Türkçe Ses Bilgisi Final 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Türkçede eklenme sonucu ortaya çıkan "su-y-um, altı-ş-ar, arka-sı, masa-nın, alça-cık" örnekleri aşağıdaki ses olaylarından hangisiyle açıklanır?
Ünsüzlerin Sıfırla Nöbetleşmesi
|
Açık Ünlü ~ Kapalı Ünlü Nöbetleşmesi
|
Ötümlülük-Ötümsüzlük Nöbetleşmes
|
Ünlülerin Sıfırla Nöbetleşmesi
|
Yuvarlak Ünlü ~ Düz Ünlü Nöbetleşmesi
|
2.Soru
I. “^” işareti, birden fazla işlevi olması nedeniyle düzenli gösterilebilir. II. Söz sonunda bulunan ince /l/ ünsüzünden sonra bir ünlü bulunmadığı için “^” işareti kullanılmaz. III. İşaret olmadığı zaman eşyazılışlı olan sözcüklerde anlam karışmasının önüne geçmek için uzun ünlü düzeltme işaretiyle gösterilmelidir. IV. Ön damak sesleri olan /g/, /k/, art damak ünlüleriyle hece oluşturduğunda düzeltme işareti kullanılmamalıdır.
Yukarıdakilerden hangilerinde, “^” işareti ile ilgili verilen bilgiler doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
II, III, IV |
“^” işareti, birden fazla işlevi olması, düzenli gösterilmemesi, ünsüze ilişkin bir özelliğin ünlüye işaret konularak gösterilmesi gibi nedenlerle yazımda sürekli olarak sorun olagelmiştir. Söz sonunda bulunan ince /l/ ünsüzünün ise, kendisinden sonra bir ünlü bulunmadığı için, şapka ile de gösterilemiyor olması ise ayrı bir sorun kaynağıdır. İşaret olmadığı zaman eşyazılışlı olan sözcüklerde anlam karışmasının önüne geçmek için uzun ünlü düzeltme işaretiyle gösterilmelidir. Ön damak sesleri olan /g/, /k/, art damak ünlüleriyle hece oluşturduğunda düzeltme işareti kullanılmalıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.
3.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde ünlü uzunluğu yanlış gösterilmiştir?
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde ünlü uzunluğu yanlış gösterilmiştir?
muhafaza |
muha¯lif |
umud-u |
zafer |
zarif |
Doğru cevap A'dır. Kelimenin doğru yazımı muha¯faza şeklinde olmalıdır.
4.Soru
Aşağıdaki hangisinde dilin farklı biçimlerinin kullanılmasına medyanın yeri ile ilgili yanlış bir bilgidir?
TRT uzun yıllar başka varyantlara izin vermemiştir. |
Dizilerde, yerel ağız sıklıkla kullanılmaktadır. |
Yazı diline yakın bir konuşma dilinin yaygınlaşmasında en etkili araç gazetedir. |
Özel varyantlar arasında etkileşim özel kanalların kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. |
Yerel yayın yapan kanalların standart söyleyişe uymayan pek çok özelliği bulunmaktadır. |
Eğitim kurumları, basın yayın gibi yaygınlaştırılmaya çalışılan standart yazı dili yanında bölgeler üstü geçerliliği olan, yazı diline oldukça yakın bir konuşma dilinin yaygınlaşmasında en etkili araç televizyondur. Bu nedenle yanıt C’dir.
5.Soru
Türkçe kökenli olan artdamaksıl /l/si söylenmesi gereken bir sözcük öndamak /l/si ile söylenmekte olan bir sözcük Aşağıdakilerin hangisinde gösterilmiştir?
Alman |
Alp |
geldim |
Salim |
evvela |
Batı dillerine ait Alp sözcüğünün (bir dağın adıdır) etkisiyle, artdamaksıl Türkçe alp “cesur, yiğit” sözcüğü de öndamak /l/si ile alp biçiminde söylenmeye başlanmıştır. Doğru cevap B’dir.
6.Soru
Aşağıdaki örneklerden hangisi standart yazıma uygundur?
Merici |
Irağa |
Meriç'i |
Sinoba |
Muradın |
Yazım kılavuzuna göre sonunda /p/ç/t/k ünsüzlerinden biri bulunan özel adlara ünlüyle başlayan çekim eki getirildiğinden yazımda ötümlüleşme olmaz: Meriç’i, Irak’a, Murat’ın, Sinop’a. Buna karşılık bu sözcükler söylenirken iki ünlü arasındaki ötümsüz ünsüz ötümlüleşir.
Doğru cevap C'dir.
7.Soru
I. vaka. II. dava. III. mana. IV. memur. V. şiir.
Yukarıdakilerden hangileri, ayın ve hemzenin söz içinde hece sonunda ise düşmesi ve kendinden önceki ünlüyü uzatmasına örnek olarak verilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, III, IV, V |
II, III, IV, V |
"dava, mana ve memur" sözcükleri, ayın ve hemzenin söz içinde hece sonunda ise düşmesi ve kendinden önceki ünlüyü uzatmasına örnek olarak verilebilir. Doğru cevap B şıkkıdır.
8.Soru
Türkçe ünsüz uyumuna göre ötümsüz ünsüzden sonra ötümsüz ünsüz gelirken bu kural konuşma dilinde bozulmakta, yan yana gelen iki ötümsüz ünsüzden ikincisi ötümlüleşmekte birinci ünsüz ise patlamalı olmaktan çıkıp sızıcılaşmaktadır. Aşağıdaki kelimelerden hangisi bu duruma örnektir?
Geçti - /geşdi/ |
Irak - /Irağa/ |
Gel - /geldi/ |
Ilı - /ılımak/ |
Sus - /susdu/ |
Ç harfinin ş ye, t nin de d ye dönüşmesi tanımdaki durumun örneğidir.
9.Soru
Yukarıdaki resimde 'ağaç' kavramı ile ağaç sözcüğü arasındaki ilişki nasıl tanımlanır?
Gösteren |
Gösterilen |
Gösterge |
Gösterim |
Doğal |
Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, gösterge ilişkisinin oluşabilmesi için bir gösteren ve bir gösterilen gereklidir. Ağaç kavramı gösterilen, ağaç sözcüğü gösteren, aralarındaki bağ ise göstergedir. Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerinde anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir. Örneğin gökte siyah yağmur bulutlarının oluşması bir gösterendir. Gösterdiği, yani gösterilen ise yağmur yağacağıdır. Bu durumda aradaki gösterge ilişkisi doğaldır, yani insan tarafından belirlenmemiştir. Trafik lambaları ise üzerinde anlaşmaya varılmış bir göstergedir. Hangi renk ışık yandığında sürücü ve yayaların nasıl davranacağı üzerinde daha önceden anlaşmaya varılmıştır. Buradaki örnekte ise gösterge ilişkisi uzlaşımsaldır, doğal değildir. Gösterim ise bu anlatımı görselleştiren resimin tümüdür.
10.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde konuşma diline özgü ses düşmesi izlenir?
rest |
pes |
sert |
şevk |
aşk |
Ünsüz çifti /st/ Türkçede söz sonunda bulunabilir: ast, üst. Ancak bu ünsüz çiftinin sonundaki /t/ Farsçadan alınan az sayıda sözcükte, konuşma dilinde ve yerel söyleyişlerde yalın hâlde düşme eğilimindedir: dost > dos, rast > ras, abdest > abdes, dürüst > dürüs, serbest > serbes. Şıklarda /st/ ünsüz çiftini içeren, dolayısıyla da bu süreçten geçen tek sözcük rest sözcüğüdür. Doğru cevap A’ dır.
11.Soru
Bazı kelimelerin vurgu noktaları konusunda İstanbul Ağzı ile diğer ağızlar arasında farklılıklar mevcuttur. Aşağıda verilen kelimelerden hangisinin vurgu noktası, diğer ağızlardaki söylenişine uygun olarak verilmemiştir? (Vurgu noktaları büyük harflerle yazılmıştır.)
SO-pa |
Pİ-de |
MAN-ka-fa |
Zon-gul-DAK |
Er-ZİN-can |
İstanbul Ağzı dışındaki ağızlarda Zonguldak şehrinin söylenişteki vurgusu Zon-GUL-dak şeklindedir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde ünlü türemesi vardır?
İnci |
Kent |
Kamu |
Emir |
Master |
İki ünsüzle biten Arapça ve Farsça sözcüklerde, yalın durumda bu ünsüzler arasında bir ünlü türer: bahs>bahis, emr>emir, sabr>sabır, nutk>nutuk, zehr>zehir vb. Doğru cevap D’ dir.
13.Soru
- Meriç'i - /merici/
- Irak'a - /ırağa/
- Sinop'a - /sinopa/
- Murat'ın - /muradın/
Yukarıdaki standart yazım ve standart söyleyiş eşleştirmelerinden hangisi/hangileri doğru olarak verilmiştir?
I ve II |
I, II ve IV |
I, III ve IV |
II, III ve IV |
III ve IV |
Standart yazım: Sinop
Standart söyleyiş: /sinoba/
Diğer eşleştirmeler doğru olarak verilmiştir.
14.Soru
I. Dış dudak, yan damak, küçük dil II. İç dudak, diş yuvası, yutak
III. Dil kökü, dil üstü arkası, dil üstü sağı IV. Ön damak, tam damak, art damak
V. Yutak, gırtlak, diyafram
Hangisinde ses üretiminde kullanılan eklemleme yerleri doğru olarak verilmiştir?
I |
II |
II-III |
III- IV |
V |
15.Soru
I. Türkçede anlam ayırıcı en az 21 ünsüz vardır. II. Ağızlar dahil edilirse ünsüzlerin sayısı artmaz. III. Her ünsüz, anlam ayırıcı sesbirim olarak, en azından bir özelliğiyle diğerlerinden ayrılır. IV. Ünsüzler, akciğerlerden gelen havanın çıkışı sırasında çeşitli engellerle karşılaşılması sonucu oluşur.
Ünsüz seslerle ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
I, II, III |
I, III, IV |
II, III, IV |
I, II, III, IV |
Akciğerlerden gelen havanın çıkışı sırasında telaffuz organlarında tıkanma, daralma, sürtünme gibi çeşitli engellerle karşılaşması sonucu oluşan seslere ünsüz denir. Standart Türkçede anlam ayırıcı en az 21 ünsüz vardır. Ağızlar da dahil edilirse ünsüzlerin sayısı daha da artabilir. Her ünsüz, anlam ayırıcı sesbirim olarak, en azından bir özelliğiyle diğerlerinden ayrılır.
16.Soru
Gösterge-gösterilen ilişkisi bakımından aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir.
|
Gösterge ilişkisinin oluşabilmesi için bir gösteren ve bir gösterilen gereklidir.
|
Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerin- de anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir.
|
Gökte siyah yağmur bulutlarının yağmur oluşturma- sı doğal bir göstergedir.
|
Trafik ışıkları karşısında yayaların hareket etmesi do- ğal bir göstergedir.
|
17.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinin vurgusu anlamına göre yanlış olarak gösterilmiştir?
a.rTIK “fazla” |
YA.Lnız “ama, ancak” |
BE.bek “yer adı” |
ha.YIR “olmaz, değil” |
A.Ğrı “yer adı” |
"ha.YIR" şeklinde vurgulanan kelime “olmaz, değil” anlamında değil “iyilik” anlamına gelmektedir. "olmaz, değil" anlamına gelen kelime "HA.yır" şeklinde vurgulanmaktadır.
18.Soru
his- hissi örneği aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
Ötümsüzleşme |
Ötümlüleşme |
Söz sonunda tek ünsüz- ikiz ünsüz nöbetleşmesi |
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi |
Ünsüzleri sıfırla nöbetleşmesi |
Kaynak dilde, sonda ikiz ünsüz bulunan tek heceli alıntılar, Türkçede yalın durumda veya ünsüzlerden önce tek ünsüzle kullanılır ancak eklenme veya birleşme sırasında, bir ünlüden önce bu söz sonu ünsüz yeniden ikizleşir. Bu ses olayı /b/, /c/, /d/, /t/, /k/, /l/, /m/, /n/, /s/, /z/ ünsüzleriyle biten sözcüklerde ortaya çıkar.
Doğru cevap C'dir.
19.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde /a/ sesinin uzun-kısa olması anlam ayırıcı olmaktadır?
katil |
şair |
fare |
halı |
katip |
/a/ sesinin uzun olduğu durumda katil, öldüren kişi, kısa olduğu durumda öldürme eylemi anlamına gelmektedir. Doğru yanıt A.
20.Soru
Seçeneklerde verilen kelimelerden hangisi ötümsüz sızıcı ünsüzünün, ötümlü sızıcı ünsüzüne dönüşmesine bir örnek olabilir?
erkej |
erkes |
herkeş |
herkez |
herkes |
Daha çok ağızların etkisiyle ortaya çıkan bir ses olayıdır. Bazı ağızlarda söz başındaki ötümsüz sızıcı /s-/ ünsüzü, ötümlü sızıcı /z-/ ünsüzüne dönüşmektedir:
soba>zoba
sebze>zebze
sopa>zopa
Aynı değişme zaman zaman söz sonunda da görülebilmektedir:
herkes>herkez
ağustos>austoz
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ