1 Mayıs 2009 tarihinde Dış işleri Bakanlığı’na atanan Ahmet Davutoğlu tarafından Türk dış politikasına komşularla sıfır sorun, maksimum iş birliği, merkez ülke ve stratejik derinlik gibi birçok yeni kavram kazandırılırken, model ortaklık Türkiye-ABD ilişkilerini tanımlamak için Obama’nın kullandığı bir terimdir.

AB’nin tarihinde Lüksemburg ve Helsinki’den sonra bir başka “Türkiye Zirvesi” olarak da bilinen tarihi AB Kopenhag Zirvesi’ne Türkiye’nin üyelik müzakerelerine başlaması tartışmaları damgasını vurdu. Daha 1997’de Türkiye’yi AB geleceği içinde görmeyen, adaylar arasına bile almayan AB’nin, Aralık 1999’daki kararı sonrasında Türkiye’nin Kopenhag Kriterleri için ortaya koyduğu performans son derece şaşırtıcıydı.

14 Ağustos 2001’de Recep Tayyip Erdoğan Başkanlığında kurulan Adalet ve Kalkınma Partisinin (AK Parti) % 34 oyla birinci parti oldu, daha da önemlisi tek başına iktidar olacak kadar milletvekilliği kazandı.

Avrupa Birliği Devlet ve Hükûmet Başkanlarının 16-17 Aralık 2004 tarihli Zirve’de aldığı karar doğrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’ ta yapılan Hükûmetler arası Konferans (HAK) ile Türkiye resmen AB’ye katılım müzakerelerine başlamıştır. Böylece, Türkiye ile AB arasındaki inişli-çıkışlı ilişki, çok önemli bir dönüm noktasını aşarak yepyeni bir sürece girmiştir.

24 Mart 2001 tarih ve 24352 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de “Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programı” adı altında yayınlanmıştır. Resmîleşen (Ulusal Program) UP; “Giriş”, “Siyasi Kriterler”, “Ekonomik Kriterler”, “Üyelik Yükümlülüklerinin Üstlenebilme Kapasitesi”, “Müktesebatın Uygulanmasına Yönelik idari Kapasite” ve “Reformların Mali Açıdan Global Değerlendirilmesi” olmak üzere altı ana başlıktan oluşmaktadır.

31 Aralık 1995’te gerçekleşen Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği anlaşması 1993-1996 dönemi Türk dış politikasının en önemli gündem maddelerinin başında gelmektedir.

Zirve öncesinde AB Birliği içerisinde bazı ülkeler müzakere tarihi verilmesi gerektiğini bazıları ise verilmemesi gerektiğini önce sürmüştür. Müzakere tarihi verilmesi gerektiğini öne süren ülkeler arasında ise hangi tarihte olması gerektiğine yönelik itirazlar ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede İngiltere, Portekiz, İtalya ve Yunanistan, Türkiye’ye müzakere tarihi verilmesi gerektiğini en net söyleyen ülkeler olmuştur. İspanya, İrlanda, Lüksemburg, Finlandiya ve Belçika net bir tavır belirlememiş, Fransa, Almanya, İsveç, Danimarka, Hollanda ve Avusturya ise güçlü bir sinyal olduğunu ancak tarih verilmemesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir.

Üye olması halinde AB’nin en büyük ülkesi olacak olan Türkiye’nin tarihî-kültürel özellikleri, ekonomik seviyesi, komşuları, genç ve dinamik nüfus yapısı ve iddialı bir ülke olması ciddi endişeler yaratmaktadır. 2004’te AB’ye üye olan 10 ülkenin toplamına yakın bir coğrafya ve nüfusa sahip olan Türkiye’nin AB içinde hazmedilmesi kolay olmayacaktır.

1970’li yıllardan itibaren de Türkiye, ABD için İslam “tehdidine” karşı en çok ihtiyaç duyduğu ve iş birliği yaptığı ülkelerden biri olmuştu. Doğu Bloku’nun çökmesinden sonra da ABD için önemli işlevleri olan bir ülke konumunda bulunan Türkiye, yeni dünya düzeninin oluşmasında ABD’nin Orta Asya, Kafkaslar ve Orta Doğu’daki referans ve destek noktası olarak belirlenmişti. Türkiye, ABD’nin “stratejik partneri” konumundaydı ve her zaman için Türkiye’nin Batı Bloku’nda kalması Amerika’nın arzu ettiği bir durumdu. Bu nedenle de ABD, Türkiye’nin AB’ye üyeliğini zaman zaman AB ülkelerini rahatsız edecek denli destekliyordu.

3 Kasım 2002 seçimleri ile ilgili verilen seçeneklerden A,B,C ve D seçenekleri doğru bilgiler vermektedir. Ancak Recep Tayyip Erdoğan Başkanlığında kurulan Adalet ve Kalkınma Partisinin (AK Parti) % 34 oyla birinci parti olmuş, daha da önemlisi tek başına iktidar olacak kadar milletvekilliği kazanmıştır.

3 Ekim 2005’te üyelik müzakerelerine başlanıncaya kadar geçen süre ise Türkiye tarihinin görmediği yoğunluk ve kapsamda büyük bir dönüşüm ve reform dönemi olmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti’nin tanınma belgesi olarak kabul edilen Lozan Antlaşması’nın statüsü, Türk dış politikası açısından her zaman belirleyici faktörlerden biri olmuştur. “Lozan Statüsü” olarak da bilinen bu faktör, Türkiye’nin toprak bütünlüğünü ve dahası başka topraklarla ilgilenmeme prensibini belirleyen temel durumdur.

A,B,C ve D seçeneklerinde verilen bilgiler 2004 yılının Türkiye ve AB ilişkilerinde taşıdığı önemi anlatır niteliktedirler. Ancak E seçeneğinde sözü geçen uyum paketleri, basın özgürlüğü konusunda değil demokrasi ve insan hakları konularında hazırlanmıştır.

Komşularla sıfır sorun anlayışı altı temel unsur üzerine inşa edilmiştir: “a-Herkes için eşit güvenlik, b-Ekonomik entegrasyon, c-Farklı kültürlerin saygı içinde bir arada yaşaması, d-En yüksek düzeyde siyasi işbirliği oluşturma, e-En yüksek düzeyde bölgesel bilinç, f-İstikrar ve gelişme ile güvenlik işbirliği ilişkisinin iyi şekilde kurulması”

2009 yılında yapılan ziyaretlerde eğitim alanında adımlar atılmış, Türkiye’de bir Türk-Rus üniversitesi ve kolejinin kurulması kararı alınmıştır. Bu ziyaretler kapsamında ilk kez Rus Ortodoks Kilisesi Patriği Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Doğru cevap E’dir.

3 Ekim 2005’te AB ile üyelik müzakerelerinin başlaması kısa zaman içinde büyük bir hayal kırıklığına dönüşmüş, 2006 yılı sonunda Kıbrıs sorunu gerekçe gösterilerek 8 müzakere başlığı askıya alınmış, ardından Fransa ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) 5’er müzakere başlığını veto etmesi ile bloke edilen başlık sayısı 18’e çıkmış, böylece ilişkiler donma noktasına gelmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasında AB’ye yön veren en önemli iki ülke olan Almanya ve Fransa’da Türkiye’nin AB üyeliğine kategorik olarak karşı çıkan siyasi liderlerin işbaşında olması büyük bir rol oynamıştı.

Uzun müzakere ve tartışmaların ardından 17 Aralık 2004 tarihinde Brüksel’de toplanan AB Konseyi Türkiye ile müzakerelere 3 Ekim 2005’te başlanması kararını aldı.

Güney Kafkasya Bölgesi’yle ilgili olarak Türkiye açısından belli başlı önemli dört faktör sıralanabilir. Bunlardan ilki bölgenin coğrafi konumu, yani Türkiye’ye sınır komşusu olmasıdır. Bununla birlikte Türkiye’nin bölgeye ilişkin tarihsel bir bağ hissetmesi ve bölgeden Türkiye’de yaşayan büyük bir nüfusun olması da teşvik edici olmuştur. Üçüncü olarak, yukarıda da belittiğimiz gibi gerek stratejik gerekse etnik bağlılık olarak Türkiye açısından önemli olan Orta Asya ile bağlantısının bu bölgeden geçmesi başka bir unsurdur. Son ve en önemli faktör olarak, batıya giden petrol hatlarının bu bölge üzerinden Türkiye’ye ulaşacak olması ve bölgenin bu kapsamda Batı için stratejik öneme sahip olması sayılabilir (Demir, 2004:717-718).