1890 yılında yayınlanan ve Yunan ve Roma mitolojilerini detaylı biçimde ele alan Esatir adlı kitabın yazarı Şemseddin Sami’dir.

Kaf daınnda yaşadığı söylenen efsanevî mevhum bir kuş olan Anka/Simurg, Divan edebiyatında yokluğun ve kanaatin timsali olarak geçer.

Klanlar, ortak bir atadan geldiklerine inanan, kendi aralarında evlenmeyen birbirleriyle akraba birkaç büyük ailenin bir araya gelmesiyle oluşan toplumsal birliklerdir.

Yebruhussanem hem insan hem de cin taifesine faydası olan bir ottur

Akıl hastalarının musikiyle tedavi edilebileceğine inanan eskilerin bu düşüncesinden hareket edilerek bir ilaca, çok hüzünlü, güzel ve tatlı bir sese sahip olduğu için bülbüle, şeker yiyen bir papağana, yanan yakılan bir pervaneye benzetilmiştir.

Canlı varlıkların melek, insan, cin şeklinde olduklarına inanan eskilerce, periler de cin taifesinin bir koludur. Ancak periler, şekilleri bakımından gûl ve diğer cinler gibi çirkin olmayıp aksine çok güzeldirler. Yine inanışa göre, insana görünmezler, insandan kaçarlar, su, pınar ve çeşme başlarında mesken tutarlar, insanları buralarda çarparlar.

Mezopotamya’da eski Sümer’de adı Dumuzi (Temmuz) olan fakat değişik bölgelerde ve zamanlarda Asur, Marduk, Baal, Adonis, Attis, Osiris gibi değişik adlarla adlandırılan ölen ve dirilen bitki tanrısıdır.

Aşk ve savaş tanrıçası İnanna (İştar, Astarte, Afrodit). Bendis Ay Tanrıçasıdır.

M.S. 531 ila 579 yılları arasında hükümdarlık yapan, İran’ın Sâsânî sülalesinden, adaletiyle ün salmış hükümdar Nûşirevân’dır.

Kızıl Saksagan “Kızıl Sakızgan” denilen yıldız grubu ve Ateş Yıldızı “Oot Yultuz” denen Merih Yıldızı ve Sin Yıldızları, Güney yönünü temsil ediyorlar ve Ateş unsuru ile irtibatlandırılıyorlardı. Güney, kırmızı renk ile sembolize ediliyordu.

Divan edebiyatında Inanna aşk ve savaş tanrıçası olarak geçmektedir.

Kimine göre İskender’in Aynası (âine-i İskender) ile Cem’in kadehi aynı şeye gönderme yapmaktadır. Zira ikisi de çok uzak mesafeleri gösteren birer esrarengiz nesnedir. Tasavvufi literatürde bu ikisi gönülü sembolize eder. Kimine göre de bu ayna, dünyanın yedi harikasından biri olan İskenderiye feneridir.

Şebdîz: Hüsrev’in yağız atı ve Gülgûn’un (Şirin’in bindiği açık doru at) kardeşidir. Annelerinin, çöldeki bir aygır heykeline bir defa sürünmekle gebe kalarak bunları doğurduğu söylenmektedir. Efsaneye göre Şebdîz’in boyu diğer atlardan dört karış yüksektir. Her ayağına on çivi ile nal çakılırmış.

Divan şiirinde Zühre ve Nahid ismiyle yer alan, efsaneye göre İranlı çok güzel bir kadın olan, Harut ve Marut adlı meleklerden hile yoluyla kaçarak göğe yükselmenin yolunu bulan sembol Venüs’tür.

Türklerin Eski Taş (Paleolitik) ve Cilalı Taş (Neolotik) devirlerindeki oluşumu göz ardı edilmektedir. Bu konudaki arkeolojik buluntuların yanı sıra, Türk mitolojisinin verdiği deliller de söz konusu dönemi aydınlatacak mahiyettedir. Mevcut verilerden hareketle Türk mitolojisini ortaya çıkaran sosyo-kültürel toplumsal yapılanış; Toplayıcı-Avcı, Avcı-Çoban ve Çoban-Tarımcı dönemlerinden geçmiştir. Bir başka ifadeyle, Taş Devri’nin anaerkil karakterli bahçe tarımı ve yerleşik yaşantısının ortaya çıkmasından sonra Tunç Devri’nde ataerkilliğe; boy veya klan düzenine yöneliş olmuş ve bunu, Demir Çağı’yla birlikte “kağanlık” ve ataerkil askerî bir demokrasi ile göçerevli hayat tarzının oluşumu izlemiştir.

Şehnâme’de Rüstem kelimesinin “kurtuldum” anlamına geldiği yazılıdır.

İrem bağı, efsaneye göre Âd kavminin hükümdarı fieddad’ın cenneti takliden yaptırdığı Kur’an’da da zikredilen bu bağ edebiyatımızda güzel bahçe timsâli olarak geçer.