Bazı dillerde, Türkçe ve Japonca gibi, geçişsiz bazı fiillerin rahatlıkla edilgen biçimleri yapılabilir.

Bir kelimenin vurgusunu kaydırmak suretiyle kelime farklı anlamlara gelebilir. Türkçe’ de vurgu genelde son hecededir. Ancak vurgunun kelimelerin anlamlarını ayırdığı örnekler de vardır. Sürgün kelimesi soruda belirtilen yargıya örnek değildir.

(y)DX biçimbirimi; geliyordu, gelmişti, gelecekti, gelirdi örneklerinde görüldüğü gibi gö- rünüş ve zaman bildiren biçimbirimlerin; ayrıca gelmekteydi, gelmeliydi, geleydi, gelseydi, gelebilirdi vb. örneklerdeki gibi emir ve gönüllülük dışındaki bütün kip eklerinin üzerine gelebilmektedir. Görünüş ve zaman bildiren biçimbirimlerin üzerine geldiğinde kendinden önceki biçimbirimin ifade ettiği görünüş-zaman değerini, görünüş değerinde herhangi bir değişiklik yapmaksızın ‘geçmiş zaman’da konumlandırır. Böylece geliyordu, gelmekteydi, gelirdi örneklerinde ‘geçmiş zamanda sınırlar arasılık’; gelmişti örneğinde ‘geçmiş zamanda sınır sonrasılık’ (zamansal bir tanımlamayla ‘geçmişin geçmişi’), gelecekti örne- ğinde ise ‘geçmiş zamanda öngörülülük’ (zamansal bir tanımlamayla ‘geçmişin geleceği’) ifade edilmiş olur. Doğru cevap C'dir.

Türkçede türetim için kullanılan ekler dört başlıkta toplanır: • İsimden isim yapım ekleri • İsimden fiil yapım ekleri • Fiilden isim yapım ekleri • Fiilden fiil yapım ekleri.

Yapmak kelimesi –mAk ekini, yani mastar ekini almıştır.

Türkçede az işlek olan, sadece birkaç fiile gelen ve herhangi bir sözdizimsel değişime neden olmayan türetimler de vardır. Bu grupta yer alan bazı ekler ve örnekleri aşağıdaki gibidir: -A-: tık-a -X-: kaz-ı-, sür-ü- -p: ser-p-, kır-p -y-: ko-y-, do-y- (X)msA-: gül-ü-mse -AlA-: kov-ala-, ov-ala, silk-ele, eş-ele.

-mAk eki sadece iste- fiiline yalın durumda nesne olarak eklenebilir. “Uyumak istiyorum.” Cümlesinde olduğu gibi “uyumak” kelimesi cümlenin nesnesi konumundadır.

Altı çizili verilen sözcüklerinden I, III, IV ve V zamir göreviyle kullanılmıştır. II. Seçenekte verilen “o” ise sıfat göreviyle kullanılmıştır.

Ontolojik zaman; eylemlerin gerçekleştiği, tecrübe ettiğimiz, algıladığımız, yaşadığımız zamandır. Gramatikal zaman ise olayların zaman sırasını ifade etmek için bazı dil araçlarıyla anlattığımız ‘dilsel zaman’ı ifade eder. Ontolojik zaman, dilsel ögelere bağlı olmaksızın tecrübe edilen zamandır; gramatikal zaman ise ontolojik zamanın dil birimleriyle ifade edilebilir hâle gelmesidir. Doğru cevap B'dir.

A ve B seçeneklerindeki –imse C seçeneğindeki –sın, D seçeneğindeki -leş eklri isimden fiil yapan eklerdir. Oysa E seçeneğindeki –ecen eki az sayıda örnekte görülen, işlek olmayan bir fiilden isim yapım ekidir.

Türkçede eylemler kılınışlarına göre dönüşümlü ve dönüşümsüz eylemler olmak üzere ikiye ayrılır: dönüşümlü eylemler doğal bir sona doğru ilerliyor gibi tasarlanır ve kritik son sınıra ulaşılmadan gerçekleşmiş sayılmazlar. (öl- ulaş- boğul- ). Dönüşümsüzler ise belirgin bir başlangıç ya da bitiş dönüşümü bildirmeyen eylemlerdir. (ağla- koş- iste- çalış- yaz- yürü-).

-(a)v eki Dil Devrimi sırasında Tatarcadan alınmış bir isim türetme ekidir: sına-v, gör-ev, öde-v, işle-v, türe-v vb.

Türkçede –DX biçimbirimi geçmişi işaretlerken eyleme dair bilginin doğrudan elde edildiğini ya da konuşur tarafından doğrudan gözlemlenmese de eylemin bir gerçeklik olarak ortaya konduğunu gösterir. A, C, D, E seçeneklerinde bizzat şahit olunan eylemler söz konusudur. B seçeneğinde eylem konuşur tarafından görülmemiş; ancak var olan bir gerçeklik olarak ifade edilmiştir.

Türkçede üleştirme sayı sıfatı türeten ek +ar ve +şAr ekleridir. Bu kurala d seçeneğinde rastlamaktayız: bin-er.

Zaman eklerinin idi, imiş ve ise’yi almasıyla birlikte birleşik çekimler olarak adlandırılan daha karmaşık yapılar oluşturulabilir. Örneğin ‘geliyordu’ şimdiki zamanın hikâyesini, ‘geliyormuş’ şimdiki zamanın rivayetini, ‘geliyorsa’ ise şimdiki zamanın şartını bildirir. Doğru cevap D'dir.

İşleklik, bir ekin farklı kök ve gövdelere gelebilmesini ve kullanım sıklığını anlatır. Eğer bir ek sık kullanılıyor, gerektiğinde yeni kelimeler_ türetiyorsa işlek sayılmaktadır. Sık kullanılmıyor, yeni kelime türetmeye yaramıyorsa işlek değildir. Çekim ekleri, aynı türden her kelimeye eklenebildiği için yapıları gereği işlektir. Bu nedenle işleklik daha çok, doğal sınırlılıkları olan yapım ekleriyle ilgili bir durumdur ve görecelidir.

Yapı ve ses açısından anlamlı veya işlevli daha küçük birimlere ayrılamayan ögelere biçimbirim denir.

+CA yapım eki sıfat işlevli kelimelere eklendiğinde (irice, genişçe, yaşlıca, uzunca) sıfatın derecesini asıl anlamına oranla azaltır ve sıfatın belirttiği niteliği tam olarak taşımaz ama niteliğe yakın olduğu anlaşılır. Ek zarf işlevli kelimelere geldiğinde ise (kolayca, iyice, sıkıca) zarfın derecesini asıl anlamına oranla çoğaltır ya da pekiştirir: iyice temizledi (tertemiz yaptı)

Kanıtsallık, konuşurun cümlesinde ifade ettiği bilgiyi hangi kaynaklardan elde ettiğini gösteren, bilginin kaynağına göndermede bulunan bir dilbilimsel kategoridir.

Olumsuzluk işaretleyicisi -mA birinci grup eklerdendir. Doğru cevap A'dır.