2011 yılı itibariyle 37 milyar Doları bulan ticaret hacmi ve artış eğilimi potansiyeli ile Türkiye’nin en önemli ticaret ortağı Almanya’dır.

Türkiye ve Rusya ikili ilişkilerin dışında uluslararası sorunlarda da büyük orada yakın politika izlemişlerdir. İran’ın nükleer enerji programı karşısında Batı’nın verdiği tepkiye karşın sorunun diplomatik yolla çözülmesi noktasında, Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesinde, Orta Doğu’da barışın sağlanması, Suriye-Lübnan sorunu, Afganistan ve Irak’ta güven ortamının tesisi gibi uluslararası konularda Rusya ve Türkiye yakın politikalara sahip olmuşlardır. Elbette ikili ilişkiler ve bazı küresel sorunlara karşı paralel bir politika izlense de iki ülkenin ayrı düştüğü konular da vardır. 2011 yılı ve sonrasında dünya gündemini en çok meşgul eden Arap Baharı bunlardan biridir. Rusya müttefiki Beşar Esed yönetimindeki Suriye konusunda ise tavrını çok net bir şekilde ortaya koymuş ve rejimin korunması için ilk andan itibaren elinden gelen çabayı göstermeye başlamıştır. Rusya’nın Suriye noktasında hedefi diplomatik çözümlerin aranması ve dış müdahalenin mümkün olduğunca engellenmesidir.

Yeni seçilen Başbakan Gerhard Schröder’e göre Türkiye’nin Müslüman bir ülke olduğu için Birlikten dışlanması asla kabul edilemezdi. Yeni Hükûmet’in Dışişleri Bakanı olan Joschka Fischer da “AB bir din birliği değil, değerler ve çıkarlar birliğidir” diyerek Türkiye’nin üyeliğinin sadece objektif kriterler ile değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyordu. Gerek seçim öncesi, gerek seçim sonrası dile getirilen söylemler beklenilen doğrultuda sonuç vermiş ve Almanya ile seçim sonrası yeni bir döneme giren Türkiye, Avrupa Birliği ile de yeni ve olumlu ilişkilerin geliştirildiği bir döneme girmiştir.

Yakın dönem Türk siyasal hayatında 3 Kasım 2002 seçimleri son derece önemli bir yer tutmaktadır. Seçimlerden sadece 15 ay önce, 14 Ağustos 2001’de Recep Tayyip Erdoğan Başkanlığında kurulan Adalet ve Kalkınma Partisinin (AK Parti) % 34 oyla birinci parti oldu, daha da önemlisi tek başına iktidar olacak kadar milletvekilliği kazandı.

1990-1993 arasında bölgesel güç olma heyecanı ve çabaları ile geçen üç yılın ardından Türk dış politikası Avrupa politikalarına da yeniden yoğun ilgi göstermeye başlamıştır. Bunda Turgut Özal’ın ölmesi ile siyasi liderliğin değişmesi, hem bölge- de arzu edilen sonuçlara ulaşılamaması hem de AB’nin yeni bir cazibe merkezi olarak hızla Türkiye ’siz bir biçimde yeniden yapılanma yolunda ilerlemesi etkili olmuştur.

1945-1964 dönemi Soğuk Savaş’ın başladığı ve en hararetli sürecini yaşadığı dönemdir. Bu dönemde uluslararası sistem ideolojik bir kutuplaşmaya gitmiş, dünya Doğu ve Batı Blokları olarak ikiye ayrılmış ve Türkiye, Batı Bloku içinde yer almıştır. Bu dönemde Türk dış politikası blok siyasetine uygun bir şekilde yürütülmüş, hatta blok siyaseti içinde kalmak bazı dönemler ülkenin varlık nedeni ve sonucu olarak görülmüştür. Bu politika 1960 askerî darbesi ve yaşanan uluslararası olaylar sonucunda bir nebze de olsa değişmiş ve Türkiye reel politikaya daha yakın, ideolojik kaygılardan biraz daha arınmış ve çıkarlarını daha çok temel alan politika arayışlarına girişmiştir. Dönemin belki de en önemli özelliği Türkiye’nin iki bloklu sistem içinde en riskli bölgede yer almasıdır. SSCB’nin önünde Batı dünyasının güvenliği bakımından son derece önemli bir rol üstlenen Türkiye, zaman zaman blok siyasetine etki eden değil, sadece etkilenen bir ülke olarak da dış politikasını belirlemek durumunda kalmıştır.

Bulgaristan bölgedeki en sorunsuz ülke olarak Soğuk Savaş’ın ardından kendini en hızlı toplayan ve Türkiye ile sorunsuz komşuluk yürüten Balkan ülkesi olmuştur.

Obama’nın 6 Nisan 2009 tarihinde TBMM’de yaptığı konuşma gerek ikili ilişkiler için, gerekse bölgenin istikrar ve barışı için yapılabilecekler noktasında büyük bir umut doğurmuş, konuşmasında Türkiye-ABD iş birliğini tanımlamak için kullandığı “Model Ortaklık” kavramı, iki ülke arasında başlayan yeni döneme dair önemli ipuçları vermiştir. Obama, TBMM’de yaptığı konuşmada bölgeye ilişkin düşüncelerini, Türkiye’den beklentilerini ve model ortaklık noktasında nasıl bir iş birliği kastettiğini de belirtmiştir. Obama, “Birleşik Devletler’le Türkiye’yi birbirine bağlayan güvenin zorlandığını, sarsıldığını biliyorum. Bu zorlanmanın, sarsılmanın İslam inancının yaşandığı pek çok yerde paylaşıldığını da biliyorum. Becerebildiğim kadar açıkça şunu söylemek isterim ki Birleşik Devletler, İslam’la bir savaş hâlinde değildir ve asla olmayacaktır” sözleriyle Bush yönetiminin asıl düşman olarak belirlediği İslam konusundaki duruşunun ne olduğunu vurguluyordu.

Türkiye’nin Osmanlı mirasçısı olduğu kabulü, bahsi geçen havzadaki varlığı ile birlikte “tarihsel miras” kavramını doğurmuştur. Kaldı ki vurgulanmaya ve empoze edilmeye çalışılan, Türkiye’nin jeopolitik nüfuz alanı ve buradaki etkisi ile stratejik bir derinliğe sahip olmasını temellendiren de aslında bu miras ve “tarihsel derinlik” olarak görülmektedir.

Türkiye’nin üyelik görüşmelerine başlamasını uygun bulmayan Komisyon görüşünün en önemli gerekçelerinden birisi, 1981’de Yunanistan, 1986’da ise İspanya ve Portekiz ile genişleyen AT’nin bunu henüz hazmedemediği, AT’nin şimdiki asıl önceliğinin genişleme değil “derinleşme” olduğudur. 

AB Müktesebatı, AB Hukuk sistemini ifade eder ve dört temel kaynağı vardır. Bunlar kurucu antlaşmalar, mevzuat, Adalet Divanı içtihadı ve uluslararası antlaşmalardır.

Başbakan Erdoğan’ın ABD’ye yaptığı ziyaret önemli rol oynamıştır. İki ülke arasında 2006 yılında kısa adı ile “Stratejik Vizyon Belgesi” denilen bir belge geliştirilmiştir. Bu belgede Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerin belirleyici unsurları “güçlü dostluk bağları, ittifak, karşılıklı güven ve vizyon birliği” olarak sa- yılmaktadır.

1990 sonrasında Türkiye’nin önündeki yeni imkânlar ve alternatifler ülkenin gelişimi ve bölgede etkili bir güç olmak için değerlendirmeye çalışan T. Özal’ın 1. Körfez Krizi’nde ortaya koyduğu tavır dikkat çekicidir. Komşu Irak’ın, aslında tam da yeni ortaya çıkan düzenden pay kapma hevesi ile Kuveyt’i işgali ile başlayan süreçte Türkiye, ABD ile hareket etmenin yeni dünya düzeninde sağlam bir yer almak ve Türkiye’nin imkânlarını genişletmek bakımından önemli olduğunu düşünmüştür. Özal’a göre ABD, Soğuk Savaşı’ın galibi ve artık “tek kutuplu” dünyanın lideridir. İdeolojik olarak da ABD ile bir karşıtlık söz konusu değildir. Benzer bir durum, Orta Asya ve Kafkaslar’daki dönüşüm çerçevesinde de yaşanmıştır. Bir anda ortaya çıkan Türk Cumhuriyetlere yönelik Türkiye’nin politikasına ABD destek vermiş, “Adriyatik’ten Çin Seddi’ne Türk Dünyası”, “21. Yüzyıl Türk Yüzyılı”, “Yükselen Yıldız” vb. heyecan verici sloganlar sıklıkla duyulmaya başlanmıştır. Türkiye’nin yeni dış politika kimliği bakımından da bu dönemde ön plana çıkan kavramın “Türklük” olduğu söylenebilir.

Obama, dış politikasında G.W.Bush yönetiminin dünyaya düzen getirme amaçlı “neo-con” felsefesinden uzaklaşarak daha çok iç siyasete yönelmiş, İslam dünyası ve Orta Doğu ülkeleriyle geçmişten farklı ve “yumuşak güce” dayalı ilişkiler kurmayı amaçlamıştır. Neo-Con’ların ABD’nin gücüne ve saldırganlığına dayalı “Yeni Amerikan Yüzyılı Projesi”, Obama döneminde ciddi bir değişime uğramış ve yumuşak güç vurgusu ön plana çıkmıştır. Bu noktada Obama Yönetimi Türkiye’ye özel bir önem vermiştir.