Âb-ı hayat bazı beyitlerde hayatî özelliğinden ötürü su, ilaç yerine geçtiği için şarap, söyleyene ve dinleyene iyi ve güzel duygular aşıladığı, ebediyen kulaktan kulağa yaşadığı için söz, dolayısıyla edebî eser, âb-ı hayata benzetilir.

Şem’ ve Pervane tasavvufî bir dünya ve insan anlayışını sembolize etmeğe başlar başlamaz bu görüşlerin beraberinde sürükledikleri eskiden beri kullanıla gelmiş sembollerin araya girmesi kaçınılmaz olur. O zaman ilahi ışığı Şem’ temsil edince, nefsi de Pervane temsil etmelidir.

Poetika, Aristo’nun sanatla ilgili görüşlerini içeren kitabından dolayım kurularak şiir sanatı veya bir şairin şiiri üzerine geliştirdiği görüşlerinin bütünü anlamında kullanılan Yunanca kökenli bir sözcüktür.

Yebruhussanem hem insan hem de cin taifesine faydası olan bir ottur. Yaprağı pazı yaprağına benzer. Ulu dağlarda yetişir. Akşam olunca çıra gibi yanar, fakat yakınına gelince ışığı kaybolur. Birisi bu otu koparsa bu ot öyle bir ah eder ki işiten hemen ölür. Onun için bir ipin ucunu bir köpeğe bir ucunu da bu ota bağlarlar. Uzaktan köpeğe ekmek gösterirler, köpek koşunca ot kökünden kopar. Bu otun kökü insana benzer, kaşları, gözleri, elleri, ayakları vardır. Ağzı ve burnu, kadın gibi saçları vardır. Onu taşıyan erkekse kadınlar, kadınsa erkekler âşık olur, bir evde bu ot bulunursa, o evde muhabbet, bereket ve nimet bolluğu olur.

Camasb-name Abdi’ nin eseridir.

Fars mitolojisi ve Fars edebiyatındaki özelliklerinden anlaşıldığı kadarıyla eski devirlerden beri İran toplumunda kutsanan bir yaratık olan, Şahnâme’ye de mitolojik, efsanevî özellikler taşıyan metafizik özellikleri bulunan bir öge olarak giren mitolojik öge Simorğ’dur.

Kimine göre İskender’in Aynası (âine-i İskender) ile Cem’in kadehi aynı şeye gönderme yapmaktadır. Zira ikisi de çok uzak mesafeleri gösteren birer esrarengiz nesnedir. Tasavvufi literatürde bu ikisi gönülü sembolize eder. Kimine göre de bu ayna, dünyanın yedi harikasından biri olan İskenderiye feneridir.

Hüsrev’in yağız atının ismi Sebdiz’ dir.

Türk halk kültüründe varlığına inanılan olağanüstü varlıklardan Demirkıynak, Balıkesir’in Bigadiç Dağları’nda yaşayan ve ağaç, hayvan hatta futbol topu dâhil her kılığa girebilen ve aniden ortaya çıkarak korkunç sesler çıkararak insanları korkutan ve son derece pis kokan bir yaratıktır. Sarıkız ise, bazı evlerde yaşadığına ve yaşadığı eve bet bereket, sağlık ve huzur verdiğine inanılan çoğunlukla görünmemekle birlikte sarışınlığından dolayı “Sarıkız” olarak adlandırılan ve “iyi” bir ruh veya güç olarak tasavvur edilen olağanüstü varlıktır. Kul da, özellikle kırsalda insanları korkutan ve yolunu kaybettirmeye çalışan değişik kılıklara girebilen bir başka kötü ruhun adıdır. Ayvalık ve civarında varlığına inanılan olağanüstü güçlerden birisi olan “Çarşamba Karısı” ise, Çarşamba gecesi (Salı gününün gecesi) evinde el işi yapan kadınların ve kızların yanında çocuk hatta bebek de olsa bir erkek yoksa onlara çoğunlukla sarışın ve al elbiseli çok güzel bir kadın kılığında veya akla gelebilecek (kedi, köpek, küçük insanlar, ayakları ters kadın ve adamlar, tanıdıkların suretine bürünmeler vb.) her şekil ve kılıkta görünebilen, sesler çıkararak korkutan bir yaratık olarak tasavvur edilir. Umay, anaerkil dönemde yaratıcı tanrıça konumundayken, ataerkil Gök Tanrı inancının oluşup topluma hakim duruma gelmesiyle Umay inancı, ikincil konumda kadınlar ve çocukları koruyan kutsal bir ruh haline dönüşür.

Nahîd/Anahita, Eski İran’da büyük tanrıçalardan biri olarak dinsel ayinlerinde çok özel bir yere ve öneme sahiptir. Onun İran tarihindeki geçmişi çok eskilere, Zerdüşt öncesi dönemlere kadar gider. Anahita, dört temel öge arasında yer alan suyun koruyucusu ve sorumlusu meleğin adıdır. “Suyu bol ve temiz nehir”, “gür ve duru su” anlamlarını ifade eder. Birçok din ve inanışta hayatın başlangıcı ve doğuşun temeli hep dişi yaratıklarla ilişkilendirilir. İran’da Anahita, suyu bol ve duru ırmakların, yeryüzünün bütün suları ve bütün üretkenliklerin kaynağı, annelerin memelerindeki sütlerin temizleyicisi, güç, parlaklık, duruluk ve arılık simgesi, uzun boylu, alabildiğine güzel, özgür, başında yıldızlarla donanmış altın taç, teninde altın elbiseler ve altından çok değerli gerdanlıklarla süslenmiş bir tanrıça olarak nitelenir.

Mezopotamya ve civarında çok eski çağlardan milât yıllarına kadar, hayatın devamlılığını sağlamak için her yıl bitkilerin canlandığı ve mahsul verdiği ilkbaharda, veya iklim bakımından iki kere mahsul alınan yerlerde hem ilkbaharda hem sonbaharda olmak üzere, dinî yeni yıl festivallerinin yapıldığı bilinmektedir. Çok gerilere giden bu törenlere ilk defa Sümer’de rastlanmaktadır.

Kur’an’da da bulunan inanışa göre, Hz. Âdem’in yaradılışından iki bin sene evvel melekler tarafından inşa edilmiş ve Nuh tufanında göğe çekilmiş olan bu mabet, Beyt-i Ma’mûr şimdi gökyüzünde ve tam Kâbe’nin üzerinde bulunmaktadır. Kutsiliği dolayısıyla Divan edebiyatında şairlerin sık sık bahsettikleri bu mabedi Ahmed-i Daî de aynı sebeple ele alır: Felekde Beyt-i Ma’mûr’un hakiyçün Sekiz uçmagdagı hûrun hakiyçün (Çengnâme 961)

Yakındoğu mitolojisinde güneş tanrısının doğudan doğuşunu anlatan insan sembolleri şunlardır: 1. Omuzlarında ok şeklinde ışıklar fışkıran bir erkek figürü. 2. Elinde ışıkları temsil eden testere biçiminde dişli hançer bulunan bir insan figürü. (Bu testere güneşin karar verme, adil olma kavramlarıyla ilişkisini simgeler.) 3. Doğarken ve batarken bir ayağını bir dağ tepesine koymuş bir erkek figürü. Bazı araştırmacılar güneş tanrısının elindeki testereyi, karanlıklardan doğan güneş ışını olarak karanlıkları açan bir anahtar şeklinde yorumlamışlardır.

İslam edebiyatında, özellikle Divan edebiyatında geceyi ve karanlıkları dolayısıyla ölümü aşarak yeniden her sabah doğudan doğan güneş bir kartala ve kartal türüne mensup bâz, şahbâz, “şahin, doğan” gibi kuşlara benzetilmiş ayrıca tavus ve horoz da onun sembolleri arasına girmiştir.

Kartal: Divan şiirinde ukâb ve nesr adlarıyla da anılan kartal, öncelikle asil, alıcı bir kuştur. Kartalın Divan şiirindeki en yaygın kullanım alanı ise semâvî anlamlarda görülür.

Klanlar, ortak bir atadan geldiklerine inanan, kendi aralarında evlenmeyen birbirleriyle akraba birkaç büyük ailenin bir araya gelmesiyle oluşan toplumsal birliklerdir.