Karafakıh yeryüzünde var olan olağanüstü varlıklardan biri değildir.

Saç sevgilinin saçı ve aynı zamanda uzun ömür yani hayatı simgelemektedir.

Kaf daınnda yaşadığı söylenen efsanevî mevhum bir kuş olan Anka/Simurg, Divan edebiyatında yokluğun ve kanaatin timsali olarak geçer.

İslâm edebiyatında ise İskender hikâyelerinde İskender ve Hz. Hızır’ın hayat suyunu karanlıklar ülkesinde aramak üzere yola çıktığı, fakat bu hayat suyunu Hızır’ın bulup içtiğini, İskender’in ise içemeden geri döndüğü anlatılır.

Halk arasında Tâk-ı Kisrâ diye anılan Medayin şehrindeki İyvan sarayının kalıntısıdır.

Millî Edebiyat Hareketi içinde yer alan şair ve yazarlar, 1920’lere gelirken savundukları görüşlerden uzaklaştıkları için değil, “öz”e “biçim” kazandırılması sürecinde Yunan destanlarının örnek alınabileceği düşündükleri için Yunan mitolojisine ilgi göstermişlerdir. Çünkü konu olarak düşündükleri “öz”, destanlaştırılma sürecinde ustaca “biçim”e kavuşturulmamaktadır. Bu yüzden Yunan destanlarının örnek alınabileceği görüşündedirler.

Hızır kelimesinin yeşillik anlamından yola çıkan şâirlerimiz, bu benzerliği çok değişik münasebetlerle söz konusu ederlerdi.

Türk mitolojisine göre kâinatı oluşturan beş aslî unsur; “su, ateş, ağaç, maden ve toprak” tır.

Şehname, Firdevsi’nin eseridir. Doğu metnidir ve Fars kültürünü ihya etmek amacıyla yazılmıştır.

Göçerevli terimiyle ifade edilen barınak biçimi olan çadır -ki gerçekte söz konusu olan göçen sadece evler değil, zamanı geldiğinde topyekûn bir şehrin göçmesidir-etrafında dünyayı algılayışın biçimi de değişir. Bu yeni dünya ve kâinat imajına göre, Türkler birçok başka halklar gibi gök kubbeyi bir çadır (yurt) gibi tasarlar. Evreni bu algılayış biçimi, kendi içinde sistematik bir anlayışa ve yorumlayışa sahiptir. Buna göre, “Samanyolu çadırın dikiş yeri, yıldızlar da ışık gelsin diye açılmış deliklerdir”. Saha (Yakut) Türklerine göre yıldızlar “dünyanın pencereleri”dir. Göğün çeşitli katlarının (genellikle 9, fakat kimi yerlerde 12, 5, 7 kat) havalandırılması için açılmış deliklerdir. Zaman zaman tanrılar, çadırın bir yerini açıp içine bakarlar; göktaşları, akan yıldızlar (meteorlar) bunun belirtisidir. Sonuçta, söz konusu olan dünya imajında yer alan çadır şeklindeki gök kubbe anlayışının Türk mitolojisindeki yeridir.

İran’ın mitolojik şahlarındandır. Bir gün, başına muazzam bir taç takarak büyük bir tahta oturuyor. O günü Nevruz adıyla bayram günü ilan ediyorlar. Bir rivayete göre şarab’ın mucidi Cemşid’di.

 İzârın âbı ne sudur ki hüsn mevcini urur

Letâfetinden eder hattına sirâyet-i lutf

(Ahmet Paşa G. 142/6)

[Yanağının parlaklığı nasıl bir sudur ki güzellik denizinin dalgası gibi dalgalanır. Letâfetinden, yani yüzünün şeffaşığından yüzündeki küçük ayva tüylerine lütuf (su ve parlaklık) sirayet eder.].

Yeraltının varlığı, ölümle ve dini hayatla ilişkili olarak Türk mitolojisinde yer alır. Yeraltı dünyası, bu dünyanın tersi olarak da düşünülür. Yeryüzünde geceyken orada gündüz olur. Av hayvanları burada azalmışsa orada çoğaldığı düşünülür. Burada kırık olan orada sağlamlaşır, burada eğik ve ters olan orada düzelir şeklinde inanılır. Bu nedenle kurganlarda ölüye sunulan ve mezara konulan nesneler kırılarak konulur. Çünkü burada kırık olan orada sağlam olacaktır.

Türk mitolojisinde dört anayönü simgeleyen dört büyük yıldız kümesinden Doğu’yu belirleyen Ağaç Yıldız’ ı veya Müşteri Yıldızı’nın biçimi olarak büyük bir canavar olduğu düşünülürdü. Bu gök ejderinin göğün en altında yer alan ve bütün gök cisimlerinin bağlı bulunduğu çarkı çevirdiğine inanılırdı.

Camasb-name Abdi’ nin eseridir.