Türkçe Ses Bilgisi Final 10. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki kelimelelerin söylenme biçimlerinden hangisi ünlü kısalmasına örnek olarak gösterilemez?
/alem/ |
/aşık/ |
/dünya/ |
/laik/ |
/rica/ |
Ağızların etkisiyle ortaya çıkmış olan dikkat çekici bir ses olayı da Arapça ve Farsça kökenli bazı sözcüklerdeki uzun ünlülerin kısa söylenmesidir. Bu özellikle uzun ünlülerin kısalmış olduğu Doğu Anadolu ağızları ile Kıbrıs ağızlarının etkisiyle ortaya çıkmaktadır
alem /ālem/ > /alem/
aşık /āşık/ > /aşık/
dünya /dünyā/ > /dünya/
rica /ricā/ > /rica/
/laik/ > /lāik/ söylenişinde ise /laik/ söylenişi doğru bir söylenme biçimi ve doğru cevap D'dir.
2.Soru
I. /ç/>/ş/
II. /z/>/s/
III. /s/>/z/
IV. /a/>/ı/, /e/>/i/
Yukarıdakilerden hangi/ hangileri konuşma dilinde pek çok ortamda gözlenen ses değişimlerindendir?
I, II |
I, III |
I, II, III |
I, II, III, IV |
III, IV |
Konuşma dilinde pek çok ortamda gözlenen gelişmelerden biri /ç/>/ş/ değişmesidir:
geçti/ geşdi
Yine konuşma dilinde görülen eğilimlerden biri de söz sonunda ötümlü, sızıcı /-z/ ünsüzünün ötümsüzleşmesidir. Bu gelişme başka sözcüklerde de görülmekle birlikte özellikle birinci çoğul kişi ekinde dikkat çekmektedir:
yapıyoruz/ yapıyos
Daha çok ağızların etkisiyle ortaya çıkan bir ses olayıdır. Bazı ağızlarda söz başındaki ötümsüz sızıcı /s-/ ünsüzü, ötümlü sızıcı /z-/ ünsüzüne dönüşmektedir:
sebze/ zebze
Standart dilde, söyleyişte gözlenen dikkat çekici ses özelliklerinden biri de geniş ünlülerdeki daralmadır:
yapacağım>yapicim
arayayım>arayım ~ ariyim ~ arıyım
değil mi>di mi
Doğru cevap D'dir.
3.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin yazımı doğrudur?
Dalevere |
Dinazor |
Aliminyum |
Pile |
Sahlep |
Sırayla sözcükler, dalavere, dinozor, aliminyum, pili ve salep şeklindedir. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.
4.Soru
I. yanak-yanağı II. burun-burnu. III. oğul-oğlu. IV. ağız-ağzı. V. bacak-bacağı.
Yukarıdakilerden hangileri, ünlülerin sıfırla nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir?
I, II |
I, II, III |
II, III, IV |
II, III, IV. V |
I, II, III, IV, V |
Türkçede çok sayıda kök ve gövde, hem çekim hem de yapım eklerinin bir bölümünden önce ikinci veya son hecedeki ünlülerini yitirebilmektedir. II, III ve IV. maddelerde verilen sözcükler buna örnektir. Doğru cevap C şıkkıdır.
5.Soru
"Arapça asıllarında ikiz ünsüzle sonlanan tek heceli sözcükler, Türkçede yalın durumda veya ünsüzle başlayan bir ek veya yardımcı eylemden önce tek ünsüzle kullanılırlar." Aşağıdaki örneklerden hangisi bu durumu yansıtmaktadır?
hall > hal (> hallet-)
|
hakk > hak (> haktan, hak ver-)
|
afv > aff > af (>aff-ı)
|
habb > hap (>hap-ı)
|
affedersiniz~afedersiniz
|
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi başta Batı Anadolu ağızlarında olmak üzere sıkça görülen /r/ düşmesine örnektir?
Yapıyosun |
Arayım |
Herkez |
Yapicim |
Arıyım |
"Yapıyosun" örneğinde "yapıyorsun" fiilindeki "y" harfi düşmüştür. Doğru yanıt A'dır.
7.Soru
Seçeneklerde verilen ifadelerden hangisi konuşma dilinde kullanılan ifadelere bir örnektir?
Gidicek |
Yapacak |
Görecek |
Olacak |
Edecek |
“Türkçe yazıldığı gibi konuşulur, konuşulduğu gibi yazılır.” şeklinde oldukça yaygın bir
görüş vardır. Ancak vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü
dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmediğinden, bu görüşün gerçek durumla ilgisi yoktur. Bu görüşün temelinde, Türkçenin oldukça genç sayılabilecek bir yazı
dili olması ve alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulması yatmaktadır. Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. Bu durum, Türkçe için de geçerlidir. Seçeneklerde verilen kelimelerden A seçeneğindeki "gidicek" ifadesinin yazı dilindeki hali "yapacak şeklinde olacaktır.
8.Soru
I. jandarma/candarma. II. jet/cet. III. jeton/ceton. IV. jüri/cüri.
"Yabancı dillerden alınan sözcüklerde bulunan /j/ sesi, yabancı sözcükleri Türkçeye uyarlama sürecinin bir sonucu olarak ona en yakın ses durumundaki /c/’ye değişir".
Yukarıdakilerden hangileri bu duruma örnek olarak gösterilebilir?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
I, II, III, IV |
Yukarıdakilerin tamamı, "Yabancı dillerden alınan sözcüklerde bulunan /j/ sesi, yabancı sözcükleri Türkçeye uyarlama sürecinin bir sonucu olarak ona en yakın ses durumundaki /c/’ye değişir" durumuna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E şıkkıdır.
9.Soru
Köyden kente göçün bir sonucu olarak Standart Türkçede başlayan ve yaygınlaşma eğilimi gösteren ve “söyleyiş yanlışı” olarak görülen değişmeler kaç başlık altında incelenmiştir?
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
Ağızların dile ses bilgisi açısından nasıl bir etkide bulunduğu popüler dilciliğin çok sevdiği bir tartışma konusudur. Özellikle iletişim araçlarında ağız kullanımı, dilde bozulma ve dil yanlışı olarak algılanır. Bu nedenle ağızların kullanımına karşı mücadele edilir.
Ağızlar ve standart dil ilişkisi akademik çalışmalarda da konu edilmiştir. Bunlardan kentlileşme ve dil konusunun ele alındığı bir yazıda Tekin, köyden kente göçün bir sonucu olarak Standart Türkçede başlayan ve yaygınlaşma eğilimi gösteren ve “söyleyiş yanlışı” olarak gördüğü değişmeleri beş başlık altında incelemiştir: 1. Kapalı /e/ ve açık /e/, 2. artdamaksıl /k/ yerine hırıltılı gırtlak sızıcısı /?/, 3. /j/ yerine /c/, 4. ünlü kısalması, 5. kısa ünlülerin uzatılması.
Doğru cevap C'dir.
10.Soru
"Çoğunlukla ünlü-ünsüz-ünlü yapısındaki bir ses öbeğinin kısa veya uzun bir ünlüye dönüşmesidir. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde rastlanan bir ses olayıdır. Farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Çoğu örneğinde iki hece tek bir heceye dönüştüğü için bu ses olayı hece kaynaşması olarak da adlandırılır. Yaygın örneklerini şu şekilde sıralayabiliriz: eczāne, postāne, hastāne". Tanımlanan ve örnekleri verilen bu ses olayı aşağıdakilerden hangisidir?
"Çoğunlukla ünlü-ünsüz-ünlü yapısındaki bir ses öbeğinin kısa veya uzun bir ünlüye dönüşmesidir. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde rastlanan bir ses olayıdır. Farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Çoğu örneğinde iki hece tek bir heceye dönüştüğü için bu ses olayı hece kaynaşması olarak da adlandırılır. Yaygın örneklerini şu şekilde sıralayabiliriz: eczāne, postāne, hastāne". Tanımlanan ve örnekleri verilen bu ses olayı aşağıdakilerden hangisidir?
tekleşme |
düşme |
düzleşme |
göçüşme |
büzülme |
Doğru yanıt E seçeneği.
11.Soru
Standart söyleyişte görülen dikkat çekici ses olaylarından biri de yabancı sözcüklerdeki artdamak ünlüleri yanında kullanılan öndamak /l/ sesinin artdamaksıllaşmasıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin telaffuzu farklıdır?
Standart söyleyişte görülen dikkat çekici ses olaylarından biri de yabancı sözcüklerdeki artdamak ünlüleri yanında kullanılan öndamak /l/ sesinin artdamaksıllaşmasıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin telaffuzu farklıdır?
laf |
alfabe |
rol |
gol |
bol |
Bul kelimesindeki /l/ sesi diğerlerine göre farklı telaffuz edilir. Doğru cevap E'dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yabancı dillerden alınan sözcüklerde bulunan /j/ sesinin, dilimizde ona en yakın ses durumundaki /c/’ye dönüşmesine örnektir?
Ceton |
Camii |
Cenk |
Ceviz |
Cam |
Ceton kelimesinin yabancı dildeki hali "jeton"dur. (Tablo 8.10) Doğru yanıt A'dır.
13.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde yer alan ses Türkçe sözcüklerde bulunmamasına rağmen istisna olarak kullanılmaktadır?
Öge |
Sac |
Kıraathane |
Prensip |
Bej |
Başka dillerden doğrudan doğruya sesler alınmaz. Alınan sözcüğün söylenişinin koruma sonucu dilde yeni sesler, sesbirimler ortaya çıkabilir. Örnek olarak /j/ sesi Türkçe sözcüklerde bulunmaz, ama dilimizde bej, jandarma, müjde, ruj gibi sözcüklerde görülür ve alfabemizde bir harfle temsil edilir. Bu nedenle doğru cevap E’dır.
14.Soru
I. lanet. II. alerji. III. şarj. IV. konut.
Yukarıdakilerden hangileri, yazılış ve söylenişlerinde sıkça yanlış yapılan sözcüklerdendir?
I, II |
II, III |
I, II, III |
II, III, IV |
I, II, III, IV |
"lanet, alerji ve şarj" sözcüklerinin yazılış ve söylenişlerinde sıkça yanlış yapılmaktadır. "lanet" sözcüğü "nalet", "alerji" sözcüğü "allerji", "şarj" sözcüğü "şarz" şeklinde yanlış ifade edilebilmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.
15.Soru
I. İngilizce söyleyiş etkisi sözcüklerin okunuşunda kendini göstermez. II. Türk alfabesinde yer alan harfler, 1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile belirlenmiştir. III. Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. IV. Bu özellik, söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir.
Yukarıdakilerden hangilerinde, Türkçede harflerin okunuşuna yönelik verilen bilgiler doğrudur?
I, II |
II, III |
I, II, III |
II, III, IV |
I, II, III, IV |
Türk alfabesinde yer alan harfler, 1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile belirlenmiştir. Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özelikle söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir: TDK te-de-ke, SGK se-ge-ke gibi. İngilizce söyleyiş etkisi sözcüklerin okunuşunda da kendini gösterebilmektedir. Örnek olarak /c/ harfinin Türkçedeki normal söylenişi de esas alırsak /c/, /s/ ve /k/ olmak üzere üç farklı biçimde seslendirildiği, daha doğrusu üç farklı sesi işaretlediği görülebilmektedir.
Doğru cevap D şıkkıdır.
16.Soru
Aşağıdaki kısaltmalardan hangisinde ünsüz kendisinden “e” sesi gelerek seslendirilmektedir?
TDK |
SGK |
DGM |
İMKB |
KBB |
Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özellikle söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir: TDK te-de-ke, SGK se-ge-ke gibi. Ancak bu kuraldan sapmalar da görülmekte, /h/ ve /k/ ünsüzlerinin söylenişinde sözcüğün ilk hecesi esas alınarak ha ve ka biçiminde söyleyişlere rastlanmaktadır: TDK te-de-ka, SGK se-ge-ka, İMKB i-me-ka-be, KBB ka-be-be gibi. Bu sebeple yanıt C’dir.
17.Soru
Ülkemizde artdamaksıl /ḳ/ ünsüzünün gırtlak sızıcısı /ḫ/ olarak söylenmesi özellikle hangi bölge ağızlarına özgü bir söyleyiş biçimidir?
Marmara |
İç Anadolu |
Ege |
Karadeniz |
Doğu Anadolu |
Özellikle Doğu Anadolu ağızlarına özgü söyleyiş özelliklerinden biri de artdamaksıl /ḳ/ ünsüzünün gırtlak sızıcısı /ḫ/ olarak söylenmesidir. Doğru yanıt E'dir.
18.Soru
- bakıcam
- yapıyorsun
- istemeyeceğim
- olacak
Yukarıdakilerden hangisi/hangileri konuşma diline göre yazılmıştır?
Yalnız I |
Yalnız IV |
I ve IV |
II ve III |
I, II ve IV |
bakıcam-konuşma dili
bakacağım-yazı dili
19.Soru
Hall-Hallet- hangi nöbetleşme grubuna aittir?
Ötümlülük-Ötümsüzlük Nöbetleşmesi |
Uzunluk-Kısalık Nöbetleşmesi |
Ünsüzün Sıfırla Nöbetleşmesi |
Açık Ünlü-Kapalı Ünlü Nöbetleşmesi |
Tek Ünsüz-İkiz Ünsüz Nöbetleşmesi |
Tek Ünsüz-İkiz Ünsüz Nöbetleşmesi
20.Soru
I. Yazı dilinin tek biçimliliği düşüncesi, temelsizdir. II. Yazı dilindeki standart, daha çok yazımla ilgilidir. III. Yazı dilinde konu, bağlam, yazanların sosyal ve psikolojik durumları, eğitim seviyeleri gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkan varyantlaşmalar vardır. IV. Yazı dilinin kullanıldığı bazı alanlar standart dışı kullanıma açık, bazıları tamamıyla kapalıdır.
Yazılı metinler ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
I, II, III, IV |
Doğru cevap E şıkkıdır. Yazı dilinin tek biçimli, “doğru” dil olduğu görüşü bir hayli yaygındır. Ne var ki yazı dilinin tek biçimliliği düşüncesi, önceki bölümlerde dile getirildiği gibi, temelsizdir. Yazı dilindeki standart, işaret edildiği gibi, daha çok yazımla ilgilidir. Yazı dilinde konu, bağlam, yazanların sosyal ve psikolojik durumları, eğitim seviyeleri gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkan varyantlaşmalar vardır (ayrıntılar için bk. Demir 2010c: 20 vd., 2011b). En geniş anlaşılırlık seviyesine ulaşma amacı güttükleri için en iyi biçimde ders kitapları ve günlük gazetelerde temsil edilen standart yazı dilinin kullanıldığı bazı alanlar, standart dışı kullanıma açık, bazıları tamamıyla kapalıdır. Örnek olarak ders kitapları, yasa metinleri, standart dilin sözlükleri, yazım kılavuzları gibi türler standart dışı kullanıma kapalıyken edebi metinler açıktır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ