Türk Düşünce Tarihi Final 18. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Allah’ın varlıkları yaratma tarzının yani alemdeki düzenliliğin açığa çıkma tarzını ifade eder?
Din
|
Felsefe
|
Fıkıh
|
Kelam |
Mantık |
Osmanlı düşünürleri için mekan sorunu olmadığından mekanı sabit olarak algıladıklarından geriye kalan sorun bu mekanlar içinde farklı unsurların bir araya getirilerek yeni biçimlere kavuşturulması yani sentezlenmesidir. Bu sentezleme işlemi kural ya da ilkelerini mantıktan alır. Bu nedenle Osmanlı düşünce tarzında en fazla önem arz eden disiplinlerden biri mantıktır (Aristocu mantık geleneği). Mantık, her şeyden önce Allah’ın varlıkları yaratma tarzının yani alemdeki düzenliliğin açığa çıkma tarzıdır. İslâm’daki tek Tanrı inancı en büyük desteğini alemin düzenliliği fikrinden aldığı için, bu düzenliliğin tecellisini en fazla yakalama imkanını veren disiplin mantıktır.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi düşünür olmanın temel şartını bilgi aktarımından ziyade şahsi görüş ve içtihatlar geliştirmeye bağlamaktadır?
Molla Fenari |
Bedreddin Simavi |
Kayserili Davud |
İbn Kemal |
Müeyyedzade |
Temel İslâmi ilimlerin yanı sıra mantık, felsefe ve astronomi gibi alanlarda eğitim gören Bedreddin Simavi (Şeyh) hem fıkıh hem de tasavvuf felsefesi alanında yazdığı eserlerle ilmi önem kazanmış bir düşünürdür. Düşünür olmanın temel şartını bilgi aktarımından ziyade şahsi görüş ve içtihatlar geliştirmeye bağladığı için eserlerinde kendi şahsi yaklaşımı ön plandadır.
3.Soru
İbn Haldun hangi eserinde her şeyden önce ümran olarak isimlendirdiği yeni bir ilim ve perspektif inşa etmektedir?
Tahkîk mâ li'l-Hind |
Tercümetü Kitabi Batencel |
El-Âsârü’l-bâkiye ani’l-kurûni’l-hâliye |
Tecâribü'l-ümem |
Mukaddime |
İbn Haldun Mukaddime isimli eserinde, her şeyden önce ümran olarak isimlendirdiği yeni bir ilim ve perspektif inşa eder. Ümran ilmi her ne kadar kelâm, fıkıh, siyaset felsefesi, İran nasihatname geleneği gibi farklı disiplinlerden istifade ederek oluşturulsa da, vurgulamalarından anlaşıldığı üzere temelde tarih disiplinin bir uzantısı şeklindedir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Harun Reşid’in ona mekanik bir çalar saat göndermesiyle Batı’da İslâm bilimine karşı hayranlık yaratılmasına yol açan kişidir?
Constantin |
Şarlman |
Gallen |
Adelard |
Alexander |
Batı ile diplomatik ilişkilerde ilk olay Harun Reşid ile Şarlman arasında cereyan etmiştir. Bilindiği gibi Harun Reşid ona mekanik bir çalar saat göndermişti; bu olay Batı’da İslâm bilimine karşı hayranlık yaratmıştı.
5.Soru
İslam düşünce tarihçileri tarafından kabul edilen ilk İslâm filozofu aşağıdakilerden hangisidir?
Farabi |
İbn Sînâ |
Gazzâlî |
Kindî |
İbn Rüşd |
İslâm düşünce tarihçileri tarafından ilk İslâm filozofu olarak kabul edilen Yakup İbn İshak el-Kindî (öl. 252h/866m?) soylu bir ailenin çocuğu olarak bugünkü Irak’ın güneyinde İslâm döneminde kurulmuş önemli bir şehir olan Kûfe’de doğmuştur.
6.Soru
Tehâfüt geleneğinin ortaya çıkış nedenleri incelendiğinde bunların en başında ne gelmektedir?
Akıl-Din ilişkisi |
Akıl-Felsefe ilişkisi |
Felsefe-Din ilişkisi |
Mantık-Felsefe ilişkisi |
Akıl-Mantık ilişkisi |
Tehâfüt geleneğinin ortaya çıkış nedenleri incelendiğinde bunların en başında felsefe - din ilişkisi görülür. Bu açıdan Tehâfüt geleneğinin felsefe -din ilişkisi üzerine inşa edilmiş olduğu söylenebilir.
7.Soru
Rıza Tevfik hangi düşünceyi benimsemiştir?
Sezgicilik |
Pozitivizm |
Spiritualism |
Materyalizm |
Sosyolojik |
Son Osmanlı felsefi düşüncesinin tarihsel dönüşümüne dair bu değerlendirmelerden sonra farklı metafiziksel felsefelerin önde gelen temsilcilerinin adlarını verebiliriz. Materyalist yaklaşım en belirgin şekliyle Baha Tevfik, Ruhçu (spritualist) yaklaşım Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi, Pozitivist yaklaşım Rıza Tevfik, Sosyolojik pozitivist yaklaşım Ziya Gökalp, Sezgici yaklaşım Mustafa Şekip tarafından temsil edilmişlerdir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İbn Rüşd sonrası tehâfütlerin kaleme alınmasının başlıca nedenlerinden değildir?
Felsefe ve kelam arasında ortak olan temel problemleri bilimsel seviyede tartışma isteği |
Fikrî alandaki dinamizmin yeniden canlandırılıp devam ettirilmesi arzusu |
Devlet yöneticilerinin aklî ve felsefî ilimlere olan ilgisizliği |
Din-Felsefe ilişkisinin incelenmesi |
Düşünce alanında tenkitçi ortamın hazırlanmasını sağlayarak, taklitten uzak orijinal fikirler ileri sürülerek çözümlerinin üretilmesi |
Başta Fatih Sultan Mehmet olmak üzere devlet yöneticileri aklî ve felsefî ilimlere oldukça ilgilidir. Onlar bilim, düşünce ve kültür alanlarında canlılık sağlanmasına yönelik olarak serbest düşünceye imkân tanıyarak bilimsel tartışmalara yer vermiştir.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İbn Rüşd sonrası tehâfütlerin kaleme alınmasının başlıca nedenlerinden değildir?
Felsefe ve kelam arasında ortak olan temel problemleri bilimsel seviyede tartışma isteği |
Din-Felsefe ilişkisinin incelenmesi |
Gazzâlî ve İbn Rüşd’ün Tehâfüt’lerinin incelenip karşılaştırma yapılmak suretiyle değerlendirilmesi |
Fikrî alandaki dinamizmin yeniden canlandırılıp devam ettirilmesi arzusu |
Aristocu seleflerine Gazzâlî’nin yönelttiği ithamların araştırılması |
İbn Rüşd sonrası tehâfütlerin kaleme alınmasının başlıca nedenleri şunlardır: 1. Başta Fatih Sultan Mehmet olmak üzere devlet yöneticilerinin aklî ve felsefî ilimlere olan ilgisi. Onların bilim, düşünce ve kültür alanlarında canlılık sağlanmasına yönelik olarak serbest düşünceye imkân tanımaları ve bilimsel tartışmalara yer vermeleri, 2. Felsefe ve kelam arasında ortak olan temel problemleri bilimsel seviyede tartışma isteği, 3. Din-Felsefe ilişkisinin incelenmesi, 4. Gazzâlî ve İbn Rüşd’ün Tehâfüt’lerinin incelenip karşılaştırma yapılmak suretiyle değerlendirilmesi, 5. Fikrî alandaki dinamizmin yeniden canlandırılıp devam ettirilmesi arzusu, 6. Düşünce alanında tenkitçi ortamın hazırlanmasını sağlayarak, taklitten uzak orijinal fikirler ileri sürülerek çözümlerinin üretilmesidir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İslâm düşüncesini oluşturan yabancı kaynaklardan biri değildir?
Budist düşünce |
Hermes geleneği |
Hellenistlik düşüncesi |
Hint düşüncesi |
Sasani düşüncesi |
İslâm düşüncesinin beslendiği yabancı kaynaklar içinde Budizm düşüncesi yoktur. Doğru yanıt: A'dır.
11.Soru
İbn Haldun'a göre, toplumları bir arada tutan ve tarihteki toplumların yükselişini açıklayan şey aşağıdakilerden hangisidir?
Dindaşlık
|
Tarihdaşlık
|
Zenginlik
|
Asabiyye
|
Sosyal gelişmişlik
|
12.Soru
Batıda ortaya çıkan ve genel olarak “Robinsonad” ya da “Adasal Roman” diye adlandırılan bilimsel roman türleri, hangi islami eseri örnek alarak yazılmışlardır?
Kitâb Tedbiri’l-Mutavahhid |
Risâletu’l-Vedâ |
Hayy b.Yekzân |
Mizanu’l-Amel |
Tehâfutu’l-Felâsife |
Batıda ortaya çıkan ve genel olarak “Robinsonad” ya da “Adasal Roman” diye adlandırılan bilimsel roman türleri, Hayy b.Yekzân’ı örnek alarak almıştır. Bunlar arasında Francis Bacon’ın Yeni Atlantis’i, Thomas Morus’un Ütopya’sı gibi eserler gösterilebilir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dinde inanma eyleminin kendine özgü karakteristik özelliklerinden birisidir?
Sebep-sonuç ilişkilerini dikkate alarak olayları açıklamak |
Soru sorarak gerçekliği tüm açıklığıyla kavramak |
Olan-bitenin nedenlerine ve muhtemel sonuçlarına dikkat kesilmek |
Dini metinlerin otoritesine itaat etmek |
Doğrudan düşünülebilir olana yönelmek |
İnanma eylemi daha çok dini metinlerin otoritesine dayalı bir itaat şeklinde ortaya çıkar. Diğer seçenekler düşünmenin karakteristik özellikleridir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İslam düşüncesinin batıya geçiş yollarından biri değildir?
Osmanlıcadan yapılan tercümeler |
Diplomatik ilişkiler |
Haçlı savaşları |
İslam eğitim kurumlarının taklit edilmesi |
Batılıların eğitim için İslam ülkelerine gitmesi |
İslâm düşüncesi Batı’ya birkaç yolla geçmiştir. Birincisi, Hıristiyanların Müslümanlarla Sicilya, Endülüs (İspanya) ve kısa süreli olarak Güney İtalya’nın fetihlerinde doğrudan temasıdır. İkincisi, batılıların İslâm ülkelerine eğitim için gitmeleridir. Üçüncüsü, İslâm eğitim kurumlarının taklit edilmesidir. Dördüncüsü, diplomatik ilişkilerdir. Beşincisi, Haçlı savaşlarıdır. Altıncısı ve en önemlisi de, Arapçadan yapılan tercüme hareketleridir. Doğru cevap A seçeneğidir.
15.Soru
Gazzali hangi eserinin mukaddemesinde “Filozofların anlayışlarını kavramadan önce, görüşlerinin yanlışlıklarına vakıf olmak imkânsızdır. Dahası bu, karanlığa körü körüne taş atmak gibidir” şeklinde bir gayesinin olduğunu ifade etmiştir?
Mevzuâtü’l-Ulûm |
Tehâfütü’l-Felasife |
Miftahu’s-Saâde |
Makâsidü’l-Felâsife |
Misbahu’s- Siyâde |
Gazzâlî, öncelikle filozofları eleştirmek işine, felsefeyi öğrenmekle başladı. İki yıl süren bir okuma ve bir yıl süren mütalaa sonunda önce Makâsidü’l-Felâsife adlı eserini kaleme aldı. Bu eserinin mukaddimesinde, gayesini şöyle ifade etmektedir: “(Filozofların) anlayışlarını kavramadan önce, görüşlerinin yanlışlıklarına vakıf olmak imkânsızdır. Dahası bu, karanlığa körü körüne taş atmak gibidir.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Dönemi’nde Sezgici yaklaşımı temsil eden düşünürlerden birisidir?
İbrahim Müteferrika |
Baha Tevfik |
Mustafa Şekip |
Kemal Paşazade (İbn Kemal) |
Katip Çelebi |
Osmanlı Dönemi’nde Sezgici yaklaşım en belirgin şekliyle Mustafa Şekip tarafından temsil edilmekteydi.
17.Soru
I. Varlık (hakikat) tecrübesi
II. Potansiyel konumdan aktif (bilfiil) konuma yükselme
III. Kendisi olabilme/ kendisini gerçekleştirme
yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri rasyonel bilincin ontolojik gelişimi ile ilgilidir?
Yalnız I |
I ve II |
II ve III |
I, II ve III |
Yalnız III |
Bütün seçenekler rasyonel bilincin ontolojik gelişimi ile ilgilidir.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kındi’nin İbraniceye çevrilen eseridir?
Tractatus de erroribus philosophorum |
Risâle fi Mahiyyati’n-Nevm ve’r-Rûyâ |
Risâle fi-İcaz ve İhtisar fi’l-Burhâni’l-Mantıkî |
Kiâbu’t-Tuffâha |
Fi’l-Cevâhiri’l-Hamse |
Kiâbu’t-Tuffâha Kındi’nin İbraniceye çevrilen eseridir.
19.Soru
Aşağıdaki batı düşünürlerinden hangisi Kindî’nin akıl teorisini kabul etmiştir?
Gerardo da Cromena |
St. Thomas d’Aquine |
Gherardo da Cremona |
Albertus Magnus |
Guillaume d’Auvergne |
Birçok Hıristiyan filozofu, Kindî’yi ismen zikrederek, ondan etkilenmişlerdir. XIII. yüzyılda Kindî’den etkilenenler arasında meşhur St. Thomas d’Aquine, Summa contra Gentiles adlı eserinde Kindî’nin akıl teorisini kabul etmiştir.
20.Soru
“Bu alanda hak batıla, doğru yanlışa karışmıştır. Üstün gelenle üstün gelinen (galip ile mağlup) hakkında hüküm vermek mümkün değildir.” Yukarıdaki açıklama Gazzâlî’nin Makâsıt’ta ele aldığı dört felsefi ilimden hangisini işaret eder?
İlahiyât |
Mantık |
Riyaziyât |
Tehâfüt |
Tabiîyât |
Gazzâlî’nin Makâsıt’ta ele aldığı dört felsefi ilimden olan Tabiîyât hak ve batılın, doğru ve yanlışın birbirine karıştığı, üstün gelenle üstün gelinen (galip ile mağlup) hakkında hüküm vermenin mümkün olmadığı bir alan olarak ele alınmaktadır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ