E seçeneğinde verilen din ile ilgili görüş İsmayil Hakkı Baltacıoğluna aittir. Baltacıoğlu, din konusunda milliyetçi ve reformist bir anlayışa sahiptir. Ona göre, dini yok saymak onu gerici güçlerin tekeline bırakmak demektir. Oysa dinde reform yapmak ve herkesin dini ile ilgili içeriği anlamasını sağlamak gerekir. Bunun yolu da, Kuran’ın Türkçe’ye çevrilmesi ve Türk halkının dinini aracısız anlamasını sağlamaktır.

Prens Sabahattin’in temsil ettiği Science Sociale ekolü, yöntem anlayışı ve özellikle siyasal görüşleriyle etkili olmuştur. Prens Sabahattin’in Science Sociale ekolü adına savunduğu fikirler, Ziya Gökalp’in toplumsal değişme adına önerdiği ara aşamalara gerek duymadan, ülkenin siyasal-toplumsal düzenini toptan Anglo-Sakson Batı dünyasına benzetmeye çalışan düşünceleri içerir.?Prens Sabahattin’in sosyolojik görüşleri de Türkiye’de bir çok devamcı bulmuştur. Ekolün ve Prens Sabahattin’in görüşlerini sosyolojide izleyenler arasında Meh met Ali Şevki Sevündük, Selahattin Demirkan, Tahsin Demiray, Nezahat Nurettin Ege yer almaktadır. Nurettin Şazi Kösemihal, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Cahit Tanyol, Cavit Orhan Tütengil, Hilmi Ziya Ülken ve Ankara ekolü sosyologları da Science Sociale’den ve dolayısı ile Prens Sabahattin’in özellikle yöntem anlayışından etkilenmişlerdir.

Baykan Sezer’e göre, sosyoloji tarih ürünüdür. Tarihin kaynağı ise toplumlar arası çatışmalar ve çelişkilerdir. Bu anlamda; tarihi bütünlük olmadan başka bir ifade ile Doğu-Batı çatışma ve çelişkilerini dikkate almadan sergilenen yaklaşımlar tek boyutludur. Buna bağlı olarak sosyoloji-tarih ilişkisi Sezer’ göre kaçınılmazdır.

Önce Batı sosyolojisi ile ilişkilerini belirlemesi ve Türk toplumunun ve gerçeklerinin aydınlanmasında takınılması gerekli tutumun ne olduğunu saptayabilmesidir.

Kültürün ilk belirtisi ve özelliği dildir. Birey yalnız dil gibi duygu ve düşünceye yön veren kültür değerlerinde değil, teknik ve pratik ihtiyaçlarını karşılamağa kalktığı zaman da hazır bir takım kültür değerlerini kullanır, yani kültür değerleri daima ayrı ayrı bireylerin elinde toplanır (Tanyol, 1960: 69) 

Behice Boran, toplumsal kurumların işleyiş biçimini, bireylerin günlük pratiklerinden çıkarmaya yönelen ‘ilm-i içtima’ ekolünün 1940’lı yıllardaki temsilcisidir. Boran, tez raporunda önce mesleğin toplumsal anlamını kavramlaştırmıştır. Durkheimcı bir tavır ile meslekleri toplumsal iş bölümü içinde fonksiyonel birlikler olarak tanımlar (1938: 3). Ona göre, mesleki farklılıklar insanlar arasındaki sosyal ilişkileri belirlediği için sosyolojik göstergelerdir. E seçeneğinde verilen bilgi İbrahim Yasa’nın köy sosyolojisiyle ilgili çalışmalarında öne sürdüğü bir fikirdir. 

Köyler tarihsel süreçte feodalitenin baskısından, dağ köyleri daha az olmak üzere, kurtulmuşlardır (1945: 27). Boran, köylerin feodalitenin baskısında kurtulma sürecini I.Dünya savaşı ile, ve yeni düzenin kurulmasını yine bir siyasi olay olan Cumhuriyet ile başlatır (1945: 40).

Aralarında Muzaffer Şerif, Behice Boran, Niyazi Berkes, Pertev Naili Boratav, bilim felsefecisi Nusret Hızır ve Etnolog W. Eberhart’ın bulunduğu bu akademik kadro, Türkiye’nin toplumsal yapısını, folklor çalışmalarından halk bilimine, toplumsal yapı araştırmalarından soysal psikolojiye dünyada yeni araştırma yöntemleri ile kavramaya çalışan bir kadroydu. Bu değerli hocalar arasında Kıray’ı en çok etkileyen Behice Boran’dı. Boran sosyoloji alanında yaptığı toplumsal yapı araştırması kendi alanında en özgün çalışma olarak varlığını korumaktadır. Baran tarafından başlatılan yeni sosyoloji anlayışı daha sonraki yıllarda Kıray tarafından devam ettirilecektir.

Cemil Meriç’de sosyolojinin teknik, yöntem ve içeriği ve akademik çerçevedeki yazılardan ziyade eleştirel metin ve ifadelere rastlanır. Cemil Meriç, tenkitçi (eleştirel) sosyologlar çizgisine mensuptur.

Türkiye, Sanayi Devrimi veya Fransız Devrimi gibi büyük değişimlere sahne olmamıştır. Düşünce ortamı ise ilk zamanların derinliğini kaybetmiş ve gittikçe sığlaşmıştır. Dolayısıyla Türkiye’de sosyolojinin gelişmesini Batı’ya benzerliğiyle değil, kendi şartlarına göre değerlendirmek gerekir. Bu şartların başında Osmanlı döneminde başlayan yenileşme çabaları gelir. Bu yenileşme çabaları içinde ise köklü değişime başlangıç teşkil eden Tanzimat Fermanı öne çıkar.

1960 – 1980 döneminde Türkiye’nin toplumsal yaşamında meydana gelen önemli değişmeler arasında ilk defa köy sosyolojisi çalışmaları yer almaz.

Mümtaz Turhan’a göre, Batı medeniyetinin ana unsurları bilim, teknik, insan haklarını teminat altına alan hukuk ve hürriyettir. Hakiki Batılılık ise bu prensiplere bağlılıktır.

Kemalizm, bir sosyal değişme projesi olarak, geleneksel toplumdan, modern topluma geçiş sürecinde dört boyutlu bir değişmeyi temel almaktadır. Seçeneklerde yer alan tüm değişimleri kapsamaktadır.

Şerif Mardin, sosyal bilimsel teori-pratik ve metodoloji ilişkileri çerçevesinde getirdiği önerilerle sosyal bilim uğraşına yönelik bir eleştiri niteliği taşıdığı kadar, sosyal bilimleri ve özelde sosyal bilimsel nesnenin bilgisini dışarıda bırakarak normatif bir “olması gereken”e yönelmiş siyasal anlayışların tümüne yönelik bir eleştiri niteliği de taşımaktadır. Bu noktada Şerif Mardin sosyolojisi Türkiye’de hem sosyal bilimler hem de siyaset yapma anlayışına yönelik bir eleştiri olma niteliği taşımaktadır.

Kıray’a göre sosyal bilimci için ilk adım envanter olabilir. İkinci adım kategorilendirmedir. Bunun içinde mutlaka dünyada neler olup bittiğini bilmek gerekir ve değişme boyutuna, zaman boyutuna girmeniz gerekir. Sonrada istatistiğin ayrıntıları gelir ki bu ikincil bir sorundur. O da uzmanına bırakılabilir. 

Osmanlının son döneminde toplumun dağılma tehlikesine karşı çözüm önerisi olarak üç fikir akımı ortaya çıkmıştır. Bu fikir akımları aynı zamanda bazı sosyolojik çözümlemelere dayanmaktadır. Toplumun bir arada yaşamasını sağlayan temel ilkeleri belirleme ve buna dayalı politikalar üretilmesini sağlamaya yöneliktir. Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülükdür. Ülken bu çerçevede meydana gelen toplumsal olayların da etkisiyle düşüncelerini geliştirir. Anadolucu akımın öncüsü olması bu noktayla ilgilidir. Anadolucu düşünceler geliştirirken dayandığı sosyoloji de burada önem taşımaktadır.

Boran köylerde ailenin durumunu incelerken, aile tipolojisini serimler. Ailenin çekirdeğini evli çift meydana getirir. Birkaç çiftin bir araya geldiği aile çok çekirdekli ailedir. Modern aile tek çekirdeklidir. Tek çiftli ve diğer akrabaların karıştığı aileye ‘karışık aile’ demektedir. Aile tiplerini ayrıca ‘dikine mürekkep’ ve ‘yanlama mürekkep’ aile olarak ayrımlar.