Macit Gökberk’e göre, Aydınlanma: Akdeniz çevresi ve gerilerinin bir ürünü olan Batı Uygarlığı, Hegel deyişiyle “üstünlük kazanan bir ilke geliştirmişti tarih sahnesinde”. Bu ilke ile, uzun birikimlerden sonra, Milattan önceki 6. Yüzyılda bugünkü Batı felsefe ve biliminin, dolayısıyla bunlara dayanan Batı Uygarlığı’nın temeli atılmıştı. Gökberk, Aydınlanma düşüncesini tek kurtuluş yolu olarak görmüştü.

İslam düşüncesinde önemli bir yere sahip olmakla birlikte, felsefe, genellikle zan altında tutulmuştur. Söz konusu nedenleri göz önünde bulundurarak, asıl sorunun felsefenin yapısından kaynaklandığı gerçeği ile yüzleşmek gerekmektedir. Ayrıca, felsefeyi üreten Eski çağ Yunan toplum yapısı ile müslüman toplumların yapısı arasındaki çok büyük farklılıklar da etkili olmaktadır. Bu bağlamda, A, B, C ve E şıkları İslam medeniyetlerinde felsefenin zan altında kalmasının sebepleri olarak gösterilebilir.

Mefkure, ferdi bir fikir değil, içtimai bir gerçekliktir ve bu nedenden dolayı fertler tarafından meydana getirilemezler. O, içtimai sebeplerden kendi kendine doğar. Mefkure mevcut olduğu için, fertler tarafından keşfedilirler. Mefkure, bir şeniyet olduğu için, onun da ilmi yapılabilir. Doğru cevap D'dir. 

Filibeli Ahmet Hilmi, felsefeyi toplumsal sorunların çözümüyle doğrudan ilişkili olarak ele almıştır.

Hilmi Ziya Ülken’in başlıca eserleri, Aşk, Ahlakı, Türk Tefekkürü Tarihi, İnsani Vatanseverlik, İslam Düşüncesi, Felsefeye Giriş I, Bilgi ve Değer, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Varlık ve Oluş ve İlim Felsefesi’dir.

Filibeli Ahmet Hilmi (1865-1914), Filibe’de doğmuş, ilk tahsilini Filibe’de almıştır. İstanbul’da Galatasaray Sultanisi’ni bitirdiği kabul edilmektedir. Memur olarak Beyrut’a gitmiş, Jön Türk hareketine eğiliminden dolayı Mısır’a kaçmış, Mısır’dan döndükten sonra 1901’de Fizan’a sürülmüş, II.Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a dönmüştür. 1908 sonrası Darülfünunda felsefe dersleri okutmuştur. Çeşitli gazeteler yayınlamıştır. Bakır Zehirlenmesinden ölmüştür.

Ziya Gökalp'a göre Türk tarihi, baştan sona ahlaki faziletlerin sergisidir. Türklerin mağlup ettikleri milletlere, onların milli ve dini varlıklarını sürdürmeleri için muhtariyet vermeleri, ahlaki özelliğin bir göstergesidir. Doğru cevap B'dir.

Macit Gökberk felsefeyi doğruda tanımlamanın yanlış olduğunu düşünmektedir. Diğer şıklar ise Uygur’un görevini yerine getirirken yapmayacağını bildirdiği sorunlardır.

Uygur’a göre, nedir , felsefe sorularının kuruluşunu belirler. Felsefe sorularını felsefe sorusu yapan ölçüyü verir. Felsefe sorularındaki nedir dışa ilişkin bir ek değil, felsefe sorusunu var eden bir temeldir (Uygur 1971, 17).

Gökberk’e göre, Türkiye Aydınlanma çağına giriyor bu anlamda da Batılılaşmaktadır. Batı'nın geçirdiği aşamayı geçirmek zorundadır. Rönesans’tan buyana, batı kültürüne kılavuz olan, yol gösteren dünya görüşü Aydınlanmadır. Doğru cevap D'dir. 

Temel konulara ilişkin açıklamalarda, şüpheli noktalar bulmak, hakim düşüncenin cevaplayamayacağı zorlukta sorular ortaya koymak, tutarsızlık ve eksiklikleri göstermek yeni bir felsefe yapabilmenin şartı olarak gösterilmektedir.

Bilimler sınıflamasında felsefeye önemli bir yer verilmiştir. Katip Çelebi’ye göre Mantık ilimleri beş çeşittir:Analitik, şiir sanatını bilmektir. Buturika, hitabet sanatını bilmek. Butika, tartışma sanatını bilmektir.

Felsefenin İslam medeniyetinde meşrulaştırılmanın yollarından biri, felsefenin (hikmet) İdris Peygamber tarafından kurulduğunun kabul edilmesidir. Kur’an’da (Meryem, 65-67), doğruluğu nedeniyle yüksek bir mevkie getirildiği bildirilen İdris Peygamber, hikmetin kurucusu olarak benimsenmiştir.

İslam inancı çerçevesinde oluşan evren tasavvuru ve toplumsal yapı, Yunan evren tasavvuru ile toplumsal yapısından kökten farklıdır. İslam evren tasavvuru, mutlak yaratıcı bir Tanrı tarafından belirlenmektedir. Dolayısıyla hem evren hem de insan ve onun eylemleri, Tanrı tarafından biçimlendirilmiştir.

İbni Sina, Mantığa Giriş adlı kitabında,felsefenin amacının, insanın bilme gücü ölçüsünce bütün şeylerin hakikatlerine vakıf olması şeklinde tanımlamıştır. Ona göre varolan şeyler, varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olmayan ile varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olan olarak ikiye ayrılmaktadır.

Söz konusu tanımlardan bazıları şunlardır: Felsefe, mevcut olmaları itibarıyla mevcut olan her şeyin bilgisidir. “Felsefe, ilahi ve insani olan şeylerin bilgisidir. Felsefe, ölüme sığınmaktır, yani ölümü sevmektir. Felsefe, insanın gücü yettiği ölçüde Tanrı’ya benzemesidir. Felsefe, sanatların sanatı, ilimlerin ilimidir. Felsefe, hikmetin tercih edilmesidir. Cevap E seçeneğidir.

İlk İslam filozofu kabul edilen Kindi’ye göre felsefe, insanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir. Çünkü, filozofun bilgideki amacı gerçeğin bilgisini yakalamak, davranışının amacı ise sürekli fiile değil, gerçeğe göre davranmaktır.

Macit Gökberk’in kaygıları, kabullerini büyük ölçüde belirlemiştir. Gökberk’in kabulleri şöyle sıralanabilir:

I. Türkiye’nin, iyileşmesine ihtiyaç var ve bu iyileşme çabaları, Tanzimat’tan itibaren doğru olarak sürdürülmektedir.
II. Türkiye’nin iyileşmesi Aydınlanma değerlerinin tam olarak kabul edilmesiyle gerçekleşecektir. Ancak bu sayede, toplum istenilen özelliklere kavuşabilecektir.
III. Doğu ile Batı arasında kültür çatışması yoktur çağların çatışması vardır. Yani Ortaçağ değerleri ile Yeniçağ değerleri çatışmaktadır.
IV. Ona göre adı ne olursa olsun, değişmenin amacı, hep bildiğimiz gibi, Batı uygarlığıdır, bu uygarlığın yapı ve tutumunu benimsemedir. Varoluşumuzu bir zamanlar biçimlendirmiş olan bir varlık planını bırakıp bir yenisine yöneldik, şimdi bu yenisini gerçekleştirmeye uğraşıyoruz. Batı hızla değişmektedir. Batı, Batılı olmaktan çıkmış bütün insanlığın malı olmuştur.
V. Dinden boşalan yeri, felsefenin doldurmasından başka çare yoktur. Felsefe, lüks değil, gerekliliktir.
VI. Felsefenin başlıca işlerinden biri, çağın kültürüne bilincini duyurmak, bu bilinci sistemli bir aydınlığa ulaştırıp kültürün gücünü artırmaktır. Bunalımlı dönemlerde felsefenin görevi, bütün varlığımızı kucaklamak, varlığın bütününü kavramaktır. Felsefeden, yalnız teorik bir aydınlanma değil, pratik düzenimizin ışığa çıkan yollarını da bize göstermesini bekleriz. Başka bir deyişle felsefe, hayata kılavuzluk etmelidir.

Ahmet Mithat, felsefe ve hikmeti ayrı anlamlarda kullanmış, felsefeyi, Batılıların birbirlerini nakzetme esasına dayanan bir takım düşünceler sistemi olarak görmüştür. Hikmet ise, varlığın, kainatın mahiyetini Kur’an hükümlerinin ışığı altında araştırma ve düşünme olarak ele almıştır. Bununla birlikte şark hikmeti için, felsefe tabirini de kullanmıştır. Bu genel sentezci tavrına uygun bir davranıştır.

Evren tasavvuru, evrenin nasıl kurulduğu, dünyanın yaşanılır hale nasıl geldiği, insanın dünyada nasıl oluştuğu, dünyada nasıl yaşaması gerektiği, öldükten sonra nereye gideceği sorunlarını içeren düşüncelerden oluşan bir yapıdır.