Hükûmet’in İsrail karşıtı söylemsel tavrı, İsrail ile askerî iş birliği alanına neredeyse hiç yansımamıştır. Hatta tam tersine Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması, Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması, Ekonomik, Bilimsel ve Teknik İşbirliği Çerçeve Anlaşması, Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşması gibi ekonomik ve askerî anlaşmalar Refah-Yol iktidarı döneminde gerçekleşmiştir. Turizm Giderleri Karşılama Anlaşması bu anlaşmalar arasında sayılamaz.

ABD, Türkiye’yi dönemsel olarak AB’ye girme konusunda desteklemekteydi. Bu anlamda belirli çıkarlar sağlamak ve var olan çıkarlarını korumak açısından Türkiye gibi müttefik bir ülke ABD açısından kritik öneme sahipti. ABD, Türkiye’nin AB üyeliğini destekleyerek Avrupa’nın homojen ve yekpare yapıdan sıyrılıp heterojen bir yapıya kavuşmasını istiyordu. Dolayısıyla ABD’nin homojen yapının korunmasından ziyade homojen yapının bozulması gibi bir hedefi söz konusu idi.

24 Nisan 2004’te yapılan referanduma Kıbrıs Rum halkının %88’i katıldı. Kıbrıs Rum kesiminin %24.17’si plana “evet” derken %75.83’ü planı reddetti. Kıbrıs Türk halkının ise %87’si oylamaya katıldı. Kıbrıs Türk halkının % 64.90 planı kabul ederken % 35.09’u reddetti. Referandumda Rum kesiminin tutumu AB tarafından eleştirilse ve hatta Rumların kendilerini aldattığına dair açıklamalar yapılsa da AB, Rum kesimine somut yaptırımlarda bulunmadı, üyelik sürecini durduramadı. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, bütün Kıbrıs’ı temsilen Kıbrıs Cumhuriyeti adına 1 Mayıs 2004’te AB’ye üye oldu.

2006 yılı sonunda AB ile ilişkiler donma noktasına gelmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasında AB’ye yön veren en önemli iki ülke olan Almanya ve Fransa’da Türkiye’nin AB üyeliğine kategorik olarak karşı çı- kan siyasi liderlerin işbaşında olması büyük bir rol oynamıştır. GKRY’nin AB’ye tam üye olması ile zaten bu tür bir krizin geleceği beklenmekteydi. Buna ilaveten AB Anayasa taslağının reddedilmesi, mali kriz, Türkiye’nin Ankara Protokolü’nü uygulamaması ve diğer faktörler, 2007 sonrasında AB politikasının Türkiye’de değerini ve önemi yitirmesine neden olmuştur. Obama’nın başkanlığının ilişkilerin bozulmasında bir faktör olduğundan söz edemeyiz.

AB adaylığında bulunan ülkelerin tam üyeliğe kabul edilmeden önce karşılaması gereken kriterleri içeren Kopenhag Kriterleri 1993 yılında ilan edilmiştir.

Bülent Ecevit 1999'daki seçimlerin ardından 28 Mayıs 1999'da MHP ve ANAP'la koalisyon hükümeti kurarak başbakanlık koltuğuna oturdu. Bu dönemde de başbakanlık görevinde O bulunmaktaydı.

3 Kasım 2002’de AK Parti iktidara gelir gelmez AB’ye üyelik konusunda verdiği ilk sınav 12-13 Aralık 2002’de gerçekleştirilen Kopenhag Zirvesi olmuştur. Nice, Helsinki, AGİT ve Lüksemburg Zirvesi AK Parti iktidarından önce gerçekleşmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin tanınma belgesi olarak kabul edebileceğimiz Lozan Anlaşması’nın statüsü, Türk dış politikası açısından her zaman belirleyici faktörler- den biri olmuştur. “Lozan Statükosu” olarak da bilinen bu faktör, Türkiye’nin toprak bütünlüğünü ve dahası başka topraklarla ilgilenmeme prensibini belirleyen temel durumdur.

Ülkelerin dış politikalarının oluşturulmasında ve uygulanmasında politik karar vericilerin rolü zaman zaman çok önemli etkiler yaratabilmektedir. Bu durum özellikle kriz dönemlerinde özel bir önem taşımaktadır. Dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem, göreve geldikten bir süre sonra Yunanlı meslektaşı ile çeşitli toplantılarla bir araya geldiğini, muhatabının Türkiye’ye yönelik düşüncelerini bildiğini ve eğilimlerini de bir süre tarttıktan sonra bir barış girişimi başlatmaya karar verdiğini belirtmektedir.

2001 yılında yazdığı “Stratejik Derinlik” kitabı ile Türkiye’nin nasıl bir dış politika izlemesi gerektiğini ayrıntıları ile ortaya koyan Davutoğlu’nun düşünceleri, AK Parti Hükûmeti’nin ikinci dönemindeki politikalarının zeminini oluşturmuştur. 1 Mayıs 2009 tarihinde Dışişleri Bakanlığına atanan Davutoğlu Türk dış politikasına “stratejik derinlik” kavramının yanı sıra “çok boyutlu - çok kulvarlı dış politika”, “merkez ülke”, “vizyon odaklılık”, “komşularla sıfır sorun politikası”, “barış havzası”, “karşılıklı bağımlılık”, “proaktif dış politika” gibi pek çok yeni kavramı da kazandırmıştır. Bu iddialı ve misyonu olan dış politika anlayışının Türkiye’nin klasik “yurtta sulh cihanda sulh” politikasını aksiyoner bir yaklaşımla yorumladığı söylenebilir.

Soğuk Savaş’ın bitiminin ardından yeniden şekillenen dünyada, Almanya ile birlikte bu değişimden en çok faydalanacak ülke olarak Türkiye’den söz ediliyordu. Zira büyük ve güçlü bir tarihe sahip Türkiye’nin önünde özellikle Orta Asya, Kafkaslar, Balkanlar ve Orta Doğu’da yeni fırsatlar açılmıştı.

Yaşanan Kardak krizi sonrasında AB politikalarından kısmen uzaklaşılması sonrası, İslam dünyası ile ilişkilerin yoğunlaştırılması adına Necmettin Erbakan Hükumeti döneminde Kalkınan Ülkeler (D-8) Topluluğu’na Türkiye’nin üyeliği gerçekleşmiştir.

Belirtilen dönemde KKTC’de Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, Başbakan Derviş Eroğlu, Demokrat Parti lideri Serdar Denktaş, Cumhuriyetçi Türk Partisi lideri Mehmet Ali Talat ve Barış ve Demokrasi Hareketi lideri Mustafa Akıncı’dır.

Soğuk Savaş sonrası dönemde BM’nin müdahalede bulunduğu uluslararası çatışmalar üç iken etnik çatışma sayısının kırk yedi olması bunu net biçimde ortaya koymaktadır. Bu gelişmeler de Türkiye’nin AB politikasına yönelmesinde etkili olmuştur.

Bugünden baktığımızda bu üç genel unsurun devamlılığını görmek hâlâ mümkündür. Belirli dönemlerde bu unsurlarla çelişen istisna durumlar yaşansa da Türkiye, belirlenmiş toprak sınırları ve komşularının toprakları ve toprak bütünlüğü konusunda hâlâ hassas, Batı’yla ilişkilerini devam ettirmek konusunda özenli ve iç ve dış güvelik endişelerinin etkili olduğu dış politika hassasiyeti taşıyan bir ülkedir. Bu noktalara ilaveten Türk dış politikasının bazı dönemler haricinde genel olarak tarafsız ve statükocu kalmaya özen gösterdiği, müdahil olma gereği duyduğu sorunlara genelde direkt müdahale yöntemiyle değil de daha çok içinde bulunduğu NATO ya da BM gibi uluslararası kurumları ve uluslararası kamuoyunu harekete geçirerek müdahil olmaya çalıştığını söyleyebiliriz.