TWXDWM MN Q’NKY X’N ’YNC’ togdum men ?an?gı ?an inçe

Doğru cevap B'dir.

’RTY P’LYX T’ŞTYN T’RYXCY L’R’X

erti balı? taştın tarıgçı-larag

di. Şehir dışında çiftçileri anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Uygur alfabesi başka milletler tarafından da kullanılmıştır. 13. yy başlarında Moğolların resmî yazısı olmuş ve bu durum 20. yy ortalarına kadar devam etmiştir. 1204’te Cengiz Han, Tata Tonga adlı bir Uygur’u Moğollara yazı öğretmekle görevlendirmiş ve Uygur alfabesi Moğolcaya uyarlanarak öğretilmiştir.

Toharcadan genişletmelerle Uygurcaya çevrilen Maitrisimit,  körünç “görülecek şey, sahne eseri” olarak yazılmıştır.

Soruda geçen kelime şöyle çözümlenir: ertüngü “aşırı derecede, fevkalade’ < ert- ‘geçmek’ –(ü)n ‘kendisi geçmek’ [dönüşlülük eki] –gü [gelecek zaman sıfat-fiili eki: dönüşlülük eki /n/ ile sıfat-fiil ekinin ilk sesi /g/ birleşerek /ng/ oluşturur.].  Görüldüğü kelime metinde "aşırı derecede, fevkalade" anlamlarında kullanılmıştır.

E seçeneğinde verilen kelime iş ‘iş’ +i [3. tekil kişi iyelik eki] +n [belirtme durumu eki] şeklinde çözümlenir.  

Ötüken Uygur Kağanlığı 840’ta Kırgızlar tarafından tarihe gömülmüştür.

Berlin Turfan yazmaları kolleksiyonundaki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır (Zur Heilkunde der Uiguren -Uygurları sağlığa kavuşturma bilgi leri üzerine-, Berlin 1930.).

tigin ‘prens’ +(i)g [belirtme durumu eki]

ti- ‘demek’ –p [zarf-fiil eki]

öd ‘zaman’ +(ü)n [araç durumu eki]

ıgla- ‘ağlamak’ –(y)u [zarf-fiil eki]

Doğru cevap E'dir.

Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir. Doğru cevap B'dir.

Uygurlar “görülecek şey, sahne eseri” anlamında “körünç” kelimesini kullanmışlardır.

F. W. K. Müller, kazılarda bulunan metinlerdeki Uygur alfabesini ve diğer alfabeleri çözerek 1898-1914 yılları arası Doğu Türkistan’da yapılan kazılardan elde edilen yazmaların çoğunun Türkçe, yani -o dönemin Türkçesi- Uygur Türkçesi olduğunu meydana çıkarır.

Oġlum! Ne üçün buşuş-luġ keltingiz

oğlum ne için kederli geldiniz

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap D'dir.  Budist ve Mani metinlerinin büyük kısmı y ağzı ile yazılmıştır. Mani metinlerinin çoğunluğu ise n ağzı konuşurları tarafından yazılmıştır. Uygurca yazmalar arasında Mani metinlerinin az sayıda olduğu göz önünde bulundurulursa y ağzı konuşurlarının üstünlüğü ortaya çıkar. İki ağız arasındaki farklılık bu seslerden ibaret değildir. n ağzında yazılmış bir Mani metninde karşımıza çıkacak en önemli farklılık, bağlama ünlüsü olarak ve bazı sözlerin tabanlarında birinci hecenin dışında /ı/ ve /i/ seslerinin yerine /a/ ve /e/’nin gelmesidir.

Maitrisimit’in bir kısmı Buda’nın hayatını anlattığından, konu bakımından avadana’ların arasına girdiği gibi, bir kısmı da onun vaazlarını içine alır, yani sutra’lara aittir. Budanın dinî temsil kademelerini, dinini yükseltmek ve tanıtmak için yaptığı hareket leri anlatır. Eser, 27 bölümden (ülüş), bir giriş (yükünç) ve 28 fasıldan ibarettir.  Karşılıklı konuşma hâlinde yazılan bu kitap yukarıda sözü edilen körünç başlıkları ile ilk temsilî eserlerden biri olduğu kanaatini vermektedir. Doğru cevap B'dir.

Çinliler, Talas yenilgisinden sonra 20. yüzyıla kadar, Tanrı Dağları’nın (Tiyenşan) batısına geçemediler. Batı Türkistan, böylece Çin tehlikesinden kurtuldu. Karluklar, Talas zaferinden on beş yıl sonra 766 tarihinde, Tanrı Dağları batısında ve Çu Irmağı boylarında ‘Karahanlı Devleti’ adında müstakil bir Türk devleti kurdular.

Çok güçlü bir imparatorluğa dönüşememişlerdir.

Çinliler tarafından tanınmışlardır.

Tarım havzasında kurulmuş bir kağanlıktır.

Birinci dinleri  Budizmdir.

Cengiz döneminden sona ermiştir.

Berlin Turfan yazmaları koleksiyonunda ki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

kön?gül ‘gönül’ +çe [eşitlik durumu eki]

Doğru cevap D'dir.