Türkçe Biçim Bilgisi Final 12. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anaforik zaman ifadesi bulunur?
Söylediği sert sözlerle etrafındaki herkesi kırdı. |
Bu elbisenin aynısını arkadaşımda da görmüştüm. |
Ben de tam senin yanına gelmek üzereydim. |
Birazdan markete yiyecek almaya gideceğim. |
Şair o yıllarda onca acıdan sonra hayata küsüyor. |
Anaforik zamanlar diğer zaman ifadelerinden farklı olarak zaman dilimleri birbirinin içine geçmektedir: konuşma anı geçmiş olaylara yakınlaştırılmaktadır ya da geçmiş olaylar konuşma anına yakınlaştırılmaktadır. –(x)yor, -(A/X)r ve –mAktA’nın geçmiş zamanı ifade ettiği zaman ifadeleri anaforik zamanlara örnek verilebilir. E seçeneğinde o yıllarda ifadesiyle geçmiş bir zaman dilimi şimdiki zaman ifadesiyle verilmektedir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde “evlerimizdekilerden” sözcüğü eklerine doğru şekilde ayrılmıştır?
ev-lerim-iz-deki-ler-den |
ev-ler-imiz-deki-lerden |
ev-lerimiz-de-ki-ler-den |
ev-ler-imiz-de-ki-ler-den |
ev-lerim-iz-de-ki-ler-den |
Evlerimizdekilerden sözcüğünün eklerine doğru ayrılış şekli; ev- ler (çoğul eki), -imiz (1.çoğul kişi iyelik eki), -de (bulunma hali), ki (ilgi eki), -ler (çoğul eki), -den (ayrılma hali)
3.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geniş zaman biçimbirimi plansız gelecek bildirmek için kullanılmıştır?
Çocuklar çikolata yemeyi çok sever. |
Her pazar bütün aile kahvaltıda buluşur. |
Haftaya hep birlikte ziyaretinize geliriz. |
Kapalı çarşıya bu yol üzerinden gidilir. |
Kapalı mekânlarda sigara içilmez. |
-(A/X)r biçimbirimi genel şimdiki zamanı anlatır ve genel doğruların, alışkanlıkların, düzenli olarak gerçekleşen eylemlerin ifadesi için kullanılır. A, B, D, E seçenekleri bu kurala örnektir. Aynı biçimbirim varsayım, tahmin, plansız gelecek bildirmek için de kullanılır. C seçeneği bu duruma örnektir.
4.Soru
Aşağıdaki cümlelerde kullanılan altı çizili fiilimsilerden hangisi diğerlerinden farklı biçimde kullanılmıştır?
Kardeşini güldürmeye çalışıyordu. |
Bu dönem bu dersten geçmeyi umut ediyorum. |
Evrakların bugün teslim edilmesi istenmiş. |
Yarın raporu bitirmemiz gerekiyor. |
Pervasız gülmeler canını sıktı. |
-mA eki durum ve iyelik eki alarak kullanılabilir. İlk dört şıkta fiilimsiler –mA ekinin durum ve iyelik eki aldığı biçimleri gösterir. Fakat gülmeler kelimesinde –mA eki durum ya da iyelik eki almamıştır.
5.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı türde bir bağlaç kullanılmıştır?
Et ve süt ürünlerinin tüketimi çocukların gelişimi için önemlidir. |
Ne yardan ne serden geçiyorsun. |
Sen de ben de bu projenin bir parçasıyız. |
O veya bir başkası bu karardan beni döndüremez. |
Keşke daha önce haber verseydiniz. |
Ve, ne… ne, de… de, veya sıralama bağlaçlarıdır. Keşke ise cümle başına gelen bağlaçlardan olup diğerlerinden farklı türdedir.
6.Soru
Aşağıdaki cümlelerdeki fiillerden hangisi ettirgen yapıdadır?
Nihayet iki saatte eve zor ulaştım. |
Yaşlı kadın askerdeki oğluna mektup yazdırttı. |
Patron emrindeki tüm işçileri kovdu. |
Tasarılarının bir kısmını gerçekleştirebildi. |
Arkadaşımın bu hareketi beni çok korkuttu. |
"yazdırttı" fiilinde ettirgen yapının eklerinden birini aldığını görüyoruz. Doğru cevap B'dir.
7.Soru
Aşağıda eklerin sırasıyla ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I. Eklerin kelimedeki yeri, işlevleriyle doğrudan ilgilidir.
II. Her ek, kendinden önce gelen bölümün tamamını etkiler.
III. Çekim ekleri yapım eklerinden önce gelir.
IV. İsim çekim eklerinde sıra “çoğul, durum, iyelik” şeklindedir.
Yalnızca II |
Yalnızca IV |
III ve IV |
I ve II |
I ve III |
Kelimenin anlamı değiştiren, yeni kelime türetmeye yaran ekler, kelimenin anlamını değiştirmeyen çekim eklerinden önce gelir. Yani, yapım ekleri çekim eklerinden önce gelir. İsim çekim eklerinde sıra “çoğul, iyelik, durum” şeklindedir.
8.Soru
Aşağıdaki sıfatlardan hangisi niteleme sıfatlarındandır?
Beşinci (gün) |
Şu (kitap) |
İki (kadın) |
Yuvarlak (masa) |
Yirmi (yıl) |
Beşinci, şu, iki ve yirmi belirtme sıfatlarıdır. Yuvarlak niteleme sıfatıdır.
9.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde –lar/-ler eki abartma anlamında kullanılmıştır?
Bu akşam Ali Beyler de gelecek. |
Yüzlerce cevaptan yalnızca onu doğru. |
Seni dünyalar kadar çok özledim. |
Ayşeler de bize katılacak mı? |
Çocuk elindeki balonları uçurdu. |
C seçeneğinde dünyalar kadar ifadesinde kullanılan “lar” eki abartma anlamıyla kullanılmıştır.
10.Soru
Biçimbilgisi ve sözdizimi arasındaki bağlantıyı, etkileşimi çok iyi gösteren bir alana ne ad verilir?
Sesteşlik |
Fiil çatısı |
Geçişli fiil |
Dönüşlü yapı |
Edilgen anlatım |
Fiil çatısı; biçimbilgisi ve sözdizimi arasındaki bağlantıyı, etkileşimi çok iyi gösteren bir alandır. Fiile eklenen küçük bir ek, biçimbilgisel bir bağlantıyı gösterirken yükleme bağlı unsurlarda da büyük değişimlere yol açar.
11.Soru
Eylemin kılınışıyla ilgili herhangi bir evresine vurgu yapmaksızın doğrudan ve tamamlanmış bir bütün olarak gözlemlenen ve –DX biçimbirimi ile işaretlenen bakış açısı aşağıdakilerden hangisidir?
Sınır sonrası bakış |
Sınır öncesi bakış |
Öngörülülük |
Bitmişlik |
Kalıtsallık |
Bitmişlik (perfectivity) görünüşü eylemin kılınışıyla ilgili herhangi bir evresine vurgu yapmaksızın doğrudan ve tamamlanmış bir bütün olarak gözlemler. Türkçede bu bakış açısı –DX biçimbirimi ile işaretlenmektedir. –DX, zaman çizgisinin belli bir noktasında gerçekleşen olayı bir bütün olarak yansıtır. (Ali geldi. Kitap okudum. Araba bozuldu vb.) Doğru cevap D'dir.
12.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi sınırlar arası bakış açısına örnek gösterilemez?
Geçen sene kuzenlerimle tatile yazlığa gittik. |
Öğretmen kahvesini yudumlarken kitap okuyor. |
Her akşam düzenli olarak dersine çalışmaktaydı. |
Okula annesi ve kardeşi ile birlikte gidip geliyor. |
Dedem yemeklerden sonra bize piyano çalardı. |
Sınırlar arası bakış açısı, eylemin başlangıç ve bitiş sınırları arasındaki bir kesiti gözlemler. Türkçede bu bakış açısı –(X)yor, -mAktA, -(X/A)r biçimbirimleriyle şimdiki ve geniş zamanda, bu biçimbirimlere idi biçimbiriminin eklenmesiyle geçmiş zamanda ifade edilir. B, C, D ve E seçeneğinde eylemin başlangıç ve bitişi ile ilgili değil, eylemin devam eden kesitiyle ilgili bilgi verilir. A seçeneğindeki gibi eylemi tamamlanmış bir ifadede bu kurallara rastlanmaz.
13.Soru
Çatı eklerinden (dönüşlü, edilgen, işteş ve ettirgenlik) sonra, zaman/kiplik işaretleyicilerinden önce yer alan işaretleyici hangisidir?
Dönüşlülük ifade eden –(X)n- eki |
İsimden fiil türeten +lA- eki |
Edilgenlik türetimi eki –(X)l- |
Ettirgenlik eki –DXr- |
Olumsuzluk işaretleyicisi –mA- |
Fiillere gelen ve vurgusuz olan olumsuzluk işaretleyicisi –mA- çatı eklerinden (dönüşlü, edilgen, işteş ve ettirgenlik) sonra, zaman/kiplik işaretleyicilerinden önce yer alır.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 3.çoğul kişi zamiridir?
Ben |
Sen |
Biz |
Siz |
Onlar |
3.çoğul kişi zamiri onlar biçimindedir. Diğer zamirlerin çoğulu da yine –lAr ekiyle yapılmaktadır.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi enklitik değildir?
ile |
me |
da |
iyor |
idi |
Enklitikler ek olmadığı halde ek gibi davranan dil birlikleridir. mA, dA, idi ve ile enklitiklere örnekken –iyor bir ektir.
16.Soru
Türkçede işteş fiiller aşağıdaki eklerden hangisiyle yapılmaktadır?
-(X)l- |
-Ar- |
-mA- |
-(X)ş- |
-DXr- |
Türkçede işteş fiiller -(X)ş- ekiyle yapılır. Bu ek, bazı fiil köklerine ve isimlerden türemiş fiil gövdelerine -ş- olarak doğrudan eklenir, diğer durumlarda ise araya bir yardımcı ünlü girer: selam-la-ş-, söyle-ş- ; gül-üş-, döv-üş-.
17.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde kullanılan yapım eki “bir şeyle ilgili olma” anlamı bildirmekte ve sıfat olarak kullanılmaktadır?
doktorluk |
birinci |
yoksul |
toplumsal |
akıllı |
+sAl eki sonradan ortaya çıkan ve Farsça nispet i’si yerini tutmak üzere kullanılmaya başlanmış ve yaygınlaşmış bir ektir. “kamusal, hıkuksal, kuramsal, mantıksal” örneklerinde olduğu gibi bir şeyle ilgili olma ya da bir şeye ait olma bildiren ve genellikle sıfat olarak kullanılan kelimeler türetir.
18.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi sözdizimsel bir değişikliğe neden olur?
–AlA- |
–y- |
–p- |
-DXr- |
–(X)msA- |
Türkçede az sayıda işlek olan, sadece birkaç fiile gelen ve herhangi bir sözdizimsel değişikliğe neden olmayan türetimlerin bazıları -AlA-, -y-, -p- ve –(X)msA ekleridir. –Dxr- eki ise, sözdizimsel değişikliğe neden olur.
19.Soru
“Eylemin zamansal iç yapısıyla ilgili bir kategoridir, iç zaman yapısını ve evrelerini konu alır” tanımı aşağıdaki terimlerden hangisine aittir?
Görünüş |
Kılınış |
Anafora |
Öngörülülük |
Kiplik |
Kılınış (aktionsart, actionality), eylemin zamansal iç yapısıyla ilgili kategoridir. Kılınış, eylemin iç zaman yapısını ve evrelerini konu alır. Eylemler, iç zaman yapıları ve evreleri bakımından farklı karakterlere sahip olabilirler. Kılınış eylemin anlamsal iç yapısıyla ilgilidir; ancak bu anlamsal yapı eylemin ortaya çıkış, meydana geliş ve son buluş evreleriyle ilgili olduğu için doğal bir zamansal karakter de taşır.
20.Soru
Aşağıdaki edatlardan hangisi ayrılma eki almış isimlerle kullanılamaz?
Göre |
Önce |
Sonra |
Dolayı |
Beri |
Sonra, önce, dolayı, beri gibi edatlar ayrılma durum eki – DAn almış isimlerle kullanılır: Yokuştan önce, yıllardan sonra, yıllardan beri, Ali’den dolayı. Göre, rağmen, karşın gibi bazı edatlar ise isimlerin yönelme durumu eki –(y)A almış isimlerle kullanılır: Bana göre, Söylememe rağmen, buna karşın.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ