kuramsal ve metodolojik temeller üzerinde geliştirmiştir?
Husserl ve Weber |
Spencer ve Durkheim |
Garfinkel ve Schutz |
Marx ve Engels |
Althusser ve Bourdieu |
Sosyal bilimlerde işlevselcilik (functionalism) Spencer ve Durkheim tarafından geliştirilen kuramsal ve metodolojik temeller üzerinde şekillenmiştir. Yirminci yüzyılda önce sosyal antropolojide A. R. Radcliffe-Brown ve Bronislaw Malinowski tarafından geliştirilen işlevselcilik, daha sonra 1940’lardan itibaren sosyolojide Talcott Parsons, Robert K. Merton ve William F. Ougborn’un katkılarıyla kısa bir zamanda hakim bir yaklaşıma dönüşmüştür. Türk sosyolojisinde Mübeccel Belik Kıray hem kuramı kullanmış hem de yeni kavramsal katkılar sunarak zenginleştirmiştir.
12.Soru
Osmanlı Klasik düzeninin bozulması ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur değildir?
Vergi toplama sistemi değişmiştir |
Sipahiler değişimin ana aktörleridir |
Miri toprakların kullanım şekli değişmiştir |
Reayanın üzerindeki vergi yükleri artmıştır |
Klasik Osmanlı düzeninin bozulması 1670'li yıllara tekabül eder |
Osmanlı Devletinin klasik düzeninin 1570li yıllar ile birlikte bozulmaya başlaması aynı anda pek çok faktörün bir araya gelişi ile birlikte düşünülmelidir. Bu faktörler içinde belki de en önemlisi miri toprakların kullanım şeklinin ve vergi toplama sisteminin değişmesidir. Merkez ile çevre arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bir kontrol mekanizması işlevi üstlenen sipahiler, söz konusu değişimin ana aktörü olarak öne çıkmaktadır. Sipahilerin, toplumsal değişmenin ana aktörü olarak öne çıkışı iki bakımdan ele alınabilir. İlki sipahilerin suistimalleri ya da yolsuzlukları ile ilgilidir. Reayanın üzerindeki vergi yükünü artıran bu yolsuzluklar alınan tedbirlere rağmen tümüyle ortadan kaldırılamamıştır.
13.Soru
Aşağıdaki ifadelerden hangisi sosyolojinin toplumsal değişim bağlamında değerlendirilmesi ilkesiyle çelişir?
Sosyoloji, toplumsal değişme odaklı bir bilimdir. |
Sosyoloji, toplumsal yapının, örgütlenme dinamiklerinin değişimine odaklanmaktadır. |
Toplumsal çözüm yönündeki uygulamalar yeni sorunların üstesinden gelme kapasiteleri ölçüsünde kurumlaşır, yerleşir, uzun ömürlü hale gelir. |
Sosyoloji bilimi bize, toplumun canlı ve değişken olduğunu, yeni toplumsal sorunlar karşısında yeni strateji ve çözümler geliştirerek varlığını sürdürdüğünü göstermektedir. |
Sosyoloji toplumun yapısal işleyişine, grup dinamiklerine, örgütlenme kalıplarına odaklanmaktan çok değişimi öngörür. |
Sosyoloji bilimi bize, toplumun canlı ve değişken olduğunu, yeni toplumsal sorunlar karşısında yeni strateji ve çözümler geliştirerek varlığını sürdürdüğünü göstermektedir. Bu anlamda toplumsal değişme, belirli bir toplumsal çözümün kurumlaşma düzeyinin yüksekliği ve tekrarlanabilirliği ölçüsünde toplumların içinde yaşadıkları tarih döneminde ortaya çıkan kriz ve yenilenme ihtiyacına bağlı olarak olumlu ya da olumsuz olarak kabul görmektedir. Doğru cevap E'dir.
14.Soru
“Türk Weberi” olarak adlandırılan, Türkiye’nin gerileyişi (inhitat) olarak adlandırdığı sürecin ana nedeni olarak iktisadi zihniyette ortaya çıkan kadercileşmeyi ve “bir lokma bir hırka” düşüncesini gören sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?
Mümtaz Turhan |
Mübeccel B. Kıray |
Kemal Karpat |
Sabri F. Ülgener |
Şerif Mardin |
Weberyen patrimonyalizm tezleri Türkiye’nin toplumsal tarihini, yapısını ve değişimini açıklarken sıklıkla başvurulan bir teorik temeli teşkil eder. Bu tür açıklamalardan en bilineni Sabri F. Ülgener’e aittir. Açık bir biçimde Weberyen açıklamaları benimseyen ve hatta bir “Türk Weberi” olarak adlandırılan Ülgener (2006), Türkiye’nin gerileyişi (inhitat) olarak adlandırdığı sürecin ana nedeni olarak iktisadi zihniyette ortaya çıkan kadercileşmeyi ve “bir lokma bir hırka” düşüncesini görmektedir. Doğru yanıt D şıkkıdır.
15.Soru
I. Pozitivist ve materyalist paradigmanın etkisi altına girmişlerdir.
II. Var olan sorunları çözmek bilimi ve aklı referans almışlardır.
III. Kendilerine “toplum doktoru” rolü atfetmişlerdir.
IV. Dini dışarıda bırakmayan bir batılılaşma arayışı içinde olmuşlardır.
Yukarıdakilerden hangisi/hangileri Jön Türklerin düşünce dünyasını açıklamada kullanılabilir?
I ve II |
Yalnız II |
I, II ve III |
III ve IV |
Yalnız IV |
Jön Türklerin düşünce dünyasında ilk göze çarpan unsur, pozitivizm ve materyalizm gibi dönemin Avrupa’sının entelektüel muhitlerinde etkin olan iki paradigmanın etkisi altına girmiş olmalarıdır. Bir başka biçimde söylenebilirse, Jön Türkler’e göre, bilim ve aklın referans alınması yoluyla ancak ve ancak var olan sorunlarla baş etmek mümkün hale gelebilecektir. Bu aynı zamanda toplumsal meselelerin çözümünde dinin bir referans kaynağı olmaktan çıkması demektir. Bu yönüyle Jön Türkler ile Genç Osmanlılar düşüncesi arasında belirgin bir kopuş olduğunu söylemek mümkündür. Zira Genç Osmanlılar dini dışarıda bırakmayan bir batılılaşma arayışı içinde idiler.
Dolayısıyla, doğru cevap C'dir.
16.Soru
"Osmanlı Nüfusu (1830- 1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri" isimli çalışmasında, ondokuzuncu yüzyıl boyunca ve yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde eski Osmanlı coğrafyasındaki yoğun nüfus hareketlerini inceleyen sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?
Sabri F. Ülgener |
Mümtaz Turhan |
Mübeccel B. Kıray |
Şerif Mardin |
Kemal Karpat |
Karpat’ın Türkiye’de toplumsal değişmeye yaptığı en önemli katkılar Osmanlı nüfusuna dair çalışmalarıdır. Osmanlı Nüfusu (1830- 1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri isimli çalışmasında Karpat (2010), ondokuzuncu yüzyıl boyunca ve yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde eski Osmanlı coğrafyasındaki yoğun nüfus hareketlerini incelemektedir. Doğru yanıt E şıkkıdır.
17.Soru
Birim eylem kendi içerisinde dört farklı bileşene ayrılır. Aşağıdakilerden hangisi bu dört bileşen arasında sayılmaz?
Seviye |
Durum |
Aktör |
Hedef |
Normlar |
Birim eylem kendi içerisinde, aktör, hedef, durum ve normlar olmak üzere dört farklı bileşene ayrılır.
Doğru cevap A'dır.
18.Soru
18. yüzyıldan başlayarak ama özellikle 19. yüzyılın ilk yarısı Osmanlı Devleti’nin hızla toprak kaybettiği bir döneme karşılık gelir. Buna göre Osmanlı Devleti için yegâne kurtuluş ümidi hangi alanda ıslahatlar olmuştur?
bozulan askeri düzeni yeniden tesis etme |
yeni topraklar elde etme |
toplumu kalkındırma ve zenginleştirme |
ekonomiyi düzeltme ve güçlendirme |
eğitim sisteminde yenilik hareketleri |
18. yüzyıldan başlayarak ama özellikle 19. yüzyılın ilk yarısında yapılan ıslahatlar ağırlıklı olarak bozulan askeri düzeni yeniden tesis etmeye yönelik teşebbüsler biçiminde karşımıza çıkar. Bu yıllar Osmanlı Devleti’nin hızla toprak kaybettiği bir döneme karşılık gelir. Rakiplerinin sahip olduğu yeni savaş aletleri ve teknikleri karşısında sürekli mağlubiyetler alan Osmanlı Devleti için yegâne kurtuluş ümidi orduların ıslahıdır
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi hükümdarın ya da padişahın yetkilerinin yazılı bir anayasa ile tanımlandığı ve sınırlandığı bir yönetim biçimi olup iktidar padişah ile meclis tarafından paylaşılır?
sultanlık |
federasyon |
demokrasi |
meşruti monarşi |
otonomi |
Meşruti Monarşi hükümdarın ya da padişahın yetkilerinin yazılı bir anayasa ile tanımlandığı ve sınırlandığı bir yönetim biçimidir. Bu yönetim biçiminde ktidar padişah ile meclis tarafından paylaşılır.
20.Soru
Robert King Merton bir toplumsal yapıyı dört düzlemde ele alır. Aşağıdakilerden hangisi "statü dizilerinin birim olarak alınarak incelendiği" düzeyi tanımlamaktadır?
Sapma düzeyi |
Bireysel düzey |
Grup düzeyi |
Toplumsal sistem düzeyi |
Kültürel sistem düzeyi |
Merton bir toplumsal yapıyı statü dizilerinin örüntüleşmiş bir düzenlenmesi olarak görmektedir. Bu bağlamda statü roller ya da rol dizilerinin dayandığı bazı davranış beklentilerini de beraberinde getirir. Buna göre toplum statü ve rol ilişkilerinden müteşekkildir (Erkilet, 2007, s. 208). Bu çerçevede Merton, bir toplumsal yapıyı dört düzlemde ele alır:
1. Statü/rol bileşeni birimi olarak ele alınan bireysel düzey
2. Statü dizilerinin birim alınarak incelendiği grup düzeyi
3. Grupların birim olarak alınıp incelendiği toplumsal sistem düzeyi
4. Değer ya da norm sistemlerinin inceleme birimi olarak alındığı kültürel sistem düzeyi.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ