Türkçe Ses Bilgisi Final 12. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. Aykırılaşma. II. Dönüştürme. III. Göçüşme. IV. Karıştırma. V. İkizleşme.
"yaprak-yarpak, ekşi-eşki, yalnız-yalnız, köprü-körpü" örneklerinde görülen durum yukarıdakilerden hangisi ile açıklanmaktadır?
I |
II |
III |
IV |
V |
Bir sözcükte iki sesin yer değiştirmesine göçüşme denir. Hem Türkçe hem de alıntı sözcüklerde görülebilen göçüşme kaynaklarda metatez veya yer değiştirme olarak da geçer. Doğru cevap C şıkkıdır.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisinin yazımı doğrudur?
gelcek |
yapıyo |
geliyo |
alıyım |
yiyiyor |
Yiyiyor kelimenin doğru yazımıdır. Doğru cevap E'dir.
3.Soru
Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Standart söyleyişte görülen ses olaylarından biri de yabancı sözcüklerdeki artdamak ünlüleri yanında kullanılan öndamak /l/ sesinin artdamaksıllaşmasıdır. |
Elektronik iletişimdeki sınırsız özgürlük, dilde çok özel çeşitlenmelere neden olmaktadır. |
Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması oldukça eski zamanlara dayanır. |
Doğal dillerde varyantlaşma nedenlerinden biri coğrafyadır. |
Dil içindeki farklı biçimlerin yaygınlaşmasında televizyon başta olmak üzere medyanın önemli bir yeri vardır. |
Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması, sanıldığının aksine, oldukça yenidir.
4.Soru
I. Alıntı sözcüklerdeki ünlü uzunluğuna dikkat edilmediğinde konuşma kusuru oluşmaktadır.
II. Benzer yapıdaki sözcükleri örnekseyerek kısa olan bir ünlüyü uzatma eğilimi görülmektedir.
III. Sözcüğün “akraba” şeklindeki söylenişi doğrudur.
IV. Sözcüğün “hayır” şeklindeki söylenişi doğrudur.
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız IV |
I, II |
I, II, IV |
II, III, IV |
Alıntı sözcüklerdeki ünlü uzunluğuna dikkat edilmediğinde konuşma kusuru oluşmaktadır. Benzer yapıdaki sözcükleri örnekseyerek kısa olan bir ünlüyü uzatma eğilimi görülmektedir. Sözcüklerin söylenişi “akraba” ve “hayır” şeklinde olmalıdır.
5.Soru
I. Alıntı sözcüklerin bir kısmı hem sık sık doğru yazılmakta hem de doğru söylenmektedir. II. Doğruluk ve yanlışlıklar için ölçüt standart dil ve bu dili kodlayan Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu’dur. III. Prensip olarak yazım kurallarını aynı biçimde düzenlemek mümkündür. IV. Bir sözcüğün “doğru” yazımının ne olacağını belirleme yetkisi Türkiye’de yasayla Türk Dil Kurumuna verilmiştir.
Yukarıda, yazım ve söyleyişe ilişkin verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
II, IV |
I, II, III |
Alıntı sözcüklerin bir kısmı hem sık sık yanlış yazılmakta hem de yanlış söylenmektedir. Doğruluk ve yanlışlıklar için ölçüt standart dil ve bu dili kodlayan Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu’dur. Prensip olarak yazım kurallarını çok daha farklı biçimlerde düzenlemek mümkündür. Bir sözcüğün “doğru” yazımının ne olacağını belirleme yetkisi Türkiye’de yasayla Türk Dil Kurumuna verilmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.
6.Soru
"zaman ~ zamanında" örneği aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
dar ünlünün sıfırla nöbetleşmesi |
uzunluk ~ kısalık nöbetleşmesi |
geniş ünlü ~ dar ünlü nöbetleşmesi |
ön ünlü ~ art ünlü nöbetleşmesi |
açık ünlü ~ kapalı ünlü nöbetleşmesi |
Arapça ve Farsçadan alınmış bir grup sözcükte, kapalı son hecede bulunan uzun /a/, /u/, /i/ ünlüleri Türkçedeki uzun ünlülerden kaçınma eğilimine bağlı olarak kısalmışlardır. İlgili sözcükler yalın hâlde veya ünsüzle başlayan bir ek aldıklarında ünlüleri kısa söylenmektedir. Ancak bu kısa ünlü, ünlüyle başlayan bir ek aldığında veya yardımcı eylemden önce uzun ünlüye dönüşebilir. Doğru cevap B'dir.
7.Soru
Ünsüzle biten eylem kök ve gövdelerine -(y)AcAk eki geldiğinde, ekin ilk ünlüsü konuşma dilinde hangi ünlüyle nöbetleşir?
Geniş ünlüyle |
Dar ünlüyle |
Yuvarlak ünlüyle |
Düz ünlüyle |
Art ünlüyle |
Dar ünlüyle
8.Soru
Aşağıdaki köklerden hangisi eklenme yoluyla ortaya çıkmış bir ses olayını içerir?
Burunlar |
Bakıyor |
Beni |
Çiçeği |
Çiçekler |
Eklenme: Ses olaylarının önemli bir bölümü bir sözcüğe ek getirilmesi sırasında ortaya çıkar. Ancak eklenmeyle ilgili ses değişmelerini çekim ve türetim açısından ayrı değerlendirmek gerekir. Çekimle ilgili ses değişiklikleri, sözcüğün sözlük maddesi olarak kullanılan biçimiyle metin içinde, çekim eki almış biçimi arasındaki farkın gözlenmesiyle belirlenebilir: çocuk > çocuğu, burun > burnu, ben > bana, oyna- > oynuyor. Çiçek > çiçeği değişimi bunlara benzer bir örnektir. Diğer şıklarda ise eklenme sonrası kök sözcüklerde her hangi bir ses değişimi gözlenmemektedir. Doğru cevap D’ dir.
9.Soru
“Türkçe yazıldığı gibi konuşulur, konuşulduğu gibi yazılır.” görüşünün aksini aşağıdakilerden hangisi desteklemektedir?
Türkçe oldukça genç sayılabilecek bir yazı dilinin olması |
Her harfin bir ses karşılığının olmaması |
Vurgu, ton ve durak gibi ögelerin yazıda karşılığının olmaması |
Vurgu, ton ve durak gibi ögelerin yazıda karşılığının olması |
Söylenilenin ayrıntılı biçimde yazıya yansıtılması |
- Bu görüşün altında, Türkçenin oldukça genç sayılabilecek bir yazı dil olması ve alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulması yatmaktadır. Ayrıca söylenenin daha ayrıntılı biçimde yazıya yansıtma çabası vardır. Ancak vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler basta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmemektedir. Diğer bir ifadeyle, sözlü dile at pek çok özelliği yazıda vermek mümkün değildir. Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. Bu durum, Türkçe için de geçerlidir. Bu nedenle yanıt C’dir.
10.Soru
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi aşağıdakilerden hangisinde görülmez?
Türkçe sözcüklerde |
Alıntılarda |
İsim tabanlarında |
Zamir tabanlaında |
Eylem tabanlarında |
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi hem Türkçe kökenli sözcüklerde hem de alıntı sözcüklerde görülür. Ancak Türkçe sözcüklerde ve alıntılarda farklı gelişmeler söz konusudur. Bu ses olayının belirlenebilen bazı nedenleri ve sınırlamaları vardır. Bunlar:
Eylem tabanlarında, İsim tabanlarında, Alıntılarda, Türkçe sözcüklerde görülür.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Ön Ünlü ~ Art Ünlü Nöbetleşmesine örnektir?
Burun>Burnu |
Ben+e>Bana |
Okuyan ~ Okıyan |
Nereye ~ Neriye |
Anlayacak ~ Anlıyacak |
Ben+e>bana
12.Soru
Eski Türkçedeki közel sözcüğünün günümüz Türkçesinde güzel olması ünlüler açısından aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Eski Türkçedeki közel sözcüğünün günümüz Türkçesinde güzel olması ünlüler açısından aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Ünlü daralması |
Ünlü genişlemesi |
Öndamaksıllaşma |
Artdamaksıllaşma |
Ünlü uzaması |
Geniş /a/, /e/, /o/, /ö/ ünlülerinin çeşitli nedenlerle dar ünlüye dönüşmesine ünlü daralması denir. Doğru yanıt A.
13.Soru
I, yürüyerek-yüriyerek. II. oyna-oynuyor. III. anne-annem. IV. saç-saçsız.
Yukarıdakilerden hangileri, ses değişimleriyle ortaya çıkan nöbetleşmeye örnek olarak verilebilir?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
I, II, III, IV |
Doğru cevap A şıkkıdır. Çünkü "yürüyerek-yüriyerek" ve "oyna-oynuyor" sözcüklerinde nöbetleşme söz konusudur.
14.Soru
Eski Türkçedeki yaşıl sözcüğünün günümüz Türkçesinde yeşil olması ünlüler açısından aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Eski Türkçedeki yaşıl sözcüğünün günümüz Türkçesinde yeşil olması ünlüler açısından aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Ünlü daralması |
Ünlü genişlemesi |
Öndamaksıllaşma |
Artdamaksıllaşma |
Ünlü uzaması |
Artdamak ünlülerinin çeşitli nedenlerle öndamak ünlüsüne dönüşmesi dil incelemelerinde öndamaksıllaşma olarak adlandırılır. Doğru yanıt C.
15.Soru
Aşağıdaki görsel ögelerden hangisi bürünsel ögelerin yazı dilinde işaretlendiği araçlardan biri değildir?
“tırnak” işareti |
eğik yazım |
daire içine almak |
BÜYÜK harf kullanımı |
koyu harf |
Doğrudan konuşma diline özgü olan bürünsel özellikler yazıda gösterilmez. Ancak kimi durumlarda “tırnak” işareti, eğik yazım, koyu harf, BÜYÜK harf kullanımı, birden çok harfin kullanılması gibi görsel ögeler bürünsel ögelerin yazı dilinde işaretlendiği araçlardır:
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 'ünlülerin sıfırla nöbetleşmesine' örnek değildir?
kavşak |
buyruk |
oğlu |
kaynı |
kavuşma |
Türkçede çok sayıda kök ve gövde, hem çekim hem de yapım eklerinin bir bölümünden önce ikinci veya son hecedeki ünlülerini yitirebilmektedir:kavuş->kavşak, buyur->buyruk, oğul>oğlu, kayın>kaynı vb. Ancak türeyen sözcüğe kaynaklık eden eylem tabanı, ünsüzle başlayan yapım eklerinden ve neyle başladığına bakılmaksızın çekim eklerinden önce ünlüsünü düşürmez: kavuş->kavuşma, kavuşur. Doğru cevap E'dir.
17.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisi yanlış verilmiştir?
Cüzü |
Men |
Bayi |
Kat |
Def |
Doğru seçenek A şıkkında verilmiştir. Doğrusu cüz'ü dür.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İstanbul ağzı dışında diğer ağızlarda yer alan vurgulamalardandır?
Aşağıdakilerden hangisi İstanbul ağzı dışında diğer ağızlarda yer alan vurgulamalardandır?
maS¸A |
Pİde |
soPA |
ZONguldak |
ERzincan |
PİDE diğer ağızlarda yer alırken piDE İstanbul ağzı vurgulama şeklidir. Doğru cevap B'dir.
19.Soru
I. Başka dillerden doğrudan doğruya sesler alınmaz. II. Başka dillerden alınan sözcüğün söylenişini koruma sonucu dilde yeni sesler, sesbirimler ortaya çıkmaz. III. /j/ sesi Türkçe sözcüklerde bulunmaz. IV. /g/, /k/ ve /l/ seslerinin ön ve art biçimleri Türkçe sözcüklerde bağımsız sesbirimlerdir.
Yukarıdakilerden hangilerinde, sesbirimler ile ilgili verilen bilgiler doğrudur?
I, II |
II, III |
I, III |
I, II, III |
I, II, III, IV |
Başka dillerden doğrudan doğruya sesler alınmaz. Alınan sözcüğün söylenişini koruma sonucu dilde yeni sesler, sesbirimler ortaya çıkabilir. Örnek olarak /j/ sesi Türkçe sözcüklerde bulunmaz, ama dilimizde bej, jandarma, müjde, ruj gibi sözcüklerde görülür ve alfabemizde bir harf ile temsil edilir. Yine /g/, /k/ ve /l/ seslerinin ön ve art biçimleri Türkçe sözcüklerde bağımsız sesbirimler olmamalarına rağmen, alıntı sözcüklerde sesbirimdirler. Anck /j/ ünsüzünden farklı olarak alfabede farklı bir harfle gösterilmezler Doğru cevap C şıkkıdır.
20.Soru
'saru' sözcüğünün zaman içerisinde 'sarı' sözcüğüne dönüşmesi aşağıdaki ses olaylarından hangisine bir örnektir?
ötümsüzleşme |
göcüşme |
düzleşme |
ünlü kısalması |
artdamaksıllaşma |
Düzleşme, yuvarlak bir ünlünün düz bir ünlüye dönüşmesidir.Tarihi dönemleri, özellikle dar ünlülerde bir yuvarlaklaşma eğilimi görülen Eski Anadolu Türkçesi dönemini günümüz Türkçesiyle karşılaştıracak olursak, düzlük-yuvarlaklık uyumunun da bir sonucu olarak, bugün genel bir düzleşme eğiliminden söz edilebilir. Doğru cevap C'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ