Türkçe Ses Bilgisi Final 15. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde öndamaksıllaşma bir hecede gerçekleştiği için ünlü uyumuna aykırı bir durum vardır?
kangı - hangi |
yaşıl - yeşil |
yana - yine |
yorımak - yürümek |
bışmak - pişmek |
Eski Türkçedeki “kangı” sözcüğünde sadece ikinci hecedeki ünlüde bir değişim olmuştur. Bu da ünlü uyumuna aykırı bir durum oluşturmuştur. Doğru cevap A’dır.
2.Soru
İstanbul Ağzı ile söylendiğinde, aşağıdaki kelimelerden hangisinin vurgusu diğerlerinden farklı olarak ilk hecede yer alır?
Sopa |
Pide |
Mankafa |
Maşa |
Erzincan |
İstanbul Ağzında ilgili kelimenin vurgusu ilk hecesinde yer alır.
ER-zin-can
3.Soru
I. Eczane. II. Peki. III. Abi. IV. Yirmi. V. Türkçe.
Yukarıdakilerden hangileri, ünlü ve ünsüzlerde büzülmeye örnek olarak verilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Çoğunlukla ünlü-ünsüz-ünlü yapısındaki bir ses öbeğinin kısa veya uzun bir ünlüye dönüşmesidir. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde rastlanan bir ses olayıdır. Büzülme farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Çoğu büzülme örneğinde iki hece tek bir heceye dönüştüğü için bu ses olayı hece kaynaşması olarak da adlandırılır. Yukarıdaki sözcüklerde; eczahane-eczane, pekiyi-peki, ağabey-abi, yigirmi-yirmi" şeklinde değişmiş ve büzülme meydana gelmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ünlü uzamasına örnektir?
Rica |
Dünya |
Alem |
Hakem |
Aşık |
Ağızların etkisi veya Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin söylenişindeki tereddütten kaynaklı olarak standart söyleyişte kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin uzun ünlüyle söylendiği görülmektedir:
hakem
zafer
tarikat v.b.
Doğru cevap D'dir.
5.Soru
Seçeneklerde verilen cümlelerden hangisinde ünlü uzaması içeren bir kelime kullanılmıştır?
Öğretmenler geleceğin güvencesidir. |
İyi bir lider halkının sevgisini kazanan kişidir. |
Aşık olanın derdinden aşka düşen anlar. |
Alem biliyor ne kadar çok çalıştığımı. |
Gözlerim yollarda kaldı. |
Ünlü Uzaması, ağızların etkisi veya Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin söylenişindeki tereddütten kaynaklı olarak standart söyleyişte kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin uzun ünlüyle söylendiği görülmektedir. Örnek: hakem-hâkem. B seçeneğinde geçen lider kelimesinde de i sesinin uzatılması söz konusudur.
6.Soru
Aşağıdaki ögelerden hangisini yazıda göstermek mümkündür?
vurgu |
durak |
ton |
ezgi |
ses |
Ezgi, vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmez. Ancak sesleri harflerle yazıda göstermek mümkündür. Doğru cevap E’dir.
7.Soru
- herkez
- yanlış
- şarz
- değil
Hangilerinde yazım yanlışı vardır?
I ve II |
II ve III |
I ve III |
II ve IV |
I, II ve IV |
herkes-doğru yazılışı
şarj-doğru yazılışı
8.Soru
Eski Türkçedeki “közel” sözcüğünün günümüz Türkçesinde “güzel” olması aşağıdaki ses olaylarından hangisiyle ilgilidir?
Ünlü daralması |
Ünsüz türemesi |
Dudaksıllaşma |
Aykırılaşma |
Ünlü uzaması |
Geniş /a/, /e/, /o/, /ö/ ünlülerinin çeşitli nedenlerle dar ünlüye dönüşmesine ünlü daralması denir.Eski Türkçedeki “közel” sözcüğünün günümüz Türkçesinde “güzel” olması ses olaylarından ünlü daralması ile ilgilidir.
9.Soru
Aşağıdaki ünsüzlerden hangisi Türkçe kökenli bir sözcüğün hiçbir yerinde bulunamaz?
/h/ |
/j/ |
/f/ |
/c/ |
/ğ/ |
/j/ ünsüzü Türkçe kökenli bir sözcüğün hiçbir yerinde bulunamaz; sadece jilet, Jale, jandarma gibi alıntı sözcüklerde bulunabilir. Bu nedenle, /j/ sesinin yerine ağızlarda sık sık /c/ sesi kullanılır: cilet, Cale, candarma gibi. Doğru yanıt B.
10.Soru
I. sen-seni. II. gel-gelir. III. gelme-gelmiyor. IV. başlayan-başlıyan. V. deyince-deyip.
Yukarıdakilerden hangileri açık ünlü-kapalı ünlü nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir?
I, II |
II, III |
III, IV |
III, IV, V |
I, II, IV, V |
Türkçede kapalı hecelerdeki açık e sesi eklenme sırasında hecenin açık heceye dönüşmesi durumunda kapalı e ile nöbetleşir. "sen-seni, gel-gelir" sözcükleri, açık ünlü-kapalı ünlü nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir. Doğru cevap A şıkkıdır.
11.Soru
Aşağıdaki eserlerden hangisinde ses özelliklerine başta diyaloglarda yer vererek ağız kullanımı aşılmıştır?
Eylül |
Murtaza |
Çalıkuşu |
Beyaz Kale |
Sarı Sıcak |
Haldun Taner’n “Ay Işığında Çalışkur”, Orhan Kemal’in Murtaza (İstanbul 1952) adlı çalışması başta olmak üzere edebi metinlerden hareketle edebiyatta ağız kullanımı hakkındaki bir çalışmada ses özelliklerine de yer verildiği gösterilmeye çalışılmıştır. Doğru yanıt B’dir.
12.Soru
Aşağıdaki organ adlarından hangisi vurgulanabilir bir ek aldığında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşmez?
gönül |
ağız |
topuk |
beyin |
alın |
Dar ünlü ~ ø nöbetleşmesinin görüldüğü iki heceli bir grup sözcük vardır. Bu sözcüklerin ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalıdır. Ayrıca kapalı olan ikinci heceleri ğ-n, ğ-r, ğ-z, ğ-s ya da l-n, r-n, m-z, n-z, v-ç ve y-n ünsüz dizilişindedir. Bu tür hece yapısına sahip sözcükler ünlüyle başlayan, vurgulanabilir bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşir: gönül>göğsü, ağız>ağzı, beyin>beyni, alın>alnı vb. Hece yapıları farklı olan organ adlarında sıfırla nöbetleşme gerçekleşmez: topuk>topuğ-a. Doğru cevap C'dir.
13.Soru
“Ayın ve hemze söz içinde hece sonunda ise düşer ve …………..………… .” ifadesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
/y/ ünsüzü türer |
/t/ ünsüzü türer |
yalnızca /i/ ünlüsü türer |
kendinden önceki ünlüyü uzatır |
bir ünlü türer |
Ayın ve hemze söz içinde hece sonunda ise düşer ve kendinden önceki ünlüyü uzatır: dava, mana, memur vb.
14.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı doğrudur?
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı doğrudur?
muvaffakıyet |
aksesuvar |
arabeks |
dinazor |
salep |
Salep kelimenin doğru yazım şeklidir. Doğru cevap E'dir.
15.Soru
I. Değiştirme. II. Nöbetleşme. III. Yerine geçme. IV. İntihal. V. Seçme.
Eklenmede birbirinin yerine geçebilen sesler için yukarıdaki terimlerden hangisi kullanılmaktadır?
I |
II |
III |
IV |
V |
Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü eklenmede birbirinin yerine geçebilen sesler için nöbetleşme terimi kullanılmaktadır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi öndamaksıllaşma ile ilgili bir örnek değildir?
yaşıl › yeşil |
bış- › piş- |
tıl › dil |
ıgaç › ağaç |
yorı- › yürü- |
yaşıl › yeşil, bış- › piş, tıl › dil ve yorı- › yürü- örneklerinde öndamaksıllaşma vardır ancak ıgaç › ağaç örneğinde ünlü genişlemesi olmuştur.
17.Soru
Aşağıdaki değişim sürecinde hangi ses olayları yer almıştır?
kelür ben>gelürven>gelürem > gelürüm >gelirim
i. yuvarlaklaşma
ii. düzleşme
iii. ünsüz düşmesi
iv. ötümlüleşme
v. ünsüz tekleşmesi
Yalnız i, ii |
Yalnız iii, iv |
Yalnız v |
Yalnız v, iii |
i, ii, iii, iv |
Kişi eki işlevinde kullanılan ben ve biz zamirlerinin başındaki /b/ sesi de bu zamirlerin ekleşmesi sırasında düşmüştür. Bu ünsüz düşmesi olayının yanı sıra, verilen süreçte şu ses olayları da gözlenmiştir: e > ü yuvarlaklaşma, ü > i düzleşme, k > g ötümlüleşme. Doğru cevap E’ dir.
18.Soru
geniz > genzim omuz > omzu
karın > karnın gönül > gönlü
Yukarıdaki veride hangi ses/ler bu süreçten geçmektedir?
Dar ünlüler |
Geniş ünlüler |
Art ünlüler |
Ötümlü ünsüzler |
Ötümsüz ünsüzler |
Dar ünlü ~ ø nöbetleşmesinin görüldüğü iki heceli bir grup sözcük vardır. Bu sözcüklerin ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalıdır. Ayrıca kapalı olan ikinci heceleri g-n, g-r, g-z, g-s ya da l-n, r-n, m-z, n-z, v-ç ve y-n ünsüz dizilişindedir: ağız, burun vb. Bu tür hece yapısına sahip sözcükler ünlüyle başlayan, vurgulanabilir bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşir. Doğru yanıt A şıkkıdır.
19.Soru
Türkçe kökenli sözcüklerde söz başında /ğ/, /l/, /m/, /n/, /r/, /ş, /z/ hangi ünsüz/ler bulunmaz?
I- ğ
II- z
III- r
I ve II |
I ve III |
II ve III |
I, II ve III |
Yalnız I |
Söz Başında Bulunmayan Ünsüzler
Türkçede söz başında bulunabilen ünsüz sayısı diğer pozisyonlara göre oldukça sınırlıdır. Türkçe kökenli sözcüklerde, söz başında /ğ/, /l/, /m/, /n/, /r/, /ş, /z/ ünsüzleri bulunmaz. Bir sözcüğün bu ünsüzlerden birisiyle başlaması, kökeninin Türkçe olmadığını gösterir. Ancak günümüz Türkçesinde bu kuralın kimi istisnaları vardır. Örneğin /n/ ünsüzü sadece ne ve bundan türemiş olan nereye, nasıl, niçin, neden gibi sözcüklerde bulunabilir. /ş/ sesi de şu, şimdi, şiş gibi Türkçe örneklerde geçer ama ikincildir, yani başka seslerden gelişmiştir.
20.Soru
- Hakem
- Laik
- Mağdur
- Lider
Ağızların etkisi veya Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin söylenişindeki tereddütten kaynaklı olarak standart söyleyişte kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin uzun ünlüyle söylendiği görülmektedir. Yukarıdakilerden hangisi/hangileri bu duruma örnek teşkil eder?
Yalnız I |
I ve II |
I, II ve IV |
II, III ve IV |
III ve IV |
Mağdur kelimesi ilgili duruma örnek teşkil etmez. Diğerleri kısa söylenişli olmasına rağmen, standart dışı söylenişte uzatıldıkları gözlenmektedir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ