Terci^-bend: Kafiyeleri gazel biçiminde düzenlenmiş “hane” adı verilen beş-on beyitlik şiir parçalarının (genellikle 5-12 hane) “vasıta” denen ve sürekli tekrarla- nan bir beyit ile birbirine bağlanmasından oluşan nazım biçimidir

Bendlerden kurulu nazım şekillerinin genel adıdır. Bunlara nazım birimi bend olan nazım şekilleri de denilebilir. 

 Arap kültüründen gelen malzemeyi İsla^m öncesinden intikal edenlerle başlatmak bazı cahiliye devri şahıs ve olaylarının müslüman olan diğer milletler gibi müşterek kültürümüz üzerindeki etkilerine ve yerine işaret etmek içindir. Türk-İsla^m edebiyatına da kaynaklık yapmış bu malzeme kısaca Ahba^r veya Ahbarü’l-Arap, Eyya^mü’l-Arap adlarıyla anılır. 

Anadolu’nun İslâmlaşmasında Hoca Ahmet Yesevi’nin öğrencilerinden olan Hacı Bektaş-i Veli’nin rolü büyüktür. Onun tasavvuf konusunda yazdığı en büyük eseri Makâlât’tır. 

 Sanat, gerçekliği estetik ve zevk uyandıran sembollerle ifade etmektir. Dolayısıyla göçler, savaşlar, yenilgiler, başarılar ve doğal felaketler sanatçı üzerinde derin tesir yaratır. 

Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin Mesnevi’si, Âşık Paşa’nın Garibnâme’si, Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-necat’ı, Yazıcızâde Muhammed Bîcân’ın Muhammediye’si ve Eşrefoğlu Rûmî ’nin Müzekki’n-Nufûs’u gibi eserler, dinî-tasavvufi düşünceyi geliştiren ve halk irfânını besleyen eserlerdir.

Türk-İslâm edebiyatında şairlerin şiirlerini topladıkları kitabın adı Divan’dır. Kaside, Divan edebiyatı nazım şeklidir. Mecmua, Cönk, Mesnevi ve Müntehabât ise Türk edebiyatı metin kaynaklarıdır. 

Toplumun en önemli aktörü olan şaman, söylediği şiirlerle sözlü kültüre, sanata ve edebiyata hayat vermiştir. Bu dönemde Kam, Oyun, Bahşı ve Ozan gibi isimlerle anılan şair, toplumsal hadiseleri destan şeklinde şiire dönüştürmenin yanında, ölenlerin arkasından sagu, lirik duyguları ifade eden koşuk ve hikmete ilişkin savlar söylemiştir. 

  Uluğ Eski Türklerde saygın, bilge özelliklere sahip olan kişilere verilen bir unvandır. Eski Türklerde şairlere “Kam, Oyun, Bahşi ve Ozan gibi adlar verilirdi. 

Türklerin kabul ettikleri en eski din, Şamanizm’dir. Şamanizm, doğaya tapma, doğaüstü güçlere inanma temeline dayanan bir inanç sistemidir. Şaman yahut kam, bu dinin rehberidir. 

Kur’a^n-ı Keri^m, İsla^mi^ Türk edebiyatına şeklinden, muhtevasına, sanat değerinin belirlenmesini sağlayan edebi sanatlarla (bela^gat) ilgili ölçülerinden, bazı türlerin dogmasına kadar hemen her alanda esas vasfını veren birinci ve en önemli kaynaktır. Ayrıca Kur’an’ın bela^gat yönüyle fevka’l-beşer, üstün bir i^caza sahip olması, onu rehber edinen toplumların edebiyatları için de her yönüyle en seçkin örnek kabul edilmesini sağlamıştır. 

Milli veznimizdir ve hece veznine parmak hesabı da denilir. Ayrıca, hece vezninin “hece sayısı” ve “duraklar” olmak üzere iki temel özelliği vardır.

 Türk edebiyatında tesbit edilen ilk müstezad örnekleri XIV. yüzyıl şairi Nesi^mi^’ye aittir. Daha sonra gelen belli başlı müstezad şairleri S¸eyhi^, Ali S¸i^r Neva^i^, Neca^ti^, Ru^hi^-i Bağda^di^, Na^ili^, Na^bi^, Nedi^m, S¸eyh Galib, Enderunlu Fa^zıl’dır.

Serbest vezin, Türk şiirinde 1940’lardan sonra Orhan Veli Kanık ile yaygınlaşmaya başlamıştır. 

Gerçek İlimler: Bu tabirin içine felsefe, matematik (riyaziye), mu^sıki^, astronomi, fizik, kimya, tıp vs. gerçek ilimler girmektedir. Burada zikredilen ve edilmeyen bütün ilimler yanında özellikle sayılan alanların, önde gelen isimleri, eserleri ve kavramlarına manzum-mensur metinlerde sıkça rastlanmaktadır. 

Kasideler; Arap, Fars ve Türk şiirinde en çok kullanılan eski ve uzunca bir nazım şeklidir. Türk edebiyatında kasideler hemen hemen en az otuz ile en fazla yüz beyit arasında değişen uzunlukta düzenlenmiştir. 

Bu dönemde doğrudan doğruya dinî kaynaktan beslenen edebî eserlerin iki koldan gelişim gösterdiğini söylemek mümkündür: 1. Dinî metinleri açıklamayı ve öğretmeyi amaçlayan edebî eserler. 2. Dinî duyguyu ve tecrübeyi aktaran edebî eserler.

İslâm Öncesi Türk Edebiyatı yazılı ve sözlü olarak gelişmiştir. Yazılı edebiyatın iki önemli kolu vardır: Köktürk (Göktürk) dönemi ve Uygur dönemi.

Ebced, Arap alfabesinin “ilk tertibi ve harflerinin taşıdığı sayı değerlerine dayanan hesap sistemi” olarak tanımlanabilir. Arap alfabesi hakkında bilgi veren klasik kaynaklarda, harflerin önceleri “et-tertîbü’l-ebcedî” denilen “ebced, hevvez, huttî, kelemen, sa’fez, karaşet, dazığ” sıralamasıyla düzenlenmiş oldukları ifade edilmektedir. Türkçe’de bu tertibin son kelimesi, ayrı bir rakam değerine sahip olmayan lâmelif ile bitirilerek “dazığlen” şeklinde söylenmekte ve ardına da daima Mü’minûn sûresinin 14. âyetinin sonunda yer alan “fe-tebâreke’llahü ahsenü’l-hâlikın/her şeyi en güzel şekilde yaratan Allah mubarek kılsın” ibaresi eklenmektedir.