Müstensih: Bir kitabı veya belgeyi el yazısı yoluyla aynen kopya eden, çoğaltan kişi.

1828 yılında Mısır’da yayımlanan Vekayi-I Mısriyye, Osmanlı Türkçesi ile çıkarılan ilk gazetedir. Doğru cevap A’dır.

Refik Halid, Peyam-ı Sabah’tan aldığı para geçimine yetmediği için yeni bir gazete çıkarmak ister. Ancak yeni gazetelerin çıkarılması sansür dairesi tarafından yasak edildiğinden izin almakta zorlukla karşılaşır. Galatasaray Lisesi Müdürü Monsieur Feuillet’in yardımıyla bu engeli aşar ve ünlü mizah dergisi Aydede, 2 Ocak 1922’den, 9 Kasım 1922’ye kadar 90 sayı çıkar. Aydede sahibi Refik Halid’i daha ilk ayda geçim sıkıntısından kurtaracak kadar tutunur. Padişah bile gazetenin okuyucuları arasındadır. Doğru cevap B’dir.

Millî Mücadele Dönemi’nde İstanbul basını ağırlıklı olarak iki gruba ayrılmış şekilde karşımıza çıkar. İlk grupta yer alanlar, ulusal hareketi destekleyen ve onu savunan gazetelerdir. Bunlar arasında İleri, Yeni Gün, Akşam ve Vakit gazeteleri ilk sırada yer alır. 

Bu ulusalcı görüşün karşısında olan gazete ve gazeteciler de vardır. Özellikle İstanbul’da faaliyet gösteren Peyam-ı Sabah, Alemdar ve İstanbul gazeteleri Millî Mücadele karşıtı yayınlar yapar. 

Mustafa Kemal, 1922 yılında çıkarılan sol görüşlü Kahkaha gazetesinin çıkmasını engellemek için şöyle bir talimat verir: “Trabzon’da Kahkaha namında bir mizah gazetesi çıkaranlar Bolşevik’tir. Orada kimseye birşey demedim. Fakat idare edenlerin gafleti... Uyku halindeler. Alâkadar olunuz, tahkikat yapınız. Bu gazeteyi çıkaranları anlamakla beraber gazetenin çıkmamasını temin ediniz (Reisicumhur Gazi M. Kemal).”

Milliyetçilik

Türk matbaacılık tarihiyle ilgili dikkat çekici araştırmalar yayımlayan Jale Baysal, 1729-1875 yılları arasında geçen süreyi sekiz safhaya ayırır. Doğru cevap E’dir.

MÖ 1890’larda Mezopotamya bölgesinde yaşayan Babiller, halkı ilgilendiren haberleri, fırınlanmış kil tabletlere yazıp duvarlara asarak halka duyururlar.

1876 yılının verilerine göre Osmanlı Devleti’nde Abdülaziz döneminde Arapça, Rumca, Ermenice, Bulgarca, İbranice, Fransızca, İngilizce ve Almanca dillerinde süreli yayın yapılmakta ancak İspanyolca yayın bulunmamaktadır. Doğru cevap E’dir.

Matbaada kullanılacak baskı makineleri ve yazı kalıpları yurt dışından getirtilir. Bu gelişmeden haberdar olan hattat loncasının tepkilerini hafifletmek için kurulacak matbaada dini kitap basılmayacağı konusunda güvence verilir. 1727 yılında İbrahim Müteferrika’nın Sultan Selim Han Camii yanındaki Mismarî Şüca Mahallesi’nde bulunan evinin altında ilk matbaa teşkilatı kurulmaya başlanır. Muhtemelen sarayla ilgili diğer görevlerle uğraştığı için kuruluş çalışmaları bir hayli zaman alır. İki yıl sonra, 1729 yılında Cevherî tarafından hazırlanmış, Vanî Mehmet Efrendi’nin Türkçeye çevirdiği Vankulu Lügati, İbrahim Müteferrika Matbaası’nda basılan ilk Türkçe kitap olarak yayın dünyasındaki yerini alır.

1455 yılında  180 adet basılmıştır.

Zaferle sonuçlanan Millî Mücadele hareketini takiben ülkede yeni bir dönem başlar. Cumhuriyet’in ilânından 23 gün önce İstanbul’a giren Türk ordusu büyük bir sevinçle karşılanır (6 Ekim 1923). Bu sevinç, bir gün sonrasının basınında coşkulu bir şekilde yer bulur. TBMM İcra Vekilleri Heyeti aynı gün bir karar alarak, basında uygulanan sansürü kaldırır. Böylece, basın 1912 yılından beri süren sıkı sansür uygulamasından kurtulur. Bunun ardından basında bir temizlik hareketi başlatılır. Millî Mücadele sırasında, bu harekete karşı tavır alan gazeteciler yurtdışına gönderilirler. Yukarıda değinildiği gibi “Yüzellilikler” diye anılan bu grup mensupları davaya ihanetle suçlanır ve bir süre yurtdışında yaşamak zorunda bırakılırlar. Doğru cevap B’dir.

O dönemde İngiliz sömürgesi  olan Mısır'da yoğun bir Osmanlı aleyhtarı yayın çıkartılmıştır. Bunlardan 38'inin Osmanlı ülkesine girmesi yasaklanmıştır.

Yaklaşık 46 yıl yaşayan İbrahim S¸inasi, kısa süren ömrüne rağmen önemli yeniliklerde öncü rolü oynar. Bu öncülük onu hem teorik hem de pratik anlamda kültürel çağdaşlaşmanın gerçek lideri konumuna çıkarır. İlk gazeteci, ilk tiyatro yazarı, ilk bilimsel derleyici olması yanında ilk ideolojik şiirlerin şairi olarak da bilinir.

“Eğer bir şeyin gerçeğini öğrenmek istiyorsan aksi haberleri gazetelerden oku.” anlamına gelen:

Bilmek istersen eğer sıhhatin bir şeyin

Vak’anın aksini evrâk-ı havâdiste oku!...

Beyiti Şair Eşref’e aittir.

1908-1909 yıllarında yalnız İstanbul’da 353 adet gazete ve dergi yayımlanır.

hastaneler

24 Mayıs 1905'te müdürlüğe atanan ve basın camiasında kıl kuyruk olarak bilinen II. Abdülhamid Dönemi'nin son müdürü Ebülmukbil Kemal Bey'dir.

Bu yıllarda Doğu Anadolu’da başlayan Şeyh Sait İsyanı bahane edilerek 4 Mart 1925 tarihinde “Takrir-i Sükûn Kanunu” çıkarılır. Hükûmet böylece basını ve muhalefeti kısıtlama yoluna gider. İkinci kez kurulan İstiklâl Mahkemeleri ile gazeteciler üzerinde büyük bir baskı uygulanır. Hapse atılanlar ve sürgüne gönderilenler olur

Yazışmalarında Çinceyi kullanan Kore’nin dördüncü Kralı Büyük Sejong (1397-1450), “halk için bir yazı” oluşturmak amacıyla, 1444 yılında çalışmalar başlattı. Kendisinin de aralarında bulunduğu bilim adamları heyeti Çin, Uygur [Türk], Moğol dillerini inceleyerek, daha önce hiçbir alfabeyi örnek almayan 25 harflik Han’gil alfabesini uygulamaya geçirdiler. 1446 yılında bu alfabe kullanılarak basılan ilk eser Hunmin Congim (Halka Doğruları Öğreten Ses) adıyla yayımlandı.