Türkçe Biçim Bilgisi Final 8. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisinde –mAz eki diğerlerinden farklı şekilde kullanılmıştır?
Bu böcekleri öldürmekle sayıları tükenmez. |
Su geçirmez ayakkabıları ayağını sıcak tuttu. |
Zorluklar karşısında yılmaz yoluna devam eder. |
Fazla tuzlu yiyecekler sana yaramaz. |
Küçük hataları görmez, önemsemez. |
“geçirmez” kelimesinde kullanılan –mAz eki fiilden sıfat türetmek amacıyla kullanılmıştır. Diğer şıkların hepsinde olumsuzluk eki olarak kullanılmıştır.
2.Soru
Aşağıdaki fiillerden hangisi edilgen çatılıdır?
Genç kadın ilk buluşmasına giderken bir güzel süslendi. |
Sonbahar yaklaşınca kuşlar havada küme halinde uçuştular. |
Polis zehir tacirlerine büyük darbe indirdi. |
Kitaplar rafa gelişigüzel dizildi. |
Cebindeki parayı bir çırpıda harcayıverdi. |
Günümüz Türkçesinde genellikle edilgenlik için -(X)l- eki tercih edilir. D seçeneğinde de bunun bir örneği verilmiştir. Doğru cevap D'dir.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kipler arasında yer almaz?
Eylem kipi |
Emir kipi |
Yer tamlayıcı kipi |
Gönüllülük kipi |
İstek kipi |
Yer tamlayıcı dolaylı tümleçi tanımlar ve kipler arasında yer almaz.
4.Soru
-mAk eki aşağıdaki fiillerden hangisine yalın durumda nesne olarak eklenebilir?
düşün |
kaçın |
vazgeç |
iste |
diren |
-mAk eki sadece iste- fiiline yalın durumda nesne olarak eklenebilir: Sen ne yapmak istiyorsun? “Gitmeyi düşünüyor musun? Almaktan kaçınmalıyım. Gitmekten vazgeçtim. Konuşmamakta direniyordu.” Cümlelerinde de görüldüğü gibi iste fiili dışındaki tüm geçişli fiiller ancak –mA eki üzerine gelen belirtme ekli biçimleri nesne olarak alabilirler.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi fiilden fiil yapım ekleriyle ilgili olarak söylenemez?
Az sayıda fiile gelirler. |
Kullanım alanları oldukça kısıtlıdır. |
Bazısının anlamsal görevleri vardır. |
Basitçe kelime türetmiş olurlar. |
Cümlenin gramatikal unsurlarını değiştirirler. |
Bu tür eklerin çoğu sadece basit bir türetim yapmadıkları, türetimin yanında cümlede büyük sözdizimsel etkileri, yaptırım güçleri vardır.Bu açıdan bakıldığında bu konu biçimbilgisi ile sözdiziminin kesiştiği önemli alanlardan birini oluşturur. Yani fiile veya fiil gövdesine küçük bir ekin eklenmesi basitçe bir kelime türetimi olmakla kalmaz, etken cümlenin gramatikal unsurlarının da değişmesine neden olur.
6.Soru
Aşağıda altı çizili kelimelerden hangisinde özneler birbirini karşılıklı olarak doğrudan etkiler?
Pehlivanlar yeşil çayırda boğuştular. |
Şiddetli dalgalar sonunda sakinleştiler. |
Her seferinde yenilmeye alışamadılar. |
Tüm izleyiciler bir tarafa koşuştular. |
Sınıftaki çocuklar gizlice gülüştüler. |
“sakinleş ve alış” kelimeleri işteş bir anlam taşımaz. “Koşuştu ve gülüştü” kelimeleri ise öznelerin birbirini etkilediğini değil fiili birlikte yaptıklarını gösterir. “boğuştu” kelimesi ise öznelerin birbirini karşılıklı etkilediğini ifade eder.
7.Soru
“Konuşma anına veya şimdi ve buraya göre değil, bağlam tarafından belirlenen başka zaman noktasına göre konumlanır” tanımı aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
Ontolojik zaman |
Gramatikal zaman |
Mutlak zaman |
Göreceli zaman |
Referans zamanı |
Göreceli zaman bildiriminde eylem zamanını belirlerken konuşma anının dışında ikinci bir gösterim noktasının daha referans alınmasına ihtiyaç duyulur.
8.Soru
Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisinde –mAk eki diğerlerinden farklı şekilde kullanılmıştır?
Tek amacı ailesine yardım etmek. |
Dinlemek anlamanın en önemli adımıdır. |
Yüzüne çok yakışıyordu gülmek. |
Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu. |
Yemek lezzetliyse biraz daha ister çekinmeden. |
“yemek” kelimesinde –mAk eki fiilden isim türeterek kalıplaşmış bir kelime oluşturmuştur. Diğer şıklarda ise –mAk eki mastar eki olarak kullanılmıştır.
9.Soru
“Eve geliyor musun?” soru cümlesinde biçimbirimler aşağıdakilerden hangisinde doğru bir şekilde ayrılmıştır?
Eve gel-i-yor musun? |
Ev-e ge-li-yor mu-sun? |
Ev- e gel-iyor mu-sun? |
Ev-e gel-i-yor mu-sun? |
Ev-e gel-iyor musun? |
Yapı ve ses açısından anlamlı veya işlevi daha küçük birimlere ayrılamayan ögelere biçimbirim denmektedir.
10.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisi ettirgen yapıda değildir?
Sınava giriş belgesini arkadaşına çıkarttırdı. |
İki dönümlük bahçesinin etrafını çitlerle çevirttirdi. |
Yurt dışından gelen akrabalarını özel arabayla aldırttı. |
Kapıyı arkadaşına açtırttı. |
Yaptığı hatalar yüzünden gece gündüz dövündü. |
"Yaptığı hatalar yüzünden gece gündüz dövündü." cümlesindeki fiil ettirgenlik değil dönüşlülük eki almıştır. Doğru cevap E'dir.
11.Soru
Aşağıda verilenlerden hangisi ya da hangileri fiilden fiil yapan eklerin biçimbilgisel özelliklerine dair doğru bir ifade ya da ifadelerdir?
I. Fiilden fiil yapan ekler, sözdizimsel görevlerini daha iyi anlamak için üç grupta incelenir.
II. Fiillere gelen ve vurgusuz olan olumsuzluk işaretleyicisi –mA çatı eklerinden önce, zaman/kiplik işaretleyicilerinden sonra yer alır.
III. Bir fiil kök/gövdesine bütün çatı ekleri gelebilir.
Yalnızca I |
I ve III |
Yalnızca II |
II ve III |
Yalnızca III |
Fiillere gelen ve vurgusuz olan olumsuzluk işaretleyicisi –mA çatı eklerinden sonra, zaman/kiplik işaretleyicilerinden önce yer alır. Bunun dışında belirtilen ifadeler doğrudur.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi cümlelerin ya da sözcüklerin anlamının, konuşurun niyetine ve bağlama göre çeşitlenerek değişmesini konu alır?
Kiplik |
Kanıtsallık |
Görelilik |
Pragmatik |
Bağlam |
Pragmatik, cümlelerin ya da sözcüklerin anlamının, konuşurun niyetine ve bağlama göre çeşitlenerek değişmesini konu alır.
13.Soru
Aşağıda verilenlerden hangisi ya da hangileri çatı eklerine dair doğrudur?
I. Dönüşlülük ifade eden -(X)n- eki özellikle geçişli fiillere eklenerek cümlenin nesnesini ortadan kaldırır.
II. –(X)n- eki edilgen anlamlı türetmeler yapabilmektedir.
III. Aynı görevdeki iki ekin art arda geldiği durumlar hem isim çekiminde hem de fiil çekiminde görülür.
I, II ve III |
I ve II |
I ve III |
II ve III |
Yalnızca I |
Yukarıda verilen bilgilerin hepsi çatı eklerine dair doğru ifadelerdir.
14.Soru
Aşağıdaki fiillerden hangisinden iki ettirgen biçim elde edilemez?
eğ |
kır |
gör |
em |
sap |
Modern Türkçede bazı durumlarda iki ettirgen biçim de bir fiilde kullanılabilir ama bu ettirgen biçimler arasında anlamsal fark bulunur. A seçeneği eğ-it, eğ-dir, B seçeneği kır-ıt, kır-dır, D seçeneği em-dir, em-zir. E seçeneği sap-ıt, sap-tır. Bu gruba girmeyen gör fiilidir.
15.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi edilgenlik türetiminde kullanılır?
–(X)n- |
–(X)ş- |
–mA- |
–(X)l- |
–(X)r- |
Edilgenlik türetiminde –(X)l- eki kullanılır.
16.Soru
Aşağıdaki cümlelerde bulunan fiillerden hangisi edilgen çatılıdır?
Dağ bayır demeden akşama kadar dolaştık. |
Masanın başında saatlerce ders çalışmıştı. |
Duyduklarını birer birer bize anlatırdı. |
Zamanını boşa harcayanlar ilk pişman olanlardır. |
Oda yarın yapılacak doğum günü partisi için süslendi. |
Süsle-n- kelimesinde-(X)n- eki, edilgenlik anlamı taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.
17.Soru
Sıfat ve zarf işlevli kelimelere eklenebilen, isimlere eklendiğinde küçültme ve sevgi ifade eden yeni isimler türeten ek aşağıdakilerden hangisidir?
+CAk |
+CXk |
+CXI |
+(X)msX |
+(X)mtırak |
+CXk eki sıfat ve zarf işlevli kelimelere eklenebilen işlek bir ektir. İsimlere eklendiğinde küçültme ve sevgi ifade eden yeni isimler türetir.
18.Soru
Fiilden fiil yapım ekleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Sayıca diğer yapım eklerinden daha az olan bu eklerin dilbilgisindeki işlevleri birbirlerinden farklılık göstermez |
Bazı fiilden fiil yapım ekleri, az sayıda fiile gelir ve kullanım alanları oldukça sınırlıdır |
Bu tür eklerin çoğu sadece basit bir türetim yapmamakla birlikte, türetimin yanında cümlede büyük sözdizimsel etkileri, yaptırım güçleri bulunmaktadır |
Bazı fiilden fiil yapım eklerinin (olumsuzluk eki gibi) anlamsal görevi vardır ve bütün fiillere gelerek düzenli, tahmin edilebilir anlamlar oluştururlar |
Fiile veya fiil gövdesine küçük bir ekin eklenmesi basitçe bir kelime türetimi olmakla kalmaz, etken cümlenin gramatikal unsurlarının da değişmesine neden olur |
Sayıca diğer yapım eklerinden daha az olan bu eklerin dilbilgisindeki işlevleri birbirlerinden farklılaşır. Aşağıda görüleceği gibi bazı fiilden fiil yapım ekleri, az sayıda fiile gelir ve kullanım alanları oldukça sınırlıdır. Bazısının (olumsuzluk eki gibi) anlamsal görevi vardır ve bütün fiillere gelerek düzenli, tahmin edilebilir anlamlar oluşturur. Burada unutulmaması gereken en önemli nokta; bu tür eklerin çoğunun sadece basit bir türetim yapmadıkları, türetimin yanında cümlede büyük sözdizimsel etkileri, yaptırım güçlerinin olduğudur. Bu açıdan bakıldığında bu konu biçimbilgisi ile sözdiziminin kesiştiği önemli alanlardan birini oluşturur. Yani fiile veya fiil gövdesine küçük bir ekin eklenmesi basitçe bir kelime türetimi olmakla kalmaz, etken cümlenin gramatikal unsurlarının da değişmesine neden olur.
19.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi yeterlilik kipine örnektir?
Ödevimi bitirmeliyim. |
Yarın size geleyim. |
İçeriye girebilirsiniz. |
Güzel bir arabam olsa… |
Ayşe piyano çalabilir. |
Ödevimi bitirmeliyim. (gereklilik)
Yarın size geleyim. (gönüllülük)
İçeriye girebilirsiniz. (izin)
Güzel bir arabam olsa… (dilek)
Ayşe piyano çalabilir. (yeterlilik)
20.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zaman kayması yoktur?
Mustafa Kemal önce Samsun’a çıkar. |
Ne demek istediğimi bir gün anlar. |
Her sabah çıkmadan kahvaltısını yapıyordu. |
Film yarın vizyona giriyor. |
Üniversite hayatım burada başladı. |
A, B, C ve D seçeneklerinde zaman kayması bulunmaktadır. E seçeneğinde geçmiş zaman kipiyle çekimlenmiştir, anlam kayması yoktur.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ