Yukarıdaki görüş Mehmet İzzet’e aittir.

Gökalp’e göre Ortak duygular, ülküler, sınırlar etrafında toplanan belirli bir toplum, bir ulusu oluşturur. Ulusal bir ülkü oluşturulmadan ve sınırlar belirlenmeden bilinçli bir millet olunamaz. Anadolu’da yaşayan, üst kimlik olarak kültürel açıdan Türklüğü ve Müslümanlığı benimseyen herkes, Türkiyecilik bağı ile bu ülkeye bağlıdır. Gökalp’e göre, kültürü bir toplumdaki din, dil, ahlak, hukuk, siyaset, sanat, ekonomi, eğitim gibi kurumların toplamı olarak tanımlamak gerekir. Millet de bir kültür zümresidir. Kültürün en belirgin bileşenleri dil ve dindir. Gökalp’e göre dil ve din Türk ulusunun ayrılmaz parçalarıdır.

Belirtilen görüş Hilmi Ziya Ülken’e aittir.

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1886 yılında İstanbul’da doğmuştur ve 1978 yılında Ankara’da hayata veda etmiştir.

Belirtilen tüm maddeler eğitim-öğretim konusundaki temel ilkeler arasındadır.

Niyazi Berkes, sosyoloji çalışmalarında Cumhuriyet dönemi devrimlerine ve Kemalist ilkelerin yorumuna geniş yer ayırmıştır.

Baltacıoğlu faşizm hakkında “Faşizm her şeyden önce gelenekçidir. Faşist geçmişe dayanır, onun ölü geleneklerini mezardan çıkarır ve yaşamın sonsuz kuralları gibi kullanır. Ben ahlakta, sanatta ve sosyal yaşamın hiçbir alanında geçmişe tapınmayı kabul etmem.” Demiştir. Dolayısıyla faşizm gelecekçi değildir.

Gökalp sosyolojisinde halkçılık milliyetçiliğin ikiz kardeşi olarak yerini alır. Ziya Gökalp, milliyetçi ve halkçı görüşleri beraber değerlendirmiştir. Halkçılık, halka dayanmaktır. Halk, saflığını koruyan kesimdir. Bilim; ırklar, cinsler, uluslar, kastlar ve sınıflar arasında eşitsizliklerin yapay olduğunu göstermiştir. Bunun için tüm eşitsizliklerin ortadan kaldırılması gerekir. Bunu gerçekleştirecek olan da halkçılık ilkesidir.

Mehmet Ali Şevki Sevündük Science Sociale ekolünün Prens Sabahattin’den sonra gelen fakat ekolün görüşlerinin merkezinde yer alan saha çalışmaları yapmasıyla da onu aşan bir sosyologtur.

Fındıkoğlu’na göre sosyolojinin konusu toplumdur.

Ziya Gökalp’e göre toplumlar aşiret, kavim, ümmet aşamalarından geçtikten sonra millet aşamasına gelmişlerdir. Ziya Gökalp’e göre bir toplumsal aşamadan bir üst toplumsal aşamaya birdenbire geçilemez. Toplumlar bir aşamadan bir başka aşamaya geçerken bazı ara aşamalarda yaşarlar. Ziya Gökalp bir başka sınıflamasında insanlığın vahşilik ve göçebelik aşamalarından uygarlık aşamasına geçtiğini bildirir.

Ziya Gökalp Diyarbakır ve Selanik’te bulunduğu yıllarda pek çok Avrupalı sosyolog, felsefeci ve düşünürü okumasına karşın, Fransız sosyoloğu Emile Durkheim’in görüşlerinin etkisinde kalmış ve onun görüşlerini Türkiye’ye aktararak temsilciliğini yapmıştır.

Fındıkoğlu sosyal realitedeki bu değişmeleri organizmacı-evrimci bir görüşle açıklamaya çalışıyor. Ona göre bu değişme, sosyal realiteyi görmeyi bilmeyenler için birden ortaya çıkmış ani bir olaydır. Fakat araştırılırsa az-çok uzun bir zamanın bu değişmeyi için için hazırladığı görülür.

Ziya Gökalp’in milliyetçilik anlayışını yukarıdakilerden hepsi içerir.

Baltacıoğlu, din-millet ayrımına karşı çıkarak bu ikilinin birbirinden ayrılamayacağını sürekli vurgulamıştır. Toplumu yaratan temel unsurları kültür birliği, uygarlık birliği ve sosyal işbölümü olarak göstermiştir.

Yukarıda bahsedilen kişi İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’dur.