Türkçe Ses Bilgisi Final 6. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
"Günümüz Türkiye Türkçesinde ses bilgisini de ilgilendiren pek çok eğilim veya çeşitlenme gözlenmektedir. Bunların bir kısmı yazıya da yansıyabilmekte, bir kısmı ise sözlü kalmaktadır. Türkçe ünsüz uyumuna göre ötümsüz ünsüzden sonra ötümsüz ünsüz gelirken bu kural konuşma dilinde bozulmakta, yan yana gelen iki ötümsüz ünsüzden ikincisi ötümlüleşmekte birinci ünsüz ise patlamalı olmaktan çıkıp sızıcılaşmaktadır."
Yukarıdaki açıklamaya verilebilecek en uygun örnek seçeneklerdeki cümlelerden hangisinde vardır?
Buradan alıcağım üç kuruş para ile çocuklarıma ekmek alacağım. |
Ona ne oluyo? O kim ki beni eleştiriyo! |
Ahmedi yanımda görünce çok şaşırdı. |
Tokada varınca beni mutlaka ara e mi? |
Geldi geşdi ömrüm boşu boşuna. |
Günümüz Türkiye Türkçesinde ses bilgisini de ilgilendiren pek çok eğilim veya çeşitlenme gözlenmektedir. Bunların bir kısmı yazıya da yansıyabilmekte, bir kısmı ise sözlü kalmaktadır. Konuşma dilinde pek çok ortamda gözlenen gelişmelerden biri /ç/>/ş/ değişmesidir. Türkçe ünsüz uyumuna göre ötümsüz ünsüzden sonra ötümsüz ünsüz gelirken bu kural konuşma dilinde bozulmakta, yan yana gelen iki ötümsüz ünsüzden ikincisi ötümlüleşmekte birinci ünsüz ise patlamalı olmaktan çıkıp sızıcılaşmaktadır. Örnek: açtı ifadesi konuşma dilinde aştı şeklinde söylenebilmektedir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi nöbetleşme gerçekleşen alıntı kelimelerden biridir?
Cevz |
Akis |
Havz |
Tohm |
Sınf |
Akis
3.Soru
“İçine peynir, kıyma vb. konarak hazırlanan bir tür tuzlu çörek” anlamındaki sözcüğün standart dildeki yazım biçimi hangisidir?
poğaça |
pohaça |
pohoça |
boğaca |
poğça |
“İçine peynir, kıyma vb. konarak hazırlanan bir tür tuzlu çörek” anlamındaki sözcüğün standart dildeki yazım biçimi “poğaça”dır. Doğru cevap A’dır.
4.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde hem geniş ünlü daralması hem de /r/ düşmesi vardır?
Senin dayın cevizden düdük de yapıyo di mi? |
Annemler yarın memlekete gidiyo. |
Ben seni yarın zabah ariyim mi? |
Ben de oturuyom öyle. |
Ağşama köve gitçez. |
Standart dilde, söyleyişte gözlenen dikkat çekici ses özelliklerinden biri de geniş ünlülerdeki daralmadır: yapacağım>yapicimarayayım>arayım ~ ariyim ~ arıyımdeğil mi>di
Başta Batı Anadolu ağızlarında olmak üzere sıkça görülen /r/ düşmesine günümüz konuşma dilinde seyrek de olsa rastlanmaktadır. Bu düşme söz sonunda ve ünsüz komşuluğunda görülmekte, özellikle de şimdiki zaman ekinde dikkat çekmektedir: yapıyo yapıyosun
A şıkkındaki "yapıyor > yapıyo "değil mi > di mi" şeklinde değişime uğramış kelimeleri bu şartı sağlamaktadır.
5.Soru
Ünlüler titreşimli (ötümlü) seslerdir; ünsüzlerin ise bir bölümü titreşimli bir bölümü titreşimsizdir. Bu durumda ünlü komşuluğundaki titreşimsiz bir ünsüzü söylemek, titreşimli bir ünsüzü söylemekten daha zordur. Bundan ötürü ekeg gibi bir yapı kolayca eğe yapısına değişebilir.
Yukarıda, dildeki ses değişmelerinin nedenlerinden bir açıklanmıştır. Bu durum, dildeki eğilimlere ilişkin aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilmektedir?
En az çaba yasası |
Titreşim yasası |
Yer değiştirme kuralı |
Dilden etkilenme yasası |
Devinim kuralı |
Doğru cevap A şıkkıdır. Dillerdeki değişmelerin en bilinen nedeni “En az çaba yasası”dır. Soruda yer alan açıklama, bu yasaya örnek olarak verilebilir.
6.Soru
Örneğin, "kar-deş-lik", "arka-da-ki-ler", "ekşi-m-tırak"sözcüklerinde görülen ses uyumlarını en doğru biçimde açıklayan ifade aşağıdakilerden hangisidir?
Bu sözcüklerde önlük-artlık uyumu yoktur, o halde Türkçe kökenli değildirler.
|
Bu sözcüklerde ses uyumu ön ve arka damak ünsüzleriyle sağlanmaktadır.
|
Bu sözcüklerde ses uyumu ön ve arka damak ünlüleriyle sağlanmaktadır.
|
Ek almış olan bu sözcüklerin her birinin genelinde önlük-artlık uyumu bulunmaktadır.
|
Hece uyumundan ötürü, her hece ya ön damak ya da art damak seslerinden oluşmaktadır.
|
7.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde 'ünlü türemesi' görülmemektedir?
iskele |
istasyon |
kulüp |
hüküm |
sfenks |
Türkçenin yapısal özelliği olarak söz başında ve sonunda bulunamayan ünsüzler veya ünsüz çiftleri vardır. Bu tür ünsüz veya ünsüz çiftlerini barındıran alıntı sözcükler, Türkçeye uyarlanmaktadır. Uyarlama süreçlerinin bir sonucu da ünlü türemesidir. Bu türeme ünlü, söz başında ve ünsüz gruplarının arasında görülebilir. Bunlardan biri, başa bir dar ünlü, çoğu zaman /i/ ünlüsü getirilmek suretiyle, ünsüz çiftlerinin çözülmesidir: İt. scala - iskele, Fr. station - istasyon olmuştur. İkinci yöntem ise ünsüz çiftinin arasına dar bir ünlü getirmektir: Fr. clup - kulüp. Türkçede söz sonunda belli ünsüz çiftleri bulunabilir. Bunlar: -lç, -lk, -lp, -lt, -nç, -nk, nt, -rç, -rk, -rp, -rs, -rt, -st ünsüz çiftleridir. Bu nedenle, sonda Türkçede bulunamayan ünsüz çiftlerine sahip alıntı sözcüklerde, ünsüz çiftleri arasında bir dar ünlü türer: Ar. hükm - hüküm. Bazı alıntı sözcüklerde Türkçenin hece yapısına uygun olmamakla birlikte sondaki ünsüz çiftlerinin arasına ünlü getirilmediği de görülmektedir: sfenks. Doğru cevap E'dir.
8.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisinde TDK' na göre hemze kesme işareti ile gösterilebilir?
meş-’a-le |
faci’a |
şi’r |
Kur’an |
vak-’a |
Günümüzde kullanımda olan Yazım Kılavuzu’na göre ise Kur’an dışındaki sözcüklerde hemze kesme işaretiyle gösterilmemektedir.
9.Soru
Standart dille ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Standart varyant fark edilirliği televizyon kanallarındaki çeşitlenmeye paralel olarak artmıştır. |
Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması uzun yıllara dayanmaktadır. |
Osmanlı Dilinin standart dile yakın olması standart dili oluşturmayı kolaylaştırmıştır. |
Standart dilin yazım kurallarının kayıt altına alınması 20. yüzyılın başlarında olmuştur. |
Ağızlar ile standart dil arasındaki sınırları belirleyen ve kullanılan dil bilimi ölçütleri bulunmaktadır. |
Standart Türkçenin bölgeler üstü bir geçerlilik kazanması, sanıldığının aksine, oldukça yenidir. Yoğun Arapça ve Farsça ögelerle konuşma dilinden uzaklaşmış Osmanlı yazı dili, devlet idaresi, edebiyat, tarih yazıcılığı gibi, bir dilden beklenen ihtiyaçların bir kısmını karşılamakla birlikte, 19. yüzyılda ortaya çıkan, eğitim geniş halk kitlelerine yayma isteğine ve yeni gelişen ihtiyaçlara cevap verecek durumda değildir. Henüz iyi araştırılmamış İstanbul ağzına dayanan bir standart varyantın söz varlığı anlamında geliştirilmesi 20. yüzyılın başlarında kısmen gerçekleşmiştir. Ancak standart yazım kurallarının kayıt altına alınması 1940’lı yıllarda mümkün olmuştur. Her ne olursa olsun ne ağızlar arasında ne de ağızlarla standart dil arasında aşılmaz sınırlar vardır. Her şeyden önce muhtemel sınırları belirleyecek dil bilim ölçütü yoktur. Standart dille ağızlar iç içe geçmiş durumdadır. Standart varyantın fark edilirliği eğitim, basın yayın, iletişim ve ulaşım imkanları, iç göç gibi standart dilin yayılmasına aracılık eden özel televizyon kanallarındaki çeşitlenmeye paralel olarak artmıştır. Bu nedenle doğru cevap A’dır.
10.Soru
Aşağıdakilerin hangisi konuşma dilinin sürekli değişim içinde olmasının etkenlerinden biri değildir?
alfabenin etkisi |
dilin kendi doğal eğilimleri |
yabancı dillerin etkisi |
ağızların etkisi |
sosyal gruplar arasındaki dil farkları |
Yazı dilinde yazımdan kaynaklanan tek biçimliliğe karşın konuşma dili, dilin kendi
doğal eğilimleri, yabancı dillerin etkisi, ağızların etkisi, sosyal gruplar arasındaki dil farkları
gibi nedenlere bağlı olarak sürekli bir değişim içindedir. Alfabenin etkisi bu nedenlerden biri değildir. Doğru cevap A’dır.
11.Soru
Aşağıdaki türlerin hangisi standart dışı kullanıma açıktır?
Standart dilin sözlükleri |
Yazım kılavuzları |
Ders kitapları |
Edebi metinler |
Yasa metinleri |
En geniş anlaşılırlık seviyesine ulaşma amacı güttükleri için en iyi biçimde ders kitapları ve günlük gazetelerde temsil edilen standart yazı dilinin kullanıldığı bazı alanlar, standart dışı kullanıma açık, bazıları tamamıyla kapalıdır. Örnek olarak ders kitapları, yasa metinleri, standart dilin sözlükleri, yazım kılavuzları gibi türler standart dışı kullanıma kapalıyken edebi metinler açıktır. Doğru yanıt D'dir.
12.Soru
Ses biliminin (fonetik), seslerin süre, titreşim, sıklık, yükseklik gibi ölçülebilen fiziksel değerleri ile ilgilenen alanı hangisidir?
Söyleyiş ses bilimi |
Fonoloji ses bilimi |
Akustik ses bilimi |
İşitsel ses bilimi |
Görsel ses bilimi |
Soruda tanımlanan alt alan akustik ya da titreşim ses bilimi olarak adlandırılmaktadır. Doğru yanıt C.
13.Soru
Standart dilde “kırk” biçiminde sesletilen sözcüğün ağızlarda “gırk” biçiminde sesletilmesi hangi ses olayı ile açıklanabilir?
büzülme |
ötümlüleşme |
düzleşme |
ötümsüzleşme |
aykırılaşma |
/k/ sesi ötümsüz bir sestir. /g/ sesi ise ötümlü bir sestir. /k/ sesi /g/ sesine dönüşerek ötümlü hâle gelmiştir. Yukarıdaki ses olayı ötümlüleşmedir. Doğru cevap B’dir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi fonetiğin konularından biri değildir?
Seslerin nasıl çıkarıldığını incelemek |
Seslerin boğumlanma özelliklerini incelemek |
Seslerin bir dildeki anlam ayırıcı işlevini incelemek |
Seslerin akustik dalgalarını incelemek |
Seslerin üretilmelerindeki fiziksel ilkeleri incelemek |
Fonolojinin temel sorusu, bir sesin belli bir dilin ses siste- minde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığı, bir dildeki iki ses arasındaki farkın anlamı ayırıp ayırmadığıdır.
15.Soru
I. Başka dillerle ilişki sonucu Türkçenin ses bilgisinde uzun ünlü ve kısa ünlüler karışmaktadır. II. Ünlü uzunluğunun yanlış kullanılması anlamı etkilemektedir. III. "adet" sözcüğünün ünlü uzunluğuna göre anlamı değişmektedir. IV. Alıntı sözcüklerde söyleyişte ünlü uzunluğu yanlış kullanılmaktadır.
Yukarıdakilerden hangilerinde, Türkçede ünlü uzunluğu ile ilgili verilen bilgiler doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
II, III, IV |
I, II, III, IV |
Yukarıda, Türkçede ünlü uzunluğu ile ilgili verilen bilgilerin tamamı doğrudur. Doğru cevap E şıkkıdır.
16.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin anlamı vurgusuna göre yanlış verilmiştir?
YA.Lnız “ama, ancak” |
ha.YIR “olmaz, değil” |
be.BEK "küçük çocuk" |
a.rTIK “fazla” |
A.Ğrı “yer adı” |
Kelimelerin vurguları ve geldiği anlamlar tabloda gösterilmiştir. Doğru cevap B'dir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi söylenişi yazıdan farklılaştığı ha^lde söylenişin değil yazımın esas alındığı sözcüklerden biri değildir?
Aşağıdakilerden hangisi söylenişi yazıdan farklılaştığı ha^lde söylenişin değil yazımın esas alındığı sözcüklerden biri değildir?
pound |
master |
iskonto |
beysbol |
inci |
İnci kelimesi dilimize mal olmuş yabancı kökenli sözcüklerden ve söylendikleri gibi yazılan kelimelerdendir. Doğru cevap E'dir.
18.Soru
I. cilt-cildi. II. grup-grubu. III. sokak-sokağı. IV. ekip-ekibi. V. hırka-hırkayı
Yukarıdakilerden hangileri, ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Eklenmede ötümsüz ünsüzlerin ötümlüleşmesi Türkçenin baskın yapısal özelliklerinden biri olduğundan, alıntı sözcüklerin sonundaki ötümsüz ünsüzler de eklenmede iki ünlü arasında kalınca çoğunlukla bu eğilime uyarlar. Yine Türkçede, söz sonunda bulunabilen /lt/, /nç/, /nt/, /rt/ gibi ünsüz çiftleriyle biten alıntı sözcüklerde de ünlü öncesinde ötümlüleşme gerçekleşir. İlk dört maddede verilen sözcükler buna örnektir. Doğru cevap D şıkkıdır.
19.Soru
Hangi yıllar arasında TDK tarafından yayımlanmış olan yazım kılavuzlarında düzeltme işareti kullanılmaya başlanmıştır?
1965 ile 1970 yılları arasında |
1965 ile 1985 yılları arasında |
1975 ile 1985 yılları arasında |
1965 ile 1995 yılları arasında |
1970 ile 1985 yılları arasında |
Düzeltme işareti 1965 ile 1985 yılları arasında TDK tarafından yayımlanmış olan yazım kılavuzlarında Batı kökenli sözcüklerdeki ince /l/ sesini göstermek için /a/ ve /u/ ünlülerinin üzerine konulmuştur.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi standart dışı bir biçimdir?
/hākem/ |
/zafer/ |
/resm-i geçit/ |
/laik/ |
/lider/ |
/hakem/ kelimenin standart söyleyişidir. Doğru cevap A'dır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ