Türkçe Ses Bilgisi Final 1. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. Yapayalnız. II. Güpegündüz. III. Yarın. IV. Yeniden. V. Güzelce.
Yukarıdakilerden hangileri, abartma sıfatları ile zarfların vurgusunun ilk hecede olmasına örnek olarak gösterilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
I, II, IV, V |
I, III, IV, V |
I, II, III, IV, V |
Yukarıdaki sözcüklerin tamamı, abartma sıfatları ile zarfların vurgusunun ilk hecede olmasına örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap E şıkkıdır.
2.Soru
I. Kişi. II. Bağlam. III. Konuşurun sosyal sınıfı. IV. Konuşurun eğitimi.
Yukarıdakilerden hangileri, konuşmanın ezgisini etkileyen özelliklerdendir?
I, II |
II, III |
III, IV |
II, III, IV |
I, II, III, IV |
Ezgi kişi, bağlam, konuşurun sosyal sınıfı, eğitimi gibi nedenlere bağlı olarak değişebilir. Doğru cevap E şıkkıdır.
3.Soru
Ünsüzlerin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütlerden birisi de oluşum noktasıdır. Aşağıdakilerden hangisi ünsüzlerin “oluşum yerleri” arasında yer almaz?
Gırtlak
|
Ağız Boşluğu
|
Dil Ucu-Diş
|
Diş Eti-Damak
|
Ön Damak
|
4.Soru
- tepe-y-e
- şu-y-um
- iki-ş-er
- masa-nın
Yukarıda verilenlerden hangileri ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesine örnek olabilir?
I ve II |
II ve III |
II ve IV |
I, II ve III |
I, II, III ve IV |
Türkçede eklenme sonucu ortaya çıkan ünsüz türemesi büyük ölçüde, bazı dil bilgisi kitaplarında yardımcı ünsüz olarak tanımlanan /y/, /ş/, /s/, /n/ ünsüzlerinin çekimde ortaya çıkan görünümleriyle ilgilidir. y ~ ø nöbetleşmesi: tepe-y-e, şu-y-um; ş ~ ø nöbetleşmesi: iki-ş-er; n ~ ø nöbetleşmesi: masa-nın şeklindedir.
5.Soru
I. Alıntı sözcükler Türkçenin sözvarlığının bir parçasıdır. II. Alıntı sözcükler Türkçe kökenli sözcükler gibi Türkçenin yapısal kurallarına bağlıdır. III. Bir sözcüğün Türkçeye erken girişi ile Türkçenin ses sistemine uyarlanması arasında ilişki bulunmamaktadır. IV. Türkçe kökenli sözcüklerde görülen her tür gelişme alıntı sözcükler için geçerli değildir.
Türkçeye giren alıntı sözcükler ile ilgili yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, III, IV |
I, II, III, IV |
Alıntı sözcükler Türkçenin sözvarlığının bir parçasıdır ve Türkçe kökenli sözcükler gibi Türkçenin yapısal kurallarına bağlıdır. Bir sözcük Türkçeye ne kadar erken girmiş ise Türkçenin ses sistemine uyarlanması da o kadar ileridir. Türkçe kökenli sözcüklerde görülen her tür gelişme alıntı sözcükler için geçerlidir. Doğru cevap A şıkkıdır.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde açık ünlü-kapalı ünlü nöbetleşmesi görülür?
ben-beni |
sağla-sağlıyor |
de-diyecek |
sor-sorucak |
sen-sana |
B, ve C şıklarında geniş ünlü-dar ünlü nöbetleşmesi, D şıkkında yuvarlak ünlü-düz ünlü nöbetleşmesi, E şıkkında ise ön ünlü-art ünlü nöbetleşmesi görülmektedir. Doğru yanıt A şıkkıdır.
7.Soru
Çiftdudak ünsüzü /m/ komşuluğundaki dil ucu-diş ünsüzü /n/ sesini söylemek, çiftdudak ünsüzü /m/ sesini söylemekten daha zordur. Bundan ötürü "penbe" gibi bir yapı kolayca "pembe" yapısına değişebilir. Bu ses değişiminin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
En az çaba yasası |
Dil planlaması |
Tarihsel süreç |
Dil ilişkileri |
Yazı-konuşma dili farkları |
Ses Değişmelerinin Nedenleri: Bir dilin sesleri farklı nedenlerle değişebilir. Bunun dil içi eğilimler, yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklar, başka dillerle ilişkiler, dil içi varyantların birbirini etkilemesi, dildeki modalar, sosyal gruplar gibi çok farklı nedenleri vardır. Verilen örnek dildeki eğilimler ile ilgilidir. Dillerdeki değişmelerin nedenleri tümüyle bilinmemekle birlikte, en bilinen nedeni “En az çaba yasası” dır. Benzeşme süreci buna bir örnektir. Dillerde en az çaba yasası gereği, bir sesin çıkış yeri ya da biçimi açısından bir başka sese benzer ya da eş duruma getirilmesi benzeşme olarak açıklanır. Bu açıdan bakıldığında benzeşmenin pek çok ses olayını kapsadığı da ortaya çıkar: ünlülerde önlük-artlık, düzlük-yuvarlaklık uyumları; eklenme sırasında ünsüzlerin ötümlülük-ötümsüzlük açısından uyum sağlamaları; ünlü-ünsüz uyumu da benzeşme süreçleridir. Yazı dilinde sık rastlanan benzeşme örneklerinden biri /nb/ ünsüz çifti içindeki geniz sesi /n/’nin, yanındaki dudak ünsüzü /b/’ye benzeyerek geniz-çiftdudak sesi /m/’ye dönmesidir. /nb/>/mb/ değişmesi hem Türkçe sözcüklerde hem de Arapça, Farsça alıntılarda karşımıza çıkar. Pembe sözcüğü de bunlardan biridir. Doğru cevap A' dır.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi standart dışı bir biçimdir?
jandarma |
jet |
jeton |
cüri |
jilet |
Cüri kelimesinin standart biçimi jüridir. Doğru cevap D'dir.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde ses olayı kalıcı biçimde sonuçlanmıştır?
Devirler |
Devri |
Devirdi |
Devirmiş |
Devrim |
A, B, C, D şıklarındaki ses değişmeleri çekimle ilgilidir. Bunlar doğal olarak sadece eşzamanlıdır ve biçimsel ses bilgisi (morfonoloji) adı altında incelenirler. Benzer süreçler, bir kök veya gövdeden, eklenmeyle veya birleşme sonucu yeni sözcüklerin türetilmesi sırasında da görülebilir. Bu durumda ses olayı eklenme veya birleşmeyle türemiş sözcükte kalıcı biçimde sonuçlanmış olabilir: kavuş- > kavşak, devir- > devrim, ret > reddet- gibi. Doğru cevap E’ dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde harflerin İngilizce söylenişi yanlış verilmiştir?
CNN si-ye-nen |
NTV en-ti-vi |
FM ef-em |
MF ay-em-ef |
HTML eyç-ti-em-el |
Doğru seçenek A şıkkında verilmiştir. CNN si-en-en doğru yazılışı bu şekildedir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir sesin oluşumu sırasında ses tellerinin titreşmesine verilen addır?
Ulama |
Ötümlülük |
Geçimsizlik |
Nöbetleşme |
Kaynaşma |
Ötümlülük, bir sesin oluşumu sırasında ses tellerinin titreşmesi, ötümsüzlük ise titreşmemesi anlamındadır.
12.Soru
Standart dildeki kirpik sözcüğünün bazı ağızlarda kirpik olarak söylenmesi aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Standart dildeki kirpik sözcüğünün bazı ağızlarda kirpik olarak söylenmesi aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
göçüşme |
benzeşme |
aykırılaşma |
düzleşme |
kaynaşma |
Bir sözcükte iki sesin yer değiştirmesine göçüşme denir. Hem Türkçe hem de alıntı sözcüklerde görülebilen göçüşme kaynaklarda metatez veya yer değiştirme olarak da geçer. Doğru yanıt A.
13.Soru
umumi>umumilik/umumilik aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
Yuvarlak ünlü- düz ünlü nöbetleşmesi |
Ön ünlü- art ünlü nöbetleşmesi |
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi |
Ötümlülük- ötümsüzlük nöbetleşmesi |
Uzunluk- kısalık nöbetleşmesi |
Bazı alıntı sözcüklerin sonundaki uzun ünlüler de bir ünsüzle başlayan eklerden önce söyleyişte kısalabilmektedir:
umumi>umumilik/umumilik
menfi>menfilik
şahsi>şahsiyet
Doğru cevap E'dir.
14.Soru
Altı çizili sözcüklerden hangisi düzeltme işareti gerektirir?
İstanbul’un tarihi yazılıyor. |
Tarihimiz yazılıyor. |
Tarihi çok severim. |
Tarihi eserleri korumalıyız. |
Tarihin içinde yaşıyoruz. |
Nispet i’si her zaman düzeltme işareti ile gösterilmelidir: dinî, fikrî, tarihî vb. Doğru cevap D’ dir.
15.Soru
Ses Biliminin, seslerin çıkarılışı sırasında söyleyiş organlarının- durumunu, seslerinin boğumlanma biçimlerini inceleyen ve sesleri bu açıdan sınışandıran alanına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
görsel ses bilimi
|
söyleyiş ses bilimi
|
akustik ses bilimi
|
titreşim ses bilimi
|
işitsel ses bilimi
|
16.Soru
Kısa ünlü biçimlerden hangisi yanlış verilmiştir?
Aciz “güçsüzlük” |
Adem “varlık" |
Adet "sayı" |
Adil "adalet" |
Alem "bayrak" |
Doğru seçenek B şıkkıdır. Adem “yokluk” değil varlıktır.
17.Soru
“Fi’l” sözcüğü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Ayın ve hemze yerine bir ünlü türer. |
Ayın ve hemze iz bırakmadan kaybolur. |
Ayın ve hemze yazımda gösterilmez. |
Ayın ve hemze yerine bir ünsüz türer. |
Ayın ve hemze kendinden önceki ünsüzü uzatır. |
Tek heceli sözcüklerde söz içinde bulundukları durumlarda bu ünsüzlerin yerinde bir ünlü türer. Fi’l sözcüğünde olduğu gibi ayın ve hemze yerine “i” ünlüsü türemektedir. Sözcüğün yazılış biçimi fiildir. Bu nedenle cevap A’dir.
18.Soru
I. bakayım/bakıyım. II. yapacağım/yapıcam. III. yapıyor/yapıyo. IV. değil mi/di mi. V. arayayım/arayım.
"Standart dilde, söyleyişte gözlenen dikkat çekici ses özelliklerinden biri de geniş ünlülerdeki daralmadır".
Yukarıdakilerden hangileri, bu duruma örnek olarak gösterilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
II, IV, V |
I, II, IV, V |
I, II, III, IV |
III. maddede verilen bilgi doğru değildir. "yapıyor/yapıyo" örneğinde geniş ünlüde daralma bulunmamaktadır, "r" sesinde düşme meydana gelmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.
19.Soru
“Ayın ve hemzenin tek heceli sözcüklerde söz içinde bulundukları durumlarda bu ünsüzlerin yerinde ……………………… .” ifadesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
bir ünlü türer |
hiçbir ses bulunmaz |
yalnızca /a/ ünlüsü türer |
bir ünsüz türer |
yalnızca /k/ ünsüzü türer |
Ayın ve hemzenin tek heceli sözcüklerde söz içinde bulundukları durumlarda bu ünsüzlerin yerinde bir ünlü türer.
Örneğin şi’r › şiir, fi’l › fiil
20.Soru
cilt- cildi örneği aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi |
Ötümlüleşme |
Yuvarlak ünlü- düz ünlü nöbetleşmesi |
Ön ünlü- art ünlü nöbetleşmesi |
Uzunluk- kısalık nöbetleşmesi |
Türkçede, söz sonunda bulunabilen /lt/, /nç/, /nt/, /rt/ gibi ünsüz çiftleriyle biten alıntı sözcüklerde de ünlü öncesinde ötümlüleşme gerçekleşir.
Doğru cevap B'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ