Türkçe Ses Bilgisi Ara 12. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıda verilen, ses grubunu temsilen kullanılan işaretler ve açılımları eşleşmesinden hangisi yanlıştır?
A: a, e |
I: ı, i |
C = c, ç |
U: u, ü |
X= ı, i, o, ö |
Ses grubunu temsilen kullanılan işaretler ve açılımları şöyledir:
A: a, e
I: ı, i
U: u, ü
X= ı, i, u, ü
C = c, ç
D = d, t
K = k ve k (art damak ve ön damak k sesleri)
G = g ve g (art damak ve ön damak g sesleri)
2.Soru
Nazal geniz ünsüzü aşağıdakilerden hangisidir?
m
|
ğ
|
k
|
h
|
n
|
3.Soru
Geçirdiği bir yaralanma sonucu dudağına dikiş atılan bir konuşucunun hangi ünlüyü söylemekte daha fazla güçlük çekmesi beklenir?
/a/ |
/e/ |
/i/ |
/ı/ |
/u/ |
Türkçede ünlülerin bir ayırıcı özelliği de, dudakların durumudur: Dudaklar düz durumdayken çıkarılan ünlülere düz ünlüler denir: /a/, /e/, /ı/, /i/ ünlüleri düz ünlülerdir. Eğer dudaklarda bir yuvarlaklaşma olur ise bu durumda yuvarlak ünlüler oluşur: /o/, /u/, /ö/, /ü/ ünlüleri de yuvarlak ünlülerdir. /u/ ünlüsü dudaklarda yuvarlaklaşma gertirdiğinden bu durumda üretilmesi diğerlerine göre daha zor olacaktır. Doğru yanıt E şıkkıdır.
4.Soru
I. /g/. II. /k/. III. /l/. IV. /y/.
Yukarıdaki ünsüzlerden hangilerinin art ve ön damak biçimleri vardır?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
I, II, III, IV |
Doğru cevap D şıkkıdır. Çünkü ünsüzlerden sadece /g/, /k/, /l/ seslerinin art ve ön damak biçimleri vardır.
5.Soru
Türkçede ünsüzlerin yan yana gelmesine ilişkin sınırlama dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisi Türkçenin ses yapısına aykırı olur?
Sırt |
Türk |
Kredi |
Yolda |
İşler |
Ünsüzlerin Yan Yana Gelmesi: Hecede ünsüzlerin yan yana gelmesinin farklı kuralları vardır. Özellikle üniversiteye yeni başlayan öğrencilerde görülen yaygın bir yanlış ifadeye göre “Türkçede iki ünsüz yan yana gelmez”. Oysa Türkçede hece sonunda iki ünsüz yan yana gelebilir. Bu hece sözcük niteliğinde olduğu zaman söz sonunda bulunabilen ünsüz çiftleri ortaya çıkmış olur. Ayrıca iki ayrı hecede olmak kaydıyla söz içinde de iki ünsüz yan yana gelebilir: alt, üst, dört, ağaçta, birden, yolcu. Buradaki kural, “Türkçede iki ünsüzle hece başlamaz”, “Türkçede söz başında iki ünsüz yan yana bulunmaz” şeklinde ifade edilmelidir. Yani klima, tren, vb. gibi iki ünsüzle başlayan alıntılar Türkçenin ses yapısına aykırıdır. Kredi sözcüğü de bunlar arasındadır. A ve B şıklarında ünsüz çiftleri sonda, D ve E şıklarında ise ardışık ünsüzler iki ayrı hecede kullanılmıştır. Doğru cevap C' dir.
6.Soru
Azerbaycan’lı yazar Anar, Türkiyeli Türkler’in “Hoşuma gitti.” biçimindeki kullanımlarını eleştiriyor; “Niye ‘gitti’ diyorsunuz? Güzel bir şeyse gelsin, niye gidiyor” diye soruyormuş. Çünkü Azeri Türkçesi’nde “Hoşuma geldi” denmekteymiş. Bu durum dilde hangi özelliğin bulunduğunu yansıtmaktadır?
Nedensizlik ilkesinin |
Yansımanın |
Çizgiselliğin |
Göstergelerin soyutluğunun |
Üretkenliğin |
Buradan dil göstergelerinin, gösterilenle gösteren arasındaki ilişkinin nedensiz olduğu ortaya çıkar. Çünkü arada bir nedenlilik ilişkisi olsaydı, bütün dillerde aynı sesler yan yana gelerek aynı kavram ya da nesneyi gösteriyor olacaktı. Oysa, örneğin Türkçedeki su göstergesi İngilizcede water, Arapçada ab, Rusçada voda, Macarcada víz ile karşılanmaktadır. Azericede hoşuma geldi ile ifade edilen anlam, Türkçede hoşuma gitti biçiminde karşılık bulur. Göstergenin nedensizliği denilen bu durum, dil bilimsel araştırmalarda en önemli ilkelerden biridir.
7.Soru
Düzlük-yuvarlaklık uyumu hakkında şu ifadelerden hangilerini söylemek doğru olur: 1. Sözcüğün ilk hecesinde düz bir ünlü varsa sonraki hecelerde sadece düz ünlü olur. 2. Sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlü varsa sonraki hecelerde mutlaka dar-yuvarlak ünlü olur. 3. Düzlük-yuvarlaklık, standart Türkçede her zaman ortaya çıkmayan, aslında sınırlı bir uyumdur. 4. Düzlük-yuvarlaklık uyumu Türkçenin Kırgızca, Türkmence gibi bazı kollarında çok daha gelişmiştir.
1, 2, 3, 4
|
1, 3, 4
|
2,3,4
|
1, 2
|
1, 2, 3
|
8.Soru
Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Aşağıdakilerden hangisi insanların üzerinde anlaşmaya vardığı bir göstergedir?
Gökyüzünün kızarması- güneşin doğması |
Dumanların yükselmesi- yangın çıkması |
Siyah bulutlar görülmesi- yağmurun yağması |
Asansörün çalışmaması- asansörün bozulması |
Kırmızı ışık yanması-taşıtların durması |
Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, gösterge ilişkisinin oluşabilmesi için bir gösteren ve bir gösterilen gereklidir. Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerinde anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir. O¨rneğin gökte siyah yağmur bulutlarının oluşması bir gösterendir. Gösterdiği, yani gösterilen ise yağmur yağacağıdır. Bu durumda aradaki gösterge ilişkisi doğal- dır, yani insan tarafından belirlenmemiştir. Trafik lambaları ise üzerinde anlaşmaya varılmış bir göstergedir. Hangi renk ışık yandığında sürücü ve yayaların nasıl davranacağı üzerinde daha önceden anlaşmaya varılmıştır.
9.Soru
Parçalarüstü ögelerin iletişime farklı katkıları vardır. Aynı sözcüğü farklı biçimlerde söylemek suretiyle de anlam farkları elde edilebilmektedir. Aşağıdakilerden hangisinde kelimeye vurgu yolu ile emir anlamı katılmıştır?
yapmA
|
durmA
|
yApma
|
Asla
|
dAima
|
10.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde vurgunun yeri yanlış gösterilmiştir?
güzEL
|
yaRAmaz
|
becerikLİ
|
eFENdi
|
MaSA
|
11.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde “a” harfi anlam ayırıcıdır?
Dergah |
Alem |
Kağıt |
Mekan |
Ordugah |
Alemdeki a normal a ile bayrak anlamına gelir. Ön a ile dünya anlamına gelmektedir. Bu nedenle cevap B’dir.
12.Soru
I. Oluşum yerlerine göre ünsüzler. II. Çift dudak ünsüzleri. III. Diş-dudak ünsüzleri. IV. Dil ucu-diş ünsüzleri. V. Diş eti-damak ünsüzleri.
Yukarıdakilerden hangileri, ünsüzlerin sınıflandırılmasında kullanılan özelliklerdendir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Yukarıda verilenlerin tamamı, ünsüzlerin sınıflandırmasında kullanılmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.
13.Soru
Aşağıdaki örneklerde yer alan çekim eklerin tamamının gösterimi hangisidir?
kaydı, giydi, kurdu, büyüdü, içti, kıstı, tuttu, öptü
–DI |
–DU |
–(y)DX |
–yDX |
–DX |
Bilimsel çalışmalarda eklerin bütün varyantlarını yazmak yerine daha pratik bir yol tutulur ve hepsini temsilen semboller kullanılır. Burada alışılmış uygulama, değişken seslerin temsilen büyük harf verilmesidir. Buna göre, şıklarda listelenen sembollerden -DI, yalnızca –dı, -di, –tı, -ti çeşitliliğinin; -DU, yalnızca –du, -dü, -tu, -tü çeşitliliğinin bir ifadesidir. –(y)DI ve –yDI, /y/ sesinin eke değil köke ait olması sebebiyle yanlıştır. –DX gösterimi ise, verilen örneklerde yer alan -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü değişkelerinin tamamını kapsar.
14.Soru
I. /g/ II. /k/. III. /r/. IV. /n/. V. /t/
Yukarıdakilerden hangileri ön damak ünsüzleridir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Dilin ön tarafının ön damağa doğru kabararak, havayı engellemesiyle oluşan sesler, ön damak sesleridir: /g/, /k/, /l/, /r/, /y/ sesleri bu gruba girer. /n/ve /t/ ise dil ucu-diş ünsüzüdür. Doğru cevap A şıkkıdır.
15.Soru
I. Adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir.
II. Abartma sıfatları ile zarfarın vurgusu ilk hecededir.
III. Dört heceli Türkçe yer adlarında vurgu ikinci hece üzerindedir.
yukarıda vurgunun yeriyle ilgili verilen bilgileren hangisi/ hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
II ve III |
I ve III |
I, II ve III |
I. Adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir.
II. Abartma sıfatları ile zarfarın vurgusu ilk hecededir.
III. Dört heceli Türkçe yer adlarında vurgu ikinci hece üzerindedir. ifadeleri doğrudur.
16.Soru
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerinin hangisi eşsesli bir sözcüktür?
Kuşlar uçuyor. |
Silahını çekti. |
Çatalım düştü. |
Her yanım acıyor. |
Parası bitmiş. |
Yan sözcüğü hem yanmak hem de bir yön anlamına gelir. Bu nedenle doğru cevap D’dir.
17.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ön damak ünlülerini barındıran bir ek alabilir?
gelin |
kitap |
ağaç |
memnun |
kısa |
Sözcükte her seferinde önce gelen sesin niteliği, sonra gelenin niteliğini belirler. Sözcüğe ek gelmesi durumunda, ekin ön ünlülü mü yoksa art ünlülü mü olacağı sözcüğün son hecesinin niteliğine bağlıdır. “ge-lin” kelimesinin son ekinde ön damak ünlüsü olduğundan ek, ön damak ünlüsünü barındırabilir. Doğru cevap A'dır.
18.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde ötümlülük-ötümsüzlük uyumu kuralına uymayan bir yazım vardır?
Aşağıdakilerin hangisinde ötümlülük-ötümsüzlük uyumu kuralına uymayan bir yazım vardır?
maçta |
simitci |
sözcü |
okulda |
geçkin |
simit sözcüğünün sonundaki t sesi ötümsüz olduğundan simitçi şeklinde ek alarak ötümlülük-ötümsüzlük uyumu sağlanmaktadır. Doğru yanıt B seçeneği.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde e ünlüsünün özellikleri tam olarak verilmiştir?
geniş-düz-ön
|
geniş-düz-art
|
dar-düz-ön
|
dar-düz-art
|
geniş-yuvarlak-ön
|
20.Soru
Aşağıdaki alıntı sözcüklerden hangisi doğru yazılmıştır?
Oyundaki rôlü
|
Müzikteki sôl anahtarı
|
Attıkları gôller
|
Şirketin kârı |
Evdeki hôl |
Söyleyişte uyumu bozan ve /g/, /k/, /l/ harfleriyle gösterilen ön damak seslerinde ise özellikle Arapça ve Farsçadan alınan sözcüklerde, hecedeki uyumsuz ünsüzden hemen önce veya sonra gelen ünlünün üzerine düzeltme işareti “^” konulmaktadır. Daha önceki Yazım Kılavuzu’nda Batı dillerinden alınan sözcüklerde de bazı durumlarda düzeltme işareti kullanılmaktaydı. Günümüzde geçerli olan Yazım Kılavuzu’na göre Batı dillerinden alınan sözcüklerde düzeltme işareti kullanılmaz. A, B, C, E şıklarındaki sözcükler Batı dillerinden alıntıdır. Doğru cevap D' dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ