Locke’a göre doğa durumu savaş durumu değildir. Ortak yargıda bulunma yetkisiyle donatılmış bir üstleri olmadığı sürece usa göre yaşayan insanlar doğa durumunda bulunurlar. Haksız bir zorlama söz konusu olduğunda savaş yaşanabilir; fakat bu durum doğa durumu ile özdeşleştirilmemelidir.

Realist bir kuramcı olarak tanıdığımız Morgenthau gibi A.T. Mahan da ulusal gücün ögelerini sıralarken coğrafik konum, topografik özellik, ülke büyüklüğü, nüfus, askeri güç, ulusal karakter ve hükümetin karakterini belirtmektedir. “Deniz Gücünün Tarihe Etkisi” (The Inşuence of Sea Power upon History: 1660-1783) başlığını taşıyan ve uluslararası ilişkilerin temel klasiklerinden olan çalışmasında, deniz gücünün unsurları adını verdiği bu öğelerin ilk üçü, doğrudan coğrafya ile ilgilidir. Realist Morgenthau’ya göreyse ulusal gücün öğeleri; coğrafya, doğal kaynaklar, endüstriyel kapasite, askeri güç, nüfus, ulusal karakter, ulusal moral, diplomasinin niteliği ve hükümetin niteliğidir. Mahan’ın tanımındaki ulusal karakter, Morgenthau’da ulusal karakter ve ulusal moral olarak hükümetin karakteriyse hükümetin niteliği ve diplomasinin niteliği olarak alt gruplara ayrılarak incelenmiştir. 

Fransız coğrafya okuluna göre, insan kendi doğal çevresini değiştirebilen ve kendisine yönelik seçenekleri en sonunda kendisi belirleyebilen bir karaktere sahiptir. Bu nedenle çevre ve özellikle coğrafya, insanın eylemlerini etkileyen çok sayıda unsurdan biri olarak görülmelidir. Coğrafya bize ne yapmamızı emreden bir öğe olmayıp tercihlerimizi oluşturmada yol göstericidir. Coğrafya ve çevresel faktörler bu anlamda insan davranışlarını koşullandırmak yerine, dış politika davranışlarının oluşmasında karar vericinin önündeki seçeneklere işaret etmektedir.

Söz konusu teori jeopolitik olarak adlandırılır.

“Uluslararası Politika Kuramı” kitabıyla realist düşünceye yeni bir boyut getiren ve neorealizmin öncüsü olarak kabul edilen düşünür Kenneth Waltz’dır. Waltz’a göre anarşik bir ortam olarak görülen uluslararası yap, devletlerin davranışların sınırlandırmaktadır.

Liberal ve realist teori, uluslararası yapıyı anarşik olarak tanımlamaktadır. Ancak sistemi yorumlama biçimleri farklılaşmaktadır. Liberaller de realistler gibi anarşiyi bir ortak hükümetin yokluğu olarak görmekle beraber, liberaller esas olarak anarşiyi, devletleri işbirliğine zorlayacak, işbirliğinden kaçınmayı önleyecek ya da vaatlere yöneltecek bir ortak otorite yokluğu ve bir üst kurumlaşma eksikliği olarak algılamaktadırlar.

Jeopolitik teori pek çok bakımdan realist (gerçekçi) teoriye benzemektedir. Özellikle güce verdikleri önem bakımından aralarında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Burada temel fark, gerçekçi teorinin daha çok askeri gücü öne çıkarması, jeopolitik teorinin ise coğrafi gücü ve coğrafya unsurunu temel almasıdır.

Uluslararası sistemi incelerken dünyayı merkez (core) ve çevre (periferi ülkeler olmak üzere ikiye ayıran Galtung, bu sınıflandırmayı yaparken her ülkenin de kendi içinde merkez ve çevreye ayrılabileceğini belirtir. Galtung’a göre yapısal şiddeti doğuran bu merkez çevre ya da metropol uydu ilişkisidir. Galtung bu ilişkiyi emperyalizm olarak nitelemektedir.

Robert Cox’a göre hegemonik güç, diğeri üstünde mutlak üstünlüğe sahip olan ve diğerlerini sömüren ülke değildir. Aslında diğerleriyle bu devletin çıkarları arasında bir uzlaşma da söz konusu olabilir. Hegemonya, devletler arası ilişkilerde istikrarı sağlaması bakımından önemlidir. Hegemonik güç, devletler arası çatışmaları engelleyerek düzeni sağlamaktadır. Üretim kapasitesi daha yüksek olan hegemonik güç, dışa doğru, periferi ülkelere doğru genişleyerek, dünya hegemonyası aşamasına gelir.

Kenneth Waltz gücü devletin varlığını sürdürmesinin ve güvenliğinin sağlanmasının aracı olarak görmektedir. Waltz’a göre devletin nihai amacı güç değil, güvenliktir ve bu noktada Mongenthau’dan farklı düşünmektedir. Waltz’a göre güç, devletin daha fazla güvenliğe sahip olmasının bir aracıdır.

Vasquez, realizmin varsayımlarını üç başlık altında toplamaktadır. 1) Devlet, uluslararası politikanın temel aktörüdür. 2) İç politika ve uluslararası politika ayrıdır. 3) Uluslararası ilişkiler güç mücadelesidir (Vasquez, 1998: 37). Keohane da realizmin varsayımlarını araştırma programının çetin özü (hard core) olarak nitelediği üç noktada özetlemektedir. Bunlar: 1) devlet merkezcilik varsayımı, 2) rasyonellik varsayımı, 3) güç varsayımıdır (Shimko, 1992: 286-87). Morgenthau’ya göre güç, politikanın temel amacını ve herhangi bir siyasal davranışın temel güdüsünü oluşturmaktadır.

Liberal teoriyi savunan bilim adamlarının, üzerinde durdukları ögeler, özgürlüğün gelişmesinin, barışın gelişmesini sağlayacağı, bireysel hakların daha fazla gelişmiş olduğu, hukuk önünde bireyler eşit olduğu, ifade özgürlükleri ve özel mülkiyet hakkı gibi diğer haklardan yararlanmaları, ticari faaliyetler ve bunun sağladığı imkânlardan yararlanmanın, ancak barışın sürmesine bağlı olduğunu, Bu nedenle liberal parlamenter sisteme sahip Batılı Devletlerin, barışı korumaya çalışmalarıdır.

Jeopolitik teori ve realist teori, savaş ve çatışmayı, devletler arasındaki mücadelenin bazen bir aracı, bazen de doğal bir sonucu olarak görmektedir. Çünkü; jeopolitik teori, realizmin, gücü esas alan yaklaşımından etkilenen bir teoridir. Emperyalist genişlemeyi ve yayılmacı politikaları devletler için doğal kabul eden klasik realizm gibi jeopolitik teori de emperyalizm ve yayılmacı politikalara kılavuzluk eden bir uluslararası politika teorisidir.