Türkçe Biçim Bilgisi Ara 6. Deneme Sınavı
Toplam 14 Soru1.Soru
İyelik ekleri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğru bir bilgidir?
Çoğul eklerinden önce gelir |
Durum eklerinden sonra gelir |
Üç tür iyelik işaretleyicileri vardır. |
İyelik işaretleyicileri birden çok işlevi yerine getirirler. |
İyelik 1. ve 2. Kişi ekleri eklenirken araya ünsüz girer. |
İsim çekim eklerinin bir başka grubunu oluşturan; çoğul eklerinden sonra, durum eklerinden önce gelen iyelik ekleri, nesne veya kavramların bir başka nesne ya da kavrama ait olduğunu gösterir. İye sahip, iyelik ise sahiplik demektir. Türkçenin yapısı gereği, ünsüzlere iyelik 1 ve 2. kişi ekleri eklenirken araya yardımcı ünlü girmek durumundadır. İyelik çekiminin ekleri üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere altı türlüdür. İyelik işaretleyicileri, çok işlevli eklerdir; aynı anda birden çok işlevi yerine getirirler. Bunlar sahiplik, kişi ve sayı’dır.
2.Soru
Aşağıdaki altı çizili kelimelerin hangisinde yardımcı bir ünsüz kullanılmamıştır?
Arabanın bakım zamanı geldi. |
Öğretmenimiz tatilde ikişer kitap okumamızı söyledi. |
Mert’i, babası her gün okuldan almaya gelir. |
Bugün onunla okulda buluşacaktık. |
Dedem, okuyan adamdan zarar gelmez derdi. |
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili kelimler yardımcı sesler olan ‘–y, -ş, -s, -n’ ile oluşturulmuştur.
3.Soru
“Çocuklara oyuncak alalım.” cümlesindeki kişi ekinin kullanım amacı nedir?
Geniş zaman çekimi |
Geçmiş zaman çekimi |
Gönüllülük kipi |
Emir kipi |
Sayı kipi |
Cümlede “alalım” fiilindeki –alım eki 3. Tip kişi eklerinden olup gönüllülük fiilinin çekiminde 1. çoğul kişi için kullanılan ektir.
4.Soru
Ek olmadıkları hâlde ek gibi davranan ögeler aşağıdakilerden hangisidir?
Kök |
Yapım eki |
Gövde |
Enklitikler |
Çekim eki |
Ek olmadıkları halde ek gibi davranan ögelerden enklitiklerdir ve ekleşme özelliği taşıyan son çekim edatları, kuvvetlendirme ve pekiştirme işlevi taşıyan bağlaçlar, birleşik çekimleri oluşturmakta kullanılan imek fiili gibi dil birlikleridir. Ayrıca enklitikler ek değildir ancak ek gibi davranırlar.
5.Soru
I. Çekim kurallarının belirlenmesi
II. Noktalama işaretlerinin tespiti
III. Söz yapımı kurallarının belirlenmesi
IV. Yeni türetilen kelimelerin anlamlarının araştırılması
V. Dildeki yabancı kelimelerin çıkarılması
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri biçim bilgisinin konularından biridir?
Yalnız I |
II ve III |
I, II ve III |
III, IV ve V |
I, III ve IV |
Çekim kurallarının belirlenmesi, söz yapımı kurallarının belirlenmesi ve yeni türetilen kelimelerin anlamlarının araştırılması biçim bilgisinin konularından olup, noktalama işaretlerinin tespiti ve dildeki yabancı kelimelerin çıkarılması biçim bilgisinin ilgilendiği konulardan değildir.
6.Soru
Başka dillerden kelime almak şeklinde gerçekleşen dillerdeki yeni kelime ihtiyacını karşılama yolu aşağıdakilerden hangisidir?
Yeni anlam kazanma |
Kısaltma |
Kopyalama |
Dilsel yaratıcılık |
Tür değiştirme |
Dillerde yeni kelime ihtiyacını karşılama yollarından biri de başka dillerden kelime almaktır. Kopyalama, başka dillerle olan doğrudan veya dolaylı ilişkiler sonucu ortaya çıkar.
7.Soru
Yapım ve çekim ekleri ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Eklerin kullanılması çoğu durumda zorunludur. |
Yapım ekleri aynı türden her kelimeye gelebilir. |
Bir kelimede birden fazla yapım eki bulunabilir. |
Aynı işlevli iki çekim eki yan yana bulunmaz. |
Çekim biçim bilgisi içinde yer alsa da söz dizimiyle de yakından ilgilidir. |
Yapım eklerinin birçoğu bazı kelimelere gelebilirken çekim ekleri aynı türden her kelimeye gelir.
8.Soru
Türkçede eklenme sırasında bazı sözcüklerde ünsüz düşmesine rastlanır. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi bu kurala uyar?
Şişenin kapağını sıkıca kapatmıştı. |
Otelde kaldığımız oda sıcacıktı. |
Derslerimiz haftaya başlıyor. |
Bizimle sinemaya gelmiyormuş. |
Sağdaki sokağı geçince evi görürsün. |
Kapak ve Sokak sözcükleri ünlü ile başlayan bir ek almalarından kaynaklı ötümsüzken ötümlü ünsüzlere dönüşmüştür. Başlıyor ve Gelmiyor sözcükleri geniş ünlü ile bittiklerinden şimdiki zaman eki geldiğinde ünlü daralması olmuştur. B seçeneğinde sıcak kelimesine cık eki geldiğinden k ünsüzü düşmüş ve kelime sıcacık kelimesi halini almıştır.
9.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde ilgi durumu eki diğerlerinden farklı kullanılmıştır?
Ali'nin arabası |
Ayşe'nin ev |
Halının rengi |
Sokağın gürültüsü |
Yemeğin tuzu |
İlgi grubu olarak adlandırılan öbeklerde ve tamlayanı özel isim olan tamlamalarda
tamlayan ilgi eki alır ama tamlanan iyelik eki almayabilir:
Ali’nin oğlan, Ayşe’nin ev
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yapım ekleri ile çekim ekleri arasındaki farklardan eklenmede sınırlılığa dair bir örnektir?
Küçük-Küçücük |
Göz-lük-çü-lük |
Birisi |
Vergi-dövgü |
Buyruk |
Küçücük ve buyruk eklenmeye bağlı değişimlere örnektir. “Gözlükçülük” ve “birisi” sözcükleri yan yana gelebilme kuralına örneklerdir. Birisi sözcüğü aynı işlevli birden çok çekim ekinin ancak önceki ekin işlev kaybına uğramasıyla yan yana gelebilmesine örnektir. Yapım eklerinin birçoğu belli kelimelere gelebilirken, çekim ekleri aynı türden her sözcüğe eklenebilir. GX ekiyle pek çok kelime türetmek mümkünken, aynı eki her fiile getirmek mümkün değildir. Eklenmede sınırlılık kuralına uygun olan bu açıklamanın örneği vergi-*dövgü örneğinde vardır.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi etken bir cümlenin nesnesiyken, cümle edilgen yapıldığında özne değeri kazanmıştır?
Dün akşam çocuklar top oynarken camı kırdı. |
Rüzgârın etkisiyle pencere açıldı. |
Hep birlikte öğlen yemeği yediler. |
Evin duvarlarını maviye boyadı. |
Giysilerin hepsini dolaba astı. |
Çatı ekleri cümlenin öğelerinde değişiklik yapar. Örneğin etken bir cümlenin nesnesi, cümle edilgen yapıldığında özne olur. Şıkları incelediğimizde çocuklar camı kırdı, öğle yemeği yediler, duvarları maviye boyadı, giysileri dolaba astı cümleleri etken cümle ve A seçeneğinde çocuklar, C seçeneğinde gizli özne onlar, D seçeneğinde gizli özne o, e seçeneğinde gizli özne o. B seçeneğine baktığımızda cümle edilgen. Rüzgâr pencereyi açtı etken cümlesinde nesne olan pencere, rüzgârın etkisiyle pencere açıldı cümlesi ile özne değeri kazanmış.
12.Soru
I. Hayallerini gerçekleştirmek için uğraşıyor.
II. Bir pazar günü ansızın çıkıp geldi.
III. Artık bu yapılanlara katlanamıyorum.
IV. Evimizdeki eşyaları yeniliyoruz.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerden hangileri ‘vurgunun ek aldıkça sona doğru kayması’ kuralına örnektir?
I ve II |
II ve III |
I ve IV |
II ve IV |
II, III ve IV |
Artık kelimesi zarf biçimindeyse vurgu ilk hecede bulunur. Ansızın kelimesinde ’–sız+ın ekliyle türeyen zarflarda da vurgu sonda değildir’ kuralına uyar.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir köktür?
Yıldız |
Verim |
Aldır |
Bekle |
Gözlü |
B, C, D ve E seçeneklerinde verilenlerin gövdedir, yani ek almıştır: ver-im, al-dır, bek-le, be göz-lü. Ancak yıldız bir köktür.
14.Soru
Türkçede kelimelerin ilk harflerinin veya belli hecelerinin seçilmesi sonucu yeni kelimeler oluşturma yöntemine ne ad verilir?
Kopyalama |
Kısaltma |
Tekrar |
Vurgu |
Tür değiştirme |
Kopyalama; Başka dillerden kelime almak, Tekrar; bir kelimenin tamamının, bir kısmının yakın veya zıt anlamlısının tekrarlanması, Vurgu; Söyleyiş yoluyla ya da sözcüğün cümle içindeki yeri ile anlamını güçlendirme ve dikkat çekme, Tür değiştirme; bazı sözcüklerde yapısal değişiklik olmaksızın farklı söz dizimsel işlevlerde kullanılması, Kısaltma; sözcüklerin ilk harflerinin veya belli hecelerinin seçilmesi sonucu yeni kelimeler oluşturma yöntemi.