Türk edebiyatında bir kelimenin başka bir anlamda kullanılmasına mecaz denir. Örneğin göz kelimesi görme organının adıdır. Suyun gözü dediğimiz zaman göz kelimesi kendi öz anlamı dışında kullanılmış olur. 

 Divanu Lügati’t Türk Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır. 

Türk Divan edebiyatında kullanılan nazım şekillerinin kaynağı Arap-İran edebiyatıdır. Ancak Tuyuğ nazım şeklini Divan edebiyatına kazandıran Türklerdir

 Yeni edebiyat, klasik edebiyatın aksine, daha çok nesre dayanan, tiyatro, hikâye, makale, fıkra gibi yeni edebî türlerle birlikte, dindışı temalara öncelik veren bir sanat anlayışını ifade eder. Bu edebiyat, eskiye ait unsurların bir kısmını tasfiye eden, yaşatmak zorunda olduğu unsurları ise yaşanan sosyal

ve kültürel değişmenin gerektirdiği dil, tema ve form yapısı ile kaynaştıran bir edebiyattır. 

Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra ilk olarak İran edebiyatından çok etkilendiler. O dönem İran edebiyatı çok parlak bir dönemi yaşamaktaydı. 

Türk Edebiyatı, tarihi sosyal değişmeye göre üç aşamada ele alınıp incelenmektedir. Bunlar: 1.İslâm Öncesi Türk Edebiyatı 2.İslâm Kültürü Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı 3.Batı Kültürü Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı Bu üç dönem, sanat anlayışı, formları, malzemesi, kaynakları ve dili itibariyle birbirinden farklı özelliklere sahiptir. 

Sagu’nun İslâmiyet Sonrası Türk Halk Edebiyatı’ndaki karşılığı Ağıt ‘tır. 

  Türk-İslam tarihinde güzel ve etkili konuşma eğitimini konu alan Belâgat-ı Osmanniyye adlı eseri Cevdet Paşa yazmıştır.

Yüzyılın önde gelen mutasavvıf şairlerinden biri, Garibnâme isimli eseriyle- şöhret bulmuş olan Âşık Paşa (ö. 1332)’dır. Garibnâme ayrıca, Süleyman Çelebi’nin mevlid manzumesine kaynaklık eden eserlerden biridir. Âşık Paşa’nın Türkçeye verdiği değer onun eserinin kıymetini artırmaktadır. Türk dilinin hakir görüldüğü bir dönemde her türlü eleştiriye göğüsleyerek, halkı Hak’tan mahrum etmemek için eserini Türkçe yazmıştır. 

Sünnet-i nebevî ve kısas-ı enbiya doğrudan dini kaynaklardandır. Ancak, devrin ilimleri doğrudan dini olmayan kaynaklardan biridir. 

Kur’an geniş ve zengin muhtevasıyla İslâmî Türk Edebiyatının hemen bütün malzemesini teşkil etmiştir. Bunun boyutlarını anlamak için Kur’an’ın Türk kültüründe yer etmiş en kapsamlı tanımına kulak vermek açıklayıcı olacaktır.

Arap yarımadasının çeşitli yörelerinde kurulan Ukaz gibi panayırlarda şiir yarışmaları yapılmıştır. Buralarda eleştiri süzgecinden geçirilerek seçilmiş şiirler tomarlara yazılarak Kâbe’nin duvarına asılmıştır. Kâbe duvarına asılan bu tür şiirlere muallakât denir. 

 Müslümanların kullandığı hemen bütün dillerde aynı adı taşıyan bu ilim, eski adıyla ilm-i Belagat uç ana konudan meydana gelir. Bunlar Meani, Beyan ve Bedi’dir. İlerleyen zamanlarda, fesahat, aruz ve kafiye, lugaz ve muamma, ebcedle tarih düşürme gibi “levahik/mulhakat” denilen ek konularla tamamlanan belagat, İslami ilimler arasında bağımsızlığına en geç kavuşan ve en sonra teşekkul etmiş bir disiplindir. 

Divanu Lügati’t Türk Kaşgarlı Mahmut, Atabetü’l-hakayık ise Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. 

  Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra ilk olarak İran edebiyatından çok etkilendiler. O dönem İran edebiyatı çok parlak bir dönemi yaşamaktaydı. 

 Şair, son dizede ölülerin üşümediğini bildiği halde anlamı kuvvetlendirmek için soru soruyor. 

Menakıbu’l kudsiyye adlı eser Elvan Çelebi’nindir. İskenderrnâme Ahmedi’nin bir eseridir. Nasihatnâme Abdal Musa’nın eseridir. Hamzavî Hamznâme’nin bir eseridir.

Yunus Emre tarzında şiirler yazan, Divan ve didaktik muhtevalı Kırk Armağan isimli mesnevileri ile Kemal Ümmî (1475), bu yüzyılda yetişen şairlerdendir. Vahdetnâme mesnevisi ve Kaside-i Bürde tercümesiyle bilinen Abdurrahim-i Karahisâri (ö. 1494) de on beşinci yüzyılda yaşamıştır. Karahisârî’nin ayrıca Minyetü’l-ebrâr isminde tasavvufi mahiyette yazılmış bir eseri vardır. Bu yüzyılda yaşayan mutasavvıf şairlerden biri de Yunus tarzı ilahileri ve dinî-ahlâkî mahiyette beş bin beyit civarında Gülzâr-ı Manevi’si ile Akşemseddin’in müridlerinden İbrahim Tennûrî (ö.1482)’dir. Tennûrî’nin müridlerinden Akşemseddin’in oğlu Hamdullah Hamdi (ö. 1503) de Yusuf u Züleyha, Mevlid-i Nebi, Leylâ İle Mecnûn Tuhfetü’l-uşşâk, Kıyâfetnâme isimli beş mesnevisiyle Anadolu’da ilk “hamse sahibi” şair olarak tanınmıştır.

Sanat, gerçekliği estetik ve zevk uyandıran sembollerle ifade etmektir. Dolayısıyla göçler, savaşlar, yenilgiler, başarılar ve doğal felaketler sanatçı üzerinde derin tesir yaratır.