17.Yüzyılın en önemli gelişmesi musiki alanda olmuştur. Bu yüzyıl Türk mûsikîsi açısından çok önemli bir zaman dilimi ve aşamasıdır. Genişleyen mûsikî hayatı yalnız sarayla sınırlı kalmamış, devlet adamları ve sultanların saraylarına, varlıklı kimselerin konaklarına kadar girmiştir. Mûsikî, en parlak yıllarından birini Sultan IV. Murad’ın saltanatı sırasında yaşamıştır. 

Yukarıda belirtilen bütün isimler hangileri Esmâ-ı hüsnayı kaleme alan Türk şairlerdendir.

Türk edebiyatında ilk na‘t örneğine Kutadgu Bilig’de rastlanmaktadır. Yûsuf Has Hâcib ile başlayan bu gelenek Edib Ahmed Yüknekî’nin Atebetü'l-hakåyık ve Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’inden sonra Anadolu sahası dışında pek çok şair tarafından devam ettirilmiştir. 

  yüzyılın başta gelen şairleri, başta Âzerî lehçesiyle şiir yazmakla beraber, yüzyıllar boyunca bütün Türk ülkesinde tanınan, sevilen ve okunan, şiirdeki kudret ve şöhretleriyle yaşadıkları çağı aşan Fuzûlî ve gazelde ileri giden ve İstanbul Türkçesi’ni genel bir şiir dili hâline getirerek yüzyıllar boyunca unutulmayan Bâki olmak üzere, geniş hayal gücüne sahip olan Zâtî , aşk ve rindâne hayatın usta sözcüsü

Hayâlî, sâde diliyle Nev‘î, insan ruhunu tahlilde gerçekten başarılı olan tenkitçi ve terkîb-i bendleriyle isim yapmış olan Rûhî-i Bağdâdî bu yüzyılın usta şairleridir.

Gerçek İlimler: Bu tabirin içine felsefe, matematik (riyaziye), mu^sıki^, astronomi, fizik, kimya, tıp vs. gerçek ilimler girmektedir. Burada zikredilen ve edilmeyen bütün ilimler yanında özellikle sayılan alanların, önde gelen isimleri, eserleri ve kavramlarına manzum-mensur metinlerde sıkça rastlanmaktadır. 

Cenknâmelerin önemli temsilcileri bu yüzyılda yüzyılda yaşamış olan Yusufı Meddah, Tursun Fakih, Kirdeci Ali ve Begpazarlı Maazoğlu Hasan isimli müelliflerdir. 

Konuları ele alış biçimlerine göre de üç temel zümreden bahsetmek mümkündür. Bunlar; 1. Zühdî edebî zümre 2. Vahdetçi aşkın zümre edebiyatı 3. Bektâşî zümre edebiyatıdır. 

Kutadgu Bilig devlet içerisinde yönetenleri ve yönetilenleri bilgilendirmeyi hedefleyen siyasetname türünde 6645 beyitlik bir mesnevîdir. 

Akâid ve Fıkıh Kitapları, inanç ve ibadet hayatıyla ilgili eserler, bazı dinî kuralları halka öğretme ihtiyacından kaynaklanan, dinî edebiyatımızın öğretici vasfının öne çıktığı didaktik eserlerdir. 

 Hz. Muhammed’in mübarek isimlerini konu alan edebiyat türü Esma-I Nebi’dir.

Maktel-i Hüseyin Lamii Çelebi tarafından yazılmıştır. 

 Risale-i Tasavvuf adlı eser Lamii Çelebi’ye aittir. 

 Kutadgu Bilig devlet içerisinde yönetenleri ve yönetilenleri bilgilendirmeyi hedefleyen siyasetname türünde 6645 beyitlik bir mesnevîdir. 

XX. yüzyılda az da olsa aruz veznini kullanarak geleneğe uygun şiirler kaleme alan ve Divan teşkil eden mutasavvıf şairler de bulunmaktadır. Avlarlı Efe olarak da tanınan Erzurumlu Muhammed Lutfî, Sivaslı Şeyh Halid, Osman Kemâlî, Mustafa Fehmi Gerçeker, Darendeli Osman Hulusî bunlardan bir kaçıdır. 

Türk tasavvuf edebiyatının en önemli şairlerinden olan Yunus Emre, Türkçeyi çok başarılı bir şekilde kullanmıştır. Onun ilahîlerinde Türkçe kelimeler Arapça ve Farsça kelimelere göre daha fazladır. 

 Mesnevi Tercümesi Süleyman Nafihi tarafından yazılmıştır

Dini tür ve konuları üç başlık halinde tasnif etmek mümkündür. Birincisi, Mersiye, Maktel, Ramazâniye gibi ortak bir ad altında anılan türler; ikincisi, Kısas-ı enbiyâ, Tezkiretü’l-evliyâ ve Menâkıbnâme gibi biyografik bilgi ihtiva eden yaşam öyküleri etrafında gelişen türler ile Kur’ân-ı Kerîm’in tercüme ve tefsiri, itikat, ibadet, ahlâk vb. konularında yazılan eserler; üçüncüsü de destânî anlatım tarzının benimsendiği dinî konulu eserlerdir.