Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları Ara 20. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Altay Türkleri arasında yaygın olarak kabul edilen yaratıcı tanrı olarak kabul edilen "Ülgen" ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Ölülere hükmeden yeraltı tanrısıdır.
|
Kamlama ayini yaparak Ülgen’e ulaşmak isteyen bir kamın yedi veya dokuz engeli/katı aşması gerekir.
|
Altay Türklerine göre, Ülgen ezeli ve ebedidir.
|
Ülgen gök cisimlerini yönetir, gök gürültüsü, yıldırım yaratır, yağmurları yağdırır.
|
Ülgen gök kuşağını, insanları, hayvanları, otlakları, yaylaları ve ateşi yaratmıştır.
|
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türk mitolojisinde kainatı oluşturan unsurlardan biri değildir?
Su |
Ateş |
Ağaç |
Toprak |
Yeraltı |
Türk mitolojisine göre kâinatı oluşturan beş aslî unsur; “su, ateş, ağaç, maden ve toprak” tır.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, halk biliminin özelliklerinden biridir?
Bu araştırma alanı ilâhiyat biliminin (theology) sınırları içindedir |
Resmi olarak adlandırılan belli bir katılığa kavuşmuş olan din ve ahlak kurallarıyla ilgilenir |
Mitolojiyle iç içe geçmiş halk dinine ait yaygın inanış şekilleri, yorum ve uygulamalarla ilgilenir |
Kitabî din öğretisini temsil eden din adamları ve bilginlerince araştırmalar yapılır |
Normatif bir bilim olarak inançların iyi, kötü” veya “doğru, yanlış” olup olmadıklarını araştırır |
Halk bilimi normatif bir bilim değildir. Bu nedenle ele aldığı herhangi bir konuda olduğu gibi mitoloji ve halk inanışları konusunda da bu inançların “iyi, kötü” veya “doğru, yanlış” olup olmadıklarını araştırmaz. Bu iş, ilâhiyat biliminin işi ve araştırma sahasıdır. Halk bilimi, geniş halk yığınları arasında inanılan ve uygulanan sosyal ve kültürel olgular olarak, halk inanışlarını ve mitolojik unsurları tespit eder ve onların içeriklerini, uygulanış biçimlerini ve belli örnekler üzerine kalıplaşarak yapılanışlarını analiz eder. En önemlisi de bütün bunları yaparken olay ve olgular karşısında nesnellikten ayrılmasına yol açabilecek herhangi bir şekilde değer hükmü belirtmez. Halk kültüründe “mit”lerin yer aldığı türlerin başında “halk inançları” (folk beliefs) ve “efsane”ler (legends) gelir. Bunları diğer sözlü edebiyat türleri takip eder.
4.Soru
Kitâbî veya resmî dinde olmayan, halk dininde bulunup resmî dine göre yanlış ve boş inanç olan inanış ve uygulamalara ne ad verilir?
Halk edebiyatı |
Halk oyunları |
Halk dini |
Hurafe |
Efsane |
Kitâbî veya resmî dinde olmayan, halk dininde bulunup resmî dine göre yanlış ve boş inanç olan inanış ve uygulamalara hurafe denir.
5.Soru
Etiyolojik ne demektir?
Örnek model |
Dünya görüşü |
Temel pratikler |
İşlevsellik |
Köken açıklayıcı |
Mitler dünyanın, insanın, diğer varlıkların, coğrafi şartların oluşumunu, kaynağını ve niteliklerini açıklar. Bu bağlamda mitlerin en işlevsel özellikleri köken açıklayıcı yani etiyolojik olmalarıdır.
6.Soru
Türk mitolojosinin en erken döneminin mitoloji modeli nedir?
Bitki kökenli model |
Büyü modeli |
Kutsal model |
Memorat modeli |
Kuş ata modeli |
Türk mitolojisinin en erken dönemi bitki kökenli mitolojik bir modele sahiptir ve “ağaç-orman kültü” nü oluşturmuştur.
7.Soru
İran mitolojisinde, İmşâspendler “ölümsüz kutsallar”, “ölümsüz temizler” anlamlarını ifade eder. Terim olarak da, Mazdeizm’in en büyük melekleridir. Anlatılara göre sayıları, altı ve yedi olarak değişir. Buna göre, manevî dünyada Ahura Mazda’nın doğruluk, temizlik ve kutsallığının simgesi, maddi evrende ise, yerküredeki bütün ateşlerin sorumlusu olan melek kimdir?
Behmen |
Ordîbehişt |
Şehrîver |
Sifendârmûz |
Hordâd |
Ordîbehişt/Asha: Avestâ’da; “en iyi varlık, dünyanın en iyisi, iyi düzen”, “en iyi doğruluk”, “en iyi temizlik” anlamlarında bir kelimedir. Ordîbehişt, manevî dünyada Ahura Mazda’nın doğruluk, temizlik ve kutsallığının simgesi, maddi evrende ise, yerküredeki bütün ateşlerin sorumlusudur. “Kutsal ölümsüzler” olarak inanılan meleklerin en güzeli olduğuna inanılır. Ordîbehişt, Avestâ’nın birçok yerinde saygınlığı övgülerle anılır. Yeştlerin bir tanesi bunun özellikleri ve övgüsüne ayrılmıştır. Dünyanın düzenini, tanrısal sistemi ve dünyanın ahlak sistemini simgeler.
8.Soru
Mitlerdeki kahramanlar ve kişiler kimlerdir?
Sıradan insanlar |
Hayvanlar |
Tanrı, tanrıça ya da ya yarı tanrılar |
Cansız varlıklar |
Yıldızlar |
Mitlerdeki kahramanlar veya kişiler olağanüstü özelliklere sahip tanrı, tanrıça, yarı tanrı gibi tanrısal varlıklardır. Mitler, çoğunlukla bu olağanüstü ve tanrısal varlıkların kâinatın başlangıç zamanında yaratıcı etkinliklerini ortaya koyar
9.Soru
Altay Türklerinin kıyamet anlatılarında geçen Ülgen (iyi ruhlar) ile Erlik’in (kötü ruhlar) yerine İran mitolojisinde aşağıdaki ikililerden hangisi yer alır?
Elburz ve Kerey |
Ehrimen ve May-tere |
Karaş ve Mangdaşire |
Ahura Mazda ve Ehrimen |
Ahura Mazda ve Elburz |
İran mitolojisinde, Ehrimen “kötü akıl”, “şeytan” anlamlarında kullanılır. Ahura Mazda’nın karşısında Ehrimen vardır. Ancak çok sayıda değerlendirme, Mazdeist inanışının temel özellikleri arasında yaygın olarak yer alan inanışa göre; Ahura Mazda ile Ehrimen on iki bin yıl boyunca savaş halindedirler. Bu mücadelenin sonunda Ehrimen’in yenileceği, daha sonra da kıyametin kopacağı kabul edilir. May-tere ile Mangdaşire, Ülgen’in; Karaş ve Karey ise, Erlik’in yardımcılarıdır ve Türk mitolojisinde geçen karakterlerdir. İran mitolojisinde, Ülgen ve Erlik’e, Ahura Mazda ve Ehrimen karşılık gelir. Elburz ise, yine İran mitolosinde yer alan mitolojik bir dağın adıdır.
10.Soru
Türk köken mitleri arasında en eski yaratılış miti aşağıdakilerden hangisidir?
Büyü |
Totem |
Animizm |
Ağaçtan yaratılma |
İlkel bahçe |
“Ağaçtan yaratılma” miti, Türk köken
mitleri arasında en eski “yaratılış miti” olarak kabul edilmektedir. Bu kabulün temelini de Türklerin tarih sahnesine çıkmazdan önceki devirlerde yaşadıkları kabul edilen bölgenin orman oluşu başta olmak üzere, diğer kültler ve kültürel olgularla ilişkilerindeki sistematik tamamlanış oluşturmaktadır.
11.Soru
Türk mitolojisinin anaerkil döneminde yaratıcı, yaşatıcı en üstün gücün adı nedir?
Uray
|
Uday
|
Ummay
|
Umay
|
Huday
|
12.Soru
Mitin icrası esnasında oluşabilecek kötü tesirlerden korunmak ve kurtulmak için yapılanlar arasında seçeneklerden hangisi yer almaz?
Yıkanmak ve soyunmak |
Eski elbiseleri yakmak |
Özel tütsüleri yakmak |
Evleri yakmak |
Kan çıkarmak |
Mitin icrası esnasında oluşabilecek kötü tesirlerden korunmak ve kurtulmak için yapılanlar arasında yıkanma veya soyunmak, eski elbiseleri veya özel tütsüleri yakmak, kan çıkarmak, kusmak, tükürmek gibi değişik hareketlerle bağdaştırılan günah çıkarma yer alır.
13.Soru
Türk köken mitleri arasında en eski yaratılış miti hangisidir?
Topraktan yaratılma |
Sudan yaratılma |
Havadan yaratılma |
Ateşten yaratılma |
Ağaçtan yaratılma |
Türk mitolojisinin değişik dönemlere ve bölgelere ayrılan yaratılış mitleri arasında “ağaçtan yaratılma” miti, Türk kökenleri arasında en eski yaratılış miti olarak kabul edilmektedir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Türk mitolojisinde kurganlarda ölüye sunulan ve mezara konulan nesnelerin kırılmasının nedeni olabilir?
Ölen kişinin hayattayken kırdığı ve küs olduğu insanların çokluğunu temsil için kırılarak konulur |
Ölen kişinin maddiyatının yeraltı dünyasında önemsiz olduğu ve oraya hiçbir malını götüremeyeceği için kırılarak konulur |
Ölü kişinin mezarda kemiklerinin parçalanan nesneler gibi tuzla buz olacağını; böylece yeryüzü hayatının geçiciliğini ifade etmek için konulur |
Yeryüzünde, yeraltının tersi hayat sürüldüğü inancı olduğundan, ölen kişinin nesnelerinin yeraltında sağlam çıkması için kırılarak konulur |
Yeryüzünde, insanlar nazardan etkilendiklerini düşündüğünden, ölen kişinin yeraltı yaşamında nazarlardan korunması için kırılarak konulur |
Yeraltının varlığı, ölümle ve dini hayatla ilişkili olarak Türk mitolojisinde yer alır. Yeraltı dünyası, bu dünyanın tersi olarak da düşünülür. Yeryüzünde geceyken orada gündüz olur. Av hayvanları burada azalmışsa orada çoğaldığı düşünülür. Burada kırık olan orada sağlamlaşır, burada eğik ve ters olan orada düzelir şeklinde inanılır. Bu nedenle kurganlarda ölüye sunulan ve mezara konulan nesneler kırılarak konulur. Çünkü burada kırık olan orada sağlam olacaktır.
15.Soru
Türk boylarında yağmur, kar yağdırdığına ve fırtına çıkardığına inanılan taş aşağıdakilerden hangisidir?
Yada |
Yel Baba |
Etin İççite |
Albas |
Çağılgan İççite |
Türk mitolojisinde en yayg›n olarak bilinen taş “Yada” taşıdır. Bu taşın yağmur, kar yağdırdığına ve fırtına çıkardığına inanılır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İran mitolojisinde bir dağdır?
Elburz |
Ehrimen |
Câm-i Cem |
Heft |
Hefthan |
Elburz Mitolojik bir dağdır. Günümüzde adı, Elburz Sıradağları olarak bilinir. Mitolojik rivayetlerde Ehrimen, Ahura Mazda’nın yaratılışına muhalefetinden dolayı yerküreyi yararak tam ortasına girmiş, o anda şiddetli bir sarsıntıyla Elburz Dağı yerden yükselmiş, ardından da diğer dağlar Elburz’un köklerinden ortaya çıkarak yeryüzünde yerleşmişlerdir. Güneş, Ay ve yıldızlar hep Elburz’un üzerinde döner dururlar. Elburz’un zirvesinde; karanlık, gece, sıcak ve soğuk rüzgarlar bulunmaz.
17.Soru
"..............., insan düşüncesinin en erken dönemlerinde, insanların doğal çevrelerindeki, canlı-cansız her şeyin canlı bir ruhu ve buna bağlı bir bilinç hali olduğuna inanmalarıdır." Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
Maniheizm
|
Şamanizm
|
Animizm
|
Hümanizm
|
Naturalizm
|
18.Soru
Anaerkil dönemdeki yaratıcı tanrıçaya ne ad verilir?
Karahan |
Ülgen |
Ak ana |
Umay |
Erlik |
Anaerkil dönemde yaratıcı tanrıçaya verilen ad Umay’dır.
19.Soru
Türk mitolojisinde tabiatı oluşturan cansız varlıkların ‘sahip’ anlamında ‘iye’ olarak adlandırılmasının nedeni nedir?
Farklı Türk boylarının farklı coğrafi yerleri sahiplenerek oraya hakim olmak istemeleri |
Yaşanılabilecek olan yerleri belirleyerek isim takmak istemeleri |
Bu isimle adlandırılan yerlere karşı, düşmanda tehdit unsuru oluşturmak istemeleri |
Tabiat unsurlarının da canlı ve birer ruha sahip olduklarına inanmaları |
Göçerev hayat tarzına sahip olduklarından konakladıkları yerleri ayırmak istemeleri |
Eski Türklerdeki inanışlar arasında tabiat unsurlarına saygı gösterilmesi, dua edilmesi, kutsal kabul edilmesi gibi inanış ve uygulamaların var olduğu bilinmektedir. Buna göre, eski Türkler tabiatta birtakım gizli güçlerin varlığına inanıyor ve dağ, tepe, kaya, pınar, su kaynağı, mağara, ağaç, orman, göl, demir, kılıç, ateş, ocak ve benzeri varlıkların canlı ve bir ruha sahip olduğuna inanıyor, genel anlamda bu tür ruhlara “sahip” anlamında “iye” olarak adlandırıyorlardı. Günümüzde de Türkiye Türkleri arasında olağanüstü varlıkların olduğuna inanılan yerlere “sahipli” denilmesinin bir nedeni de budur. Nitekim, Türkiye Türkçesinde “sahip” anlamında bir başka sözcük “ıssı” yani “iyesi” veya sahibi olmayan yere “ıssız” denilmesinin mitolojik arka planında aynı anlayış ve dünya görüşü yatmaktadır.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Zerdüşt dini önderi, ateşe tapan anlamındadır?
Muğ |
Mitra |
Nahîd |
Nevrûz |
Pîr-i Muğân |
“Ateşe tapan”, “Zerdüşt inanırlarından bir gurp”, “Zerdüşt dini önderi” anlamındaki muğ (çoğulu, muğân) kelimesi, eski İran’da bir hanedan adıdır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ