Türkçe Ses Bilgisi Final 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. deyen-diyen. II. çürüyecek-çüriyecek. III. yürüyerek-yüriyerek. IV. kavuşur-kavuşuyor. V. başla-başlıyor.
Yukarıdakilerden hangileri, eylem tabanlarının sonundaki dar-yuvarlak ünlülerin konuşma dilinde eklerin önünde düzleşerek yuvarlak ünlü - düz ünlü nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
II, III, IV, V |
Eylem tabanlarının sonundaki dar-yuvarlak /u/, /ü/ ünlüleri konuşma dilinde, ünlüyle başlayan ve bu nedenle /y/ yardımcı ünsüzünü alan eklerin önünde düzleşerek /ı/, /i/ olur. II. ve III. maddelerde verilen sözcükler buna örnektir. Doğru cevap B şıkkıdır.
2.Soru
"Bir sözcükte iki sesin yer değiştirmesine göçüşme denir." Aşağıdakilerin hangisinde buna örnek bir durum yoktur?
pehriz |
santraç |
yanlış |
nalet |
yanlız |
Göçüşme en çok /r/ ve /l/ sesleri yanında /y/, /p/, /b/, /v/, /m/, /n/ seslerinin bulunması durumunda görülür. Ancak bunun dışında da göçüşmeye rastlanabilir. "pehriz, santraç, nalet ve yanlız" standart dilde "perhiz, satranç, lanet ve yalnız"'tır. "yanlış" sözcüğü standart dildeki doğru yazılımıdır. Ağızda ise 'yalnış' olabilmektedir. Doğru cevap C'dir.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi “süprüntü” kelimesinin yalın biçimidir?
Süprün- |
Süpür- |
Süpü- |
Süpirin- |
Süpir- |
Eylem tabanında İlk hecesi açık, kapalı ikinci hecesi -yXr-, -vXr-, -ğXr-, -kXr-, -pXr-, -yXl-, -nXl-, -vXş- ve -kXl- yapısında olan iki heceli eylemlere ünlüyle başlayan veya yardımcı ünlü alan yapım eklerinden biri geldiğinde, ünlüleri sıfırla nöbetleşmektedir: süpür-> süprüntü, süprül
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde artdamaksılaştırma etkisi görülür?
burun-burnu |
ben-bana |
oraya-orıya |
de-diye |
verdi-verir |
Ön Ünlü ~ Art Ünlü Nöbetleşmesi: Standart Türkçede, eklenme sırasında köke ait ön ünlünün art ünlüye değiştiği tek örnek ben ve sen zamirlerinin yönelme eki -(y)A aldıklarında görülür: ben+e>bana, sen+e>sana gibi. Bu nöbetlesmenin açıklanabilir tarihsel nedenleri vardır. Yönelme eki Eski Türkçede -KA seklindedir. Eklendiği adların -n ile sonlanması durumunda iki ünsüz birleşerek /geniz n/’sine dönüşür. /Geniz n/’sinin ise artdamaksıllaştırıcı bir etkisi vardır. Gelişme şöyle kurgulanabilir: ben-ke> ben-ge> beñe>baña>bana, sen-ke> ben-ge > señe>saña>sana. Doğru yanıt B şıkkıdır.
5.Soru
Çocuk sözcüğünün çocuğu, çocuğa, çocuğun şeklindeki değişimleri aşağıdaki nedenlerin hangisiyle açıklanabilir?
Çocuk sözcüğünün çocuğu, çocuğa, çocuğun şeklindeki değişimleri aşağıdaki nedenlerin hangisiyle açıklanabilir?
tarihsel süreç |
eklenme |
standart dil-ağız ilişkisi |
dil planlaması |
yazı dili-konuşma dili farkı |
Ses olaylarının önemli bir bölümü bir sözcüğe ek getirilmesi sırasında ortaya çıkar. Doğru yanıt B.
6.Soru
I. emir. II. nutuk. III. bahis. IV. gram. V. kredi
Yukarıdakilerden hangileri, iki ünsüzle biten Arapça ve Farsça sözcüklerde, yalın durumda bu ünsüzler arasında bir ünlü türemesine örnek olarak verilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
"emr, nutk ve bahs" sözcükleri, iki ünsüzle bitmektedir ve dilimize Arapça ve Farsçadan geçmiştir. Yalın durumda bu ünsüzler arasında bir ünlü türeyerek "emir, nutuk ve bahis" şeklini almıştır. "gram ve kredi" gibi iki ünsüzle başlayan batı kökenli sözcükler ise bu ünsüz çiftinin korunmasına örnektir. Doğru cevap A şıkkıdır.
7.Soru
I. Vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilebilir. II. Türkçede alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulmaktadır. III. Çoğu doğal dil konuşulduğu gibi yazılır. IV. Yazıda harflerle gösterilen sesler, gerçekten fiziki sesler değil, kurgulanmış seslerdir.
Yukarıdakilerden hangilerinde, yazım ve söyleyiş ilişkisine yönelik doğru bilgiler verilmiştir?
I, II |
II, III |
II, IV |
I, III, IV |
I, II, III, IV |
Doğru cevap C şıkkıdır. Çünkü vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmez. Türkçe, oldukça genç sayılabilecek bir yazı dilidir ve alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulmaktadır. Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. Bu durum, Türkçe için de geçerlidir. Bizim yazıda harflerle gösterdiğimiz sesler, gerçekten fiziki sesler değil, daha önceki ünitelerde gördüğümüz gibi kurgulanmış seslerdir. Farklı biçimlerde söylenen bir sözcük, standart yazımda tek biçimli yazılır. Yine standart yazımla verilmiş bir sözcüğü farklı okuyucular, farklı biçimlerde seslendirirler.
8.Soru
sıcak > sıcacık araba > arabası
ara > araya pencere > penceresini
Yukarıdaki örneklerde hangi süreç gözlenmektedir?
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi |
Uzunluk-kısalık nöbetleşmesi |
Ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesi |
Tek ünsüz-ikiz ünsüz nöbetleşmesi |
Ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesi |
Ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesi: Türkçede eklenme sonucu ortaya çıkan ünsüz türemesi büyük ölçüde, bazı dil bilgisi kitaplarında yardımcı ünsüz olarak tanımlanan /y/, /ş/, /s/, /n/ ünsüzlerinin çekimde ortaya çıkan görünümleriyle ilgilidir. Artzamanlı bakış açısıyla Türkçenin tek yardımcı ünsüzünün /y/ olduğu, diğerlerinin farklı işlevlerden geliştiği bilinmektedir. Yine de eşzamanlı bakış açısıyla, bu sesler, sadece çekimde ortaya çıktıkları için yardımcı ses gibi davrandıkları kabul edilebilir. Bunlar, çekimsiz durumda görünmedikleri için aynı zamanda sıfırla nöbetleşme örneğidirler. Bu ünsüzlerin görünümlerinden bazıları şunlardır:
y ~ ø nöbetleşmesi: Ünlüyle biten bir sözcüğe, ünlüyle başlayan ek gelmesi durumunda, Türkçedeki ikiz ünlüden kaçınma eğilimi nedeniyle araya bir /y/ sesi girer: ara > araya
s ~ ø nöbetleşmesi: Ünlüyle biten adlara üçüncü tekil kişi iyelik eki eklenirken arada bir /s/ sesi türer: araba > arabası
n ~ ø nöbetleşmesi: Bu, su, o ve kendi zamirlerinin çekiminde, üçüncü kişi iyelik eki almış sözcükler durum eki aldıklarında, ilgi ekinin basında ve aitlik eki -ki’den sonra zamir n’si olarak bilinen bir ses türer: pencere > penceresini
k ~ ø nöbetlesmesi: Standart Türkçede, eklenme sırasında, yardımcı ses olarak nitelenenler dışında, ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesinin en bilinen örneği /k/ ile biten sözcüklerin -cAk, -cXk, -rAk gibi yapım ekleri öncesinde bu sesi yitirmeleridir: sıcak > sıcacık.
Doğru yanıt E şıkkıdır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi hem ünlü hem de ünsüzlerin kullanımına ilişkin bir ses olayıdır?
Aykırılaşma |
Göçüşme |
Büzülme |
Ötümsüzleşme |
Kaynaşma |
Büzülme: Çoğunlukla ünlü-ünsüz-ünlü yapısındaki bir ses öbeğinin kısa veya uzun bir ünlüye dönüşmesidir. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde rastlanan bir ses olayıdır. Büzülme farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Çoğu büzülme örneğinde iki hece tek bir heceye dönüştüğü için bu ses olayı hece kaynaşması olarak da adlandırılır. Doğru cevap C' dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde “sıfırla nöbetleşme” olayı görülmektedir?
hayatım |
göğsü |
ağlıyor |
sapsarı |
bekliyor |
Bir ses eklenmede hiç kullanılmayabilir. göğüs > göğsü durumunda “sıfırla nöbetleşme” olayı görülmektedir. Kaynaklarda bu durum ses düsmesi olarak da verilir. Ancak burada düşen bir sey yoktur. Sözcük bir bağlamda ünlüsünü korurken başka bir bağlamda ünlüsü olmadan kullanılmaktadır.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ikiz ünsüz nöbetleşmesine girmez?
Rab |
Hayır |
His |
Haz |
Hak |
Söz Sonunda Tek Ünsüz ~ İkiz Ünsüz Nöbetleşmesi: Kaynak dilde, sonda ikiz ünsüz bulunan tek heceli alıntılar, Türkçede yalın durumda veya ünsüzlerden önce tek ünsüzle kullanılır ancak eklenme veya birlesme sırasında, bir ünlüden önce bu söz sonu ünsüz yeniden ikizleşir. Bu ses olayı /b/, /c/, /d/, /t/, /k/, /l/, /m/, /n/, /s/, /z/ ünsüzleriyle biten sözcüklerde ortaya çıkar: rab > rabbi, his > hissi, haz > hazzı, hak > hakkı. Hayır sözcüğü /r/ ile bittiğinden bu kuralın kapsamına girmez. Doğru yanıt B şıkkıdır.
12.Soru
Aşağıdaki ses değişmesi nedenlerinden hangisi sonucunda Eski Türkçedeki töpü sözcüğü günümüz Türkçesinde tepe olmuştur?
Dildeki Eğilimler |
Eklenme |
Tarihsel Süreç |
Dil İlişkileri |
Yazı Dili - Konuşma Dili Arasındaki Farklar |
Eski Türkçedeki töpü sözcüğü Türkçe kökenli bir sözcüktür. Bu sözcük tarihsel süreç içerisinde ses değişikliklerine uğrayarak değişmiştir. Doğru cevap C'dir.
13.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde yazım yanlışı vardır?
Azarbaycan |
lohusa |
sahlep |
zücaciye |
kupür |
"Azarbaycan" kelimesinde yazım yanlışı bulunmaktadır. Doğrusu "Azerbaycan".
14.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisi doğru verilmiştir?
Nalet |
Loğusa |
Allerji |
Devalüasyon |
Azarbaycan |
Doğru seçenek D şıkkında verilmiştir.
15.Soru
Türkçede ........... hecelerdeki ......... e sesi eklenme sırasında hecenin ........... heceye dönüşmesi durumunda ........... e ile nöbetleşir. Bu nöbetleşme yazıda gösterilmez. Boş alanlara hangisi gelmelidir?
Geniş-Dar-Geniş-Dar |
Yuvarlak-Düz-Düz-Yuvarlak |
Ön-Art-Ön-Art |
Kapalı-Açık-Açık-Kapalı |
Uzun-Kısa-Kısa-Uzun |
Kapalı-Açık-Açık-Kapalı
16.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi için uzunluk anlam ayırıcı değildir?
hala
|
mana
|
yar
|
alem
|
katil
|
17.Soru
“Türkçe yazıldığı gibi konuşulur, konuşulduğu gibi yazılır.” ifadesinin doğru olduğunu iddia eden bir dilbilimcinin aşağıdaki argümanlardan hangisini sunması beklenir?
Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. |
Türkçenin Latin kökenli harflerle yazılması ile bir sese bir harf denkliğine uyulur. |
Yazıda harflerle gösterdiğimiz sesler, gerçekten fiziki sesler değil kurgulanmış seslerdir. |
Konuşma diline özgü parçalarüstü sesbirimler yazıda gösterilmez. |
Farklı biçimlerde söylenen bir sözcük, standart yazımda tek biçimli yazılır. |
“Türkçe yazıldığı gibi konuşulur, konuşulduğu gibi yazılır.” şeklinde oldukça yaygın bir görüş vardır. Ancak vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmediğinden, bu görüşün gerçek durumla ilgisi yoktur. Bu görüşün temelinde,Türkçenin oldukça genç sayılabilecek bir yazı dili olması ve alfabe düzenlenirken bir harfe bir ses ilkesine önemli ölçüde uyulması yat-maktadır. Hiçbir doğal dil konuşulduğu gibi yazılmaz, yazıldığı gibi konuşulmaz. Bu durum, Türkçe için de geçerlidir. Her şeyden önce, yukarıda sözü edilen konuşma diline özgü parçalarüstü sesbirimler yazıda gösterilmez. Bunların yazıda gösterilmeye çalışıldığı bazı araştırma alanları vardır. Örnek olarak fonetik çalışmalarında veya ağız araştırmalarında söyleneni daha ayrıntılı biçimde yazıya yansıtma çabası vardır. Ancak bunlarda bile sözlü dile ait pek çok özelliği yazıda vermek mümkün değildir. Bizim yazıda harflerle gösterdiğimiz sesler, gerçekten fiziki sesler değil, daha önceki ünitelerde gördüğümüz gibi kurgulanmış seslerdir. Farklı biçimlerde söylenen bir sözcük, standart yazımda tek biçimli yazılır. Yine standart yazımla verilmiş bir sözcüğü farklı okuyucular, farklı biçimlerde seslendirirler. Bütün doğal dillerin yazılı ve sözlü biçimleri arasında olabilecek çeşitlenmeler Türkçede de vardır.
18.Soru
Eski Türkçedeki “körmek” sözcüğünün günümüz Türkçesinde “görmek” olması aşağıdaki ses olaylarından hangisiyle açıklanabilir?
aykırılaşma |
büzülme |
benzeşme |
ötümlüleşme |
ötümsüzleşme |
Ötümlüleşme, ötümsüz bir ünsüzün ötümlü hâle gelmesi olayıdır. Standart dilden hareket edecek olursak ötümlüleşme, tarihi süreçte gerçekleşmiş bir ses olayıdır. Eski Türkçe ile günümüzdeki durum karşılaştırılırsa söz başında bulunan bazı seslerin büyük oranda ötümlüleştiği görülür. Ön ünlülü sözcüklerin bir bölümünde k->g- ötümlüleşmesi gerçekleşmiştir. Doğru cevap D'dir.
19.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin yazımı doğrudur?
eylenmek |
gidiyom |
meraba |
olucak |
yapıyor |
Doğru yazımları :
Eylenmek > eğlenmek
gidiyom > gidiyorum
meraba >merhaba
olucak > olacak
yapıyor ise doğru yazılmıştır.
20.Soru
I. Standart dilin bozulmuş şekline ağız denir.
II. Ağızlar, dil içinde belli işlevleri yerine getiren biçimlerdir.
III. Dil eğitiminde öncelikli olarak standart dil tercih edilir.
IV. Ağızlar ile standart dil karşılaştırılarak ses olayları fark edilebilir. Yukarıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Yalnız III |
I, IV |
III, IV |
I, II, III |
II, III, IV |
Ağızlar, dil içinde belli işlevleri yerine getiren biçimlerdir. Dil eğitiminde öncelikli olarak standart dil tercih edilir. Ağızlar ile standart dil karşılaştırılarak ses olayları fark edilebilir. Ancak ağız, standart dilin bozulmuş şekli değildir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ