Mehmet İzzet, birkaç arkadaşıyla beraber felsefe düşüncesini Darülfûnuna sokan bir müderristir. Batı tarzında, Batının bugünkü yöntemleriyle çalışan ve Batı zihniyetini öğrencisine telkin eden bir darülfünun hocasıdır.

Türk devlet felsefesinin batından temel farkı devletin topluma biçim verme niteliğidir.

Ziya Gökalp’e göre bireysel ve toplumsal değişimin bilimsel temelleri sosyolojinin rehberliğinde gerçekleştirilecektir. Gökalp, Sosyoloji aracılığı ile Batıcı ve milliyetçi değerlerle biçimlenmiş bir toplum oluşturmayı amaçlar. Bu yüzden Mümtaz Tarhan’ın yaklaşımı Ziya Gökalp’e benzer.

Behice Boran 1938 yılında (Bir Mesleki Hareketlilik Çalışması: 1910-1930 (arasında) Birleşik Devletlerde, Meslek Gruplarının Yaş Dağılımının Bir Analizi) adlı çalışma ile doktor ünvanını almıştır.

Az gelişmiş toplumlar hızla değişir ki bu da toplumların iç ve dinamik merkezleri yeni bir düşünme biçimine ihtiyaç duyar. Buna paralel yeni türde bir sosyal bilim ihtiyacı ortaya çıkar. Türkiye bu aşamaya 1960’larda değişimle ilgili daha güvenilir bilgi edinme ve değişimi kontrol etme ve yönlendirme yetisi kazanma hem yeni oluşan elit hem de süreçle etkileşim içindeki dış değişim ajanları için önemli bir hal aldığında geldi. Bu durumun ilk sonuçlarından biri “bilimsel” sosyal bilimler alanında eğitim görmüş iş gücüne ve bu tür uzmanları yetiştirecek kurumlara yönelik talebe yanıt olarak planlama teşkilatlarının kurulmasıydı (Kıray, 1999: 30).

1966 yılında yayımlanan çalışmada; gecekondu ailesinin doğuşu, oluşumu, gelişimi ele alınmaktadır. Yasa, Türkiye’de gecekondulaşmanın altında yatan köyden şehre göçün nüfus ve ekonomik nedenlerini irdeler buna göre, eşitsiz toprak dağılımı ve işsizlik, artan nüfusu besleyemeyen küçük toprak dağılımı, tarımda makineleşme göçe ve dolayısı ile gecekondulaşmaya neden olmaktadır. Tüm bu etkenler ülkemizde 1945 sonrası iç göçün artışına neden olmuştur.

Gökalp sosyolojisinde halkçılık milliyetçiliğin ikiz kardeşi olarak yerini alır. Ziya Gökalp, milliyetçi ve halkçı görüşleri beraber değerlendirmiştir. Halkçılık, halka dayanmaktır. Halk, saflığını koruyan kesimdir. Bilim; ırklar, cinsler, uluslar, kastlar ve sınıflar arasında eşitsizliklerin yapay olduğunu göstermiştir. Bunun için tüm eşitsizliklerin ortadan kaldırılması gerekir. Bunu gerçekleştirecek olan da halkçılık ilkesidir.

Boran’ın sanatı ve edebiyatı ele alışı, Marksist sosyoloji itibariyledir. Fakat öncelikle sanat eserini ve sanatçıyı toplumsal bir ürün ve birey olarak ele almaktadır.

Şamanizm’in büyü temelli dini bir sistem oluşu görüşü Tanyol’a aittir.

Turhan Batılılaşma, kalkınma, millet, milli kültür ve demokrasi konularında Türk toplumu için özgün fikirler üretmiştir.

Yasa’nın diğer bir köy monografisi Sindel Köyü çalışmasıdır (1969). Sindel Köyü bir Batı Anadolu köyüdür. Sindel, Yörük göçebe halkın yerleştirilmesi ile oluşmuş bir köydür. Yasa, göçebe aşiretten yerleşik hayata geçme sürecinde yaşanan toplumsal değişmeleri tespit etmek üzere araştırmasını gerçekleştirmiştir. Yasa’ya göre, bir köyün toplumsal ve ekonomik yapısını ortaya çıkarmak için ilk önce iş-güç tarzı ile ekolojiye bakılmalıdır. Sindel Köyü’nün temel iş-gücü tarımsaldır. Toprağın yüzde sekseni işleyen köylüye aittir. Sindel Köyü’nün önceki iş-gücü ise çobanlıktır. Araştırmanın temel hipotezi, köyün iş-gücünün değişimi ile toplumsal değişimin meydana geldiğidir.

Boran’ın temel sosyolojik eseri sosyolojik eseri ‘Toplumsal Yapı Araştırmaları’dır. Bu çalışmayı irdelemek onun sosyolojisini anlamaktır. Boran bu kitabında yer alan çalışmasını, öğrencisi Fatma Taşkıngöl Başaran ile birlikte, 1941-1942 yılları arasında, Manisa’ya bağlı sekiz ova köyü (Adiloba, Tepecik, Sarıçam, Kepenekli, Yılmaz, Saruhanlı, Hacı Rahmanlı, Paşa) ve beş dağ köyü (Siyetli, Kuruköy, Dazyurt, Yayla, Kışla) üzerine yapmıştır.

Belirtilen görüş Osmanlıcılık’ın ifadesidir.

Tanyol’a göre aşağıdakilerin bireysel tavırda tespit edilemediği hiçbir yerde ne ahlak, ne de ahlaklı adam mevcuttur. Sosyal ahlakın hedefi birtakım normlar inşa etmek değildir. Bu değerler 1. Medeni cesaret. 2. İnsanın kendi kendisini hareketlerinden sorumlu tutması. 3. Kendi kendisiyle tutarlı olmak ve bunu gerek birey ve gerekse devlet hayatında gerçekleştirmek. 4. Sosyal faydayı bireysel faydadan üstün tutmak olarak belirtilmiştir.

“Türkiye’de Çağdaş DÜşünce Tarihi” adlı eserin yazarı Hilmi Ziya Ülken’dir.