Uygur Türkçesi Ara 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Uygurca metinlerin ele alındığı ilk yayın olan Uigurica’nın yayınını kim gerçekleştirmiştir?
Kaşgarlı Mahmud |
W. K. Müller |
Hsüangtsang |
Abbasi halifesi Mansur |
Von Le Coq |
Uygurca metinlerin ele alındığı ilk yayın, Uigurica’dır. Bu yayını gerçekleştiren kişi de Müller’dir. Doğru cevap D’dir.
2.Soru
Koço Uygur Kağanlı hangi yıllar arasında varlığını sürdürmüştür?
755-763 |
754-775 |
627-643 |
744-840 |
840-1250 |
Moğol zamanına kadar süren Koço Uygur Kağanlığı (840-1250) hiçbir döneminde güçlü bir imparatorluk olamamışsa da tarihte üstlendikleri rol, kültür alanındaki başarıları olmuştur. Onun içindir ki Uygur kültürü Cengiz’den sonra da epeyce bir zaman devam edebilmiştir. Bu nun da temelleri gayet tabiî ki 744-840 arasında atılmıştır.
3.Soru
Uygur yazı sistemi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
Uygur alfabesindeki ünsüz işaretleri Türkçe için yeterlidir. |
Bütün tek harfler farklı sesleri temsil eder. |
Uygur alfabesi aslen 14 harften ibarettir. |
Uzun süre kullanılamayan ilkel bir dildir. |
Soğd yazısı ile ile arasında hiç fark yoktur. |
Uygur alfabesindeki ünsüz işaretleri Türkçe için yeterli değildir.
Bazı tek harfler farklı sesleri temsil eder.
Uygur alfabesi aslen 14 harften ibarettir.
Harflerin bu kadar güç okunmasına rağmen bu yazının bunca uzun zaman yaşayabilmesi, taşıdığı kültürün yüksekliğini ispat eder.
Soğd yazısı ile ile arasında bazı farklar vardır.
4.Soru
790-795 arasında, Beş-Balık etrafında yapılan şiddetli savaşlar kimlerle yapılmıştır?
Çinliler |
Araplar |
Karluklar |
Tibetliler |
Kırgızlar |
790-795 arasında, Beş-Balık etrafında Karluklarla şiddetli savaşlar yapılmıştır. Aynı zamanda Tibetliler de doğuda Kansu vilâyetinde Çin yolunu kesmekle Uygurların Koço’ya sahip olmalarını kıymetten düşürmek ve onların Çinle olan ticaretlerini kendi ellerine almak
istiyorlardı. Bunun için Tibetlilerle kanlı savaşlar yapılmıştır. 800 yılında Uygurlar, Koço,
Karaşehir ve Beş-balık olmak üzere başka şehirleri de fethettiler. Uygurlar kendilerini şehir
hayatına son derece vermiş olduklarından yerleşme bölgelerini hakkıyla nüfuzları altına almışlar ve yerleştikleri bölgelerin kültüründen yararlanarak gerçek sahibi olmuşlardı
5.Soru
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’a 1473’te gönderilen üstte Uygur, altta Arap olmak üzere iki alfabeli ferman kim tarafından yazılmıştır?
Fatih Sultan Mehmet |
Abdülrezzak Bahşı |
Reşit Rahmeti Arat |
Kaşgarlı Mahmud |
Zeynü’l-‘Abidin bin Sultanbaht Cürcanî |
Müslüman Türklerin yaşadığı, fakat Moğolların hâkim olduğu ülkelerde Uygur alfabesi kullanılmaya devam etmiştir. Bu, 14. yy’da başlamış ve 15. yy’da artarak devam etmiştir. Uygur yazısının 15. yy’da Osmanlı sarayında da kullanıldığı bilinmektedir. Fatih Sultan Mehmed’in Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’a karşı yaptığı başarılı seferden sonra 1473’te gönderdiği yarlık , altta Arap olmak üzere iki alfabelidir. Bu yarlık, Fatih’in sarayında görevli bahşı’lardan Şeyhzade Abdürrezzak Bahşı tarafından yazılmıştır. Topkapı Müzesinde bulunan bu yarlık, Reşit Rahmeti Arat tarafından yayımlanmıştır (“Fatih Sultan Mehmed’in Yarlığı”, Türkiyat Mecmuası, C. VI, 1939, s. 285-322).
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Talas Savaşının sonuçlarından biri değildir?
Batı Türkistan Çin tehlikesinden kurtuldu. |
Türkler müslümanlıkla tanıştı. |
Türkler kağıt yapmasını öğrendi. |
Serbest ticaret arttı. |
Türklerin kurduğu ilk şehir Semerkand'tır. |
Bay-Balık şehrinin Uygurların veya genel olarak Moğolistan Türklerinin kurmuş olduğu ilk şehirdir.
Batı Türkistan Çin tehlikesinden kurtuldu.
Serbest ticaret arttı.
Türkler kağıt yapmasını öğrendi.
Türkler müslümanlıkla tanıştı.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Uygurca için doğru bir ifadedir?
9. yüzyıldan başlayan Türk kültür dilidir.
|
Devamlı surette gelişen bir edebiyatı bulunmaz.
|
Yazılı ürünleri sayılı mezar taşından ibarettir.
|
Geniş bir sahaya yayılmamıştır.
|
Türk-runik alfabesiyle yazılmıştır.
|
8.Soru
bolup ayıġ ḳılınç ḳılur tınlıġ-laraġ ölürür
Metinde hangi kelimede isimden isim yapım eki bulunmaktadır?
ayıġ |
ḳılınç |
ḳılur |
tınlıġlaraġ |
ölürür |
D seçeneğinde verilen tınlıġlaraġ kelimesi şu şekilde çözümlenir: tınlıġ ‘canlı’ < tın ‘nefes’ +lıġ [isimden sıfat yapım eki] +lar [çokluk eki] +(a)ġ [belirtme durumu eki]. Diğerlerinde isimden isim yapım eki bulunmaz.
9.Soru
762’de Çin’in başkenti Ch’ang-an’ı fethederek Çin hükümdarına iade eden Uygur kağanı aşağıdakilerden hangisidir?
Bögü Kağan |
Bilge Kağan |
Muhan Kağan |
Taspar Kağan |
Bumin |
Çin sarayında 755-763 sıralarında büyük karışıklıklar olmuştur. Saraydan kovulmuş olan
Çin hükümdarı, kendi memleketinin güneybatıdaki komşusu olan ve eskiden barbar saydığı Uygurlar dan yardım istemek mecburiyetinde kalmıştı. Bu fırsatı değer lendiren Uygur kağanı Bögü (Moğ-yü), 762’de Çin’in başkenti Ch’ang-an’ı fethederek Çin hükümdarına iade etmiştir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Talas Savaşı'yla ilgili söylenemez?
Türk, Çin, İslam ve dünya medeniyetleri için önemli değildir.
|
Talas Savaşı 751 yılında yapılmıştır.
|
Çinliler Araplar'a karşı savaşmıştır.
|
Talas Savaşı'nda Çin mağlup olmuştur.
|
Savaşta Karluk ve Yağma Türkleri Araplar'ın saffına geçmiştir.
|
11.Soru
Alttürkische Grammatik (Leipzig, 1941) adlı eseri, aşağıdaki isimlerden hangisi yazmıştır?
A. von Gabain
|
A. von Le Coq
|
Friedrich W. K. Müller
|
A. Grünwedel
|
A. Huth
|
12.Soru
Uygurlar, II. Köktürk Devleti'ni hangi iki boyun ittifakıyla yıkmıştır?
Karluk ve Basmıllar
|
Karluk ve Yağma Türkleri
|
Karluk ve Karahanlılar
|
Karluk ve Kırgızlar
|
Karluk ve Soğdlar
|
13.Soru
Uygur Alfabesi Turfan ve çevresinde kaçıncı yüzyıla kadar kullanılmıştır?
14. yy |
15. yy |
16. yy |
17. yy |
18. yy |
Uygur alfabesi Turfan ve çevresinde 15. yy’a kadar kullanılmış, ondan sonra yerini Arap alfabesine bırakmıştır. Bu dist Uygur eserleri arasında geçen Altun Yaruk’un
1687’de yazılmış bir nüshası ve Su-çou şehrinde 1702’de yazılmış bir Budizm metni
ele geçirilmiştir; yani Kansu’daki Budist Uygurlar arasında bu alfabe dinî amaçlı da
olsa 18. yy’a kadar kul lanılmıştır.
14.Soru
Manichaica I-II ve III'ü kim yayımlamıştır?
A. von Le Coq
|
Müller
|
V. Bang
|
A. von Gabain
|
P. Zieme
|
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Uygur yazısı ile Semerkand'da 1444 yılında yazılmış eserlerden biri değildir?
Mi‘rac-nâme |
Tezkiretü’l-Evliyâ |
Bahtiyar-nâme |
Kutadgu Bilig |
Letâfet-nâme |
Uygur yazısı ile ünlü hattat Zeynü’l-‘Abidin bin Sultanbaht Cürcanî tarafından 1444’te Semerkand’da istinsah edilmiştir. Bunlar dışında Mi‘rac-nâme, Tezkiretü’l-Evliyâ, Bahtiyar-nâme, Muhabbet-nâme, Letâfet-nâme, Sîrâcü’l-Kulûb gibi eserlerin nüshaları ile 15. yy Çağatay şairlerinden Lutfî ve Sekkakî’nin iki alfabe ile yazılmış şiirlerinin nüshaları vardır (O. F. Sertkaya, “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Yazılmış Şiirleri III. Uygur Harfleri İle Yazılmış Bazı Manzum Parçalar I”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XX, İstanbul 1972, s. 157-184; “Some New Documents Written in the Uigur Script in Anatolia”, Central Asiatic Journal XVIII/3, 1974, s. 180-192; İslâmî Devrenin Uygur Harfli Eserlerine Toplu Bir Bakış, Bochum 1977)
16.Soru
Koço-Uygur Kağanlığı kimler tarafından yıkılmıştır?
Moğollar
|
Kırgızlar
|
Basmıllar
|
Çinliler
|
Karahanlılar
|
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Uygurca metinlerin ele alındığı ilk yayındır?
Uigurica |
Manichaica I |
Manichaica III |
Türkische Turfan-Texte |
Berliner Turfantexte |
Uygurca metinlerin ele alındığı ilk yayın, Uigurica’dır.
18.Soru
Maniheist Uygur edebiyatında günah çıkartarak tövbe etmek için hazırlanmış metinler arasın da en önemlisi hangisidir?
İki Yıltız Nom |
Huastvanift |
Uigurica II |
Altun Yaruk |
Kuan-şi-im Pusar |
Doğru cevap B'dir. Günah çıkartarak tövbe etmek için hazırlanmış metinler arasın da en önemlisi Huastvanift’tir
19.Soru
Hangisi Ötüken Uygur Kağanlığı’nın 840’ta yıkılmasında başlıca etkili olan kavimlerdendir?
Sogdlar |
Basmıllar |
Tibetliler |
Karluklar |
Moğollar |
Sonunda Karabalgasun’un iktidar mücadelesi ve isyanlara maruz kalması ve başta Tibetliler, Kırgızlar ve Çinlilerin dıştan baskıları nedeniyle zayıf düşen Ötüken Uygur Kağanlığı 840’ta Kırgızlar tarafından tarihe gömülmüştür.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Budist Uygurlardan kalan Buda ve Boddhisavattların başından geçen olayları anlatan öykülerdendir?
Pustaka |
Nesir |
Jataka |
Dhrani |
Darnı |
Doğru cevap C'dir. Budist Uygurlardan kalan Buda ve Boddhisavattların başından geçen olayları anlatan avadana ve jataka öyküleri daha çok, rahip olmamakla birlikte Budizmi kabul eden halk topluluklarına dinsel çoşku vermek için yazılmıştır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ