Uygur Türkçesi Final 4. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Adkaşu turur kat kat tagda amıl ağlak aranyatanda
Artuç söğüt altınınta akar suvlukta
Amrançıgın uçdaçı kuşkıyalar tirinlik kuvraklıkta
Adkagsızın mengi tegingülük ol anı teg orunlarta
Budist Uygur şiirlerinden ‘’anı teg orunlarta’’ redifli şiirin aşağıda belirtilen özelliklerinden hangisi yanlıştır?
Şiirde dize başında ve dize içlerinde aliterasyonlara yer verilmiştir. |
Şiir dizeleri 13 ile 21 hece arasındadır ve kahramanlıkları, savaşları anlatan epik özelliktedir. |
Dize sonlarında gramer uyağı denilen uyak türü bulunmaktadır. |
Dizeler gerek anlam gerekse şekil bakımından doğal duraklarla ikiye bölünmüştür. |
Dörtlüklerin son dizelerindeki anı teg orunlarta redifinden önce –guluk ol şeklinde bir gramer uyağı bulunmaktadır. |
Rusya, Müslüman halkın yoğun olarak bulunduğu Kırım ve Kafkasya gibi bölgelerde Müslüman halkın etkisini azaltmak, kırmak hatta yok etmek amacıyla asimilasyon siyaseti uygulamıştır. Asimilasyon çoğu kez zorla olmaktadır. Ancak zaman zaman ikna ya da birtakım kandırmacalarla da olabilmektedir. İsim değiştirme, din değiştirme, vergi yükleme, ibadetini ve eğitimini istediği gibi yapmalarına izin vermeme gibi olgular asimile etme çalışmalarıdır. Teknik alanda yeni okulların açılması, gençlerin yetiştirilmesi asimilasyon çalışmalarına girmez.
2.Soru
“köngül-teki küsüşin kanturgalı sakınsar bulunçusuz çintemeni erdini bulsar” cümlesinde işaretli kelimenin doğru çözümü hangisidir?
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan ‘kan” -tur [ettirgenlik eki] –ga [fiilden isim yapım eki] +lı [isimden isim yapım eki] |
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan ‘kan” +tur [isimden fiil yapım eki] –gal [zarf-fiil eki] +ı [belirtme durum eki] |
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan -‘kanmak, doymak” -tur [ettirgenlik eki] –ga [sıfat-fiil eki] +lı [isimden isim yapım eki] |
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] –ga [zarf-fiil eki] +lı [isimden isim yapım eki] |
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı [zarf-fiil eki] |
İşaretli kelimenin doğru çözümü E seçeneğinde verilmiştir: kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] –galı [zarf-fiil eki]
3.Soru
Beytü’l-hikme adlı tercüme okulu hangi dönemde kurulmuştur?
Bilge Kağan döneminde. |
Abbasi halifesi Mansur döneminde. |
Köl Tigin döneminde. |
Böğü Kağan döneminde. |
Koço Uygur Kağanlığı döneminde. |
Abbasi halifesi Mansur (754-775) döneminde Bağdat şehri kurularak merkez buraya taşınmış, Beytü’l-hikme adlı tercüme okulu kurularak Yunan filozoflarının eserleri ilk defa bu dönemde Arapçaya çevrilmeye başlanmıştır. Doğru Cevap B’dir.
4.Soru
Hangisi 12 Hayvanlı Türk Takviminin yaygın kullanıldığı Türk topluluğu değildir?
Köktürk |
Uygur |
Tuna Bulgarları |
İtil Bulgarları |
Memluk Kıpçakları |
12 Hayvanlı Türk Takvimi, 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Köktürklerde, Uygur Türklerinde, Tuna Bulgarlarında, İtil Bulgarlarında kullanılmış olup, Türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur.
5.Soru
Aşağıdaki seçeneklerde bulunan sözcüklerden hangisinde ettirgenlik eki vardır?
yılınga |
kanturgalı |
bulunçusuz |
yulugka |
küsüşin |
yılınga? ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +nga ? [yönelme durumu eki]
yul- ‘yolmak;çekip almak’ -(u)g [fiilden isim yapım eki]+ka [yönelme durumu eki]
küsüş ‘arzu, istek’ < küse- ‘istemek’ -ş [fiilden isim yapım eki: -ş eki burada olduğu gibi
kendisinden önceki ünlüyü daraltabilir. Örnek: alka- ‘övmek’ fakat alkış]
kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı
[zarf-fiil eki]
bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç
[fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]
Bu bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
6.Soru
Yılan bar agu tını ıraktın Zehirli solukları uzaktan ifadesinin Türkiye Türkçesine çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Yılan zehirli soluğu uzaktır |
Yılan soluğu zehiri uzakta |
Yılandır zehir veren uzaktan |
Yılan var zehirli uzakda |
Yılandır. Zehirli solukları uzaktan |
yılan bar agu tını ıraktın : Yılandır. Zehirli solukları uzaktan
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi gramer uyağı değildir?
Arayadanta |
Suvlukta |
Kuvraglıkta |
Erip |
Orunlukta |
Manzumenin bütün dizeleri gramer uyağı dediğimiz uyak türü ile sona erer: … arayadanta / … suvlukta / … kuvraglıkta / … orunlukta vb. Dörtlüklerin son dizele-rindeki anı teg orunlarta redifinden önce de -guluk ol / -gülük ol şeklinde bir gramer uyağı bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.
8.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde fiilden isim yapım eki yoktur?
saklanmadın |
odug |
tegzinç |
önglüg |
üküş |
önglüg ? ‘görünümlü’ < ön?g ‘renk, görünüş’ +lüg [isimden isim yapım eki]. Doğru cevap D.
9.Soru
‘’ öz amrakımın öpügseyür men ‘’ cümlesindeki eylemin kök ve eklerine ayrılmasında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
öp – (eylem kökü) – üg (fiilden isim yapım eki) +se (isimden fiil yapım eki)- -yür (belirli geçmiş zaman) men (1. tekil kişi) |
öp- (eylem kökü) -üg (fiilden isim yapım eki) +se (isimden fiil yapım eki)-yür (geniş zaman eki) men (1. tekil kişi) |
öp- eylem kökü) – üg (fiilden isim yapım eki) +se (isimden fiil yapım eki) –yür (gelecek zaman eki) men (1. tekil kişi) |
öp- (eylem kökü) – üg(fiilden fiil yapım eki) +se ( fiilden fiil yapım eki) – yür (şimdiki zaman eki) men ( 1. tekil kişi) |
öp- (eylem kökü) – üg (fiilden fiil yapım eki) +se (fiilden isim yapım eki) – yür (geniş zaman eki) men (1.tekil kişi) |
Dizede geçen eylem ‘’Öpügseyür men’’ fiil kökü+fiilden isim yapım eki+isimden fiil yapım eki+geniş zaman eki+1. tekil kişi
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde durum eki kullanılmamıştır?
igke |
minte |
evimni |
üskinde |
birer |
ig ‘hastalık’ +ke [yönelme durumu eki]
min ‘ben’ +te [bulunma-çıkma durumu eki]
ev ‘ev’ +(i)m [1.tekil kişi iyelik eki] +ni [belirtme durumu eki]
üsk ‘üst’ +i [3.tekil kişi iyelik eki] +n [zamir n’si] +de [bulunma-çıkma durumu eki]
birer ‘birer’ < bir ‘bir (1)’ +er [üleştirme sayı sıfatı eki]
11.Soru
"Eski Türk Şiiri" adlı eser aşağıdakilerden hangisine aittir?
Peter Zieme |
A. von Le Coq |
R. Rahmeti Arat |
Aprın Çor Tigin |
Şinasi Tekin |
R. Rahmeti Arat’ın Eski Türk Şiiri adlı eserinde, 8 numarada kayıtlı olan ve her kıtası anı teg orunlarta (“öyle yerlerde”) dizesi ile sonlanan Budist Uygur şiirlerindendir. Doğru cevap C'dir.
12.Soru
“ķan inçe tip yarlıġ-ķadı tıdu umadım erkim tükemedi erksiz ıdur men amtı siz ķataġlanın͡g” cümlesindeki geçen hangi kelimede emir eki bulunmaktadır?
yarlıġķadı |
tıdu umadım |
tükemedi |
ıdur men |
ķataġlanın͡g |
Yalnızca E seçeneğindeki "ķataġlanın͡g" kelimesinde emir eki bulunmaktadır: ķat(a)ġ ‘katı, sert’< ķat- ‘katılaşmak; daralmak’ -(a)ġ [fiilden isim yapım eki] +la- [isimden fiil yapım eki]-n [dönüşlülük eki] -(ı)͡ng [2. çoğul kişi emir eki]
13.Soru
"Edgü" kelimesindeki -gü ekinin görevi aşağıdakilerden hangisidir?
İsimden isim yapım eki |
İsimden fiil yapım eki |
Fiilden isim yapım eki |
İsimden sıfat yapım eki |
Sıfattan isim yapım eki |
"Edgü" kelimesinin çözümlemesi şu şekildedir: edgü ‘iyi; yarar’ < ed ‘mal, değerli eşya’ +gü [isimden isim yapım eki]. Doğru cevap A'dır.
14.Soru
tapladı ötürü içgerü kangı illigke
Yukarıdaki cümlede hangi sözcükte, isimden fiil yapım eki geçmektedir?
tapladı |
ötürü |
içgörü |
kangı |
illigke |
tapla- ‘uygun bulmak’ < tap ‘uygun, yerinde’ +la- [isimden fiil yapım eki]. Doğru cevap A.
15.Soru
Uygurca transliterasyonu PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R olan sözlerin transkripsiyonu aşağıdakilerden hangisidir?
ayu birdi-ler biri ayur kazganç |
bir tarısar ming tümen bolur |
biri ayur koy yılkı igidser |
ayur öngtün kidin satıgka |
yılınga aşılur bay bolur biri |
PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R
biri ayur koy yılkı igidser
Biri (de şöyle) der ki: “Koyun ve at beslenirse
Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.
16.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde eşitlik durum eki kullanılmıştır?
bilçe |
yantru |
yigrek |
tınturgalı |
ikigü |
ikigü ‘ikisi birlikte’< iki ‘2’ +egü [isimden isim yapım eki; topluluk sayıları yapar. krş.
Orhun Türkçesi, Ünite VI, Topluluk Sayıları]
yit- ‘yedmek, yedeğinde götürmek’ -(i)p [zarf-fiil eki]
bil ‘bel’ +çe [eşitlik durumu eki]
tıntur- ‘dinlendirmek’ < tın- ‘soluk almak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı [zarf-fiil eki; burada sebep fonksiyonunda]
17.Soru
“ol ödün kan?gı kan tiginke septi biş yüz erennin?g aşı suvı kölüki takı ne kergekin alku tüketi birip uzatıp öntürdi” cümlesinde hangi ek bulunmaz?
iyelik eki |
yönelme durumu eki |
zarf-fiil eki |
eşitlik durumu eki |
ettirgenlik görevinde fiilden fiil yapım eki |
Cümlede geçen kan?gı ve aşı suvı köliki kergekin kelimelerinde iyelik, tiginke kelimesinde yönelme durumu, alku tüketi birip uzatıp kelimelerinde zarf-fiil ve üketi uzatıp öntürdi kelimelerinde ise ettirgenlik görevindeki fiilden fiil yapım eki bulunmaktadır. Ancak cümledeki hiçbir kelimede eşitlik durumu eki bulunmaz.
18.Soru
Uygurca karşılığı TWRXWRDY olan sözlerin çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
turgurdu |
turğurdı |
turğırdu |
turgurdı |
tuğrurdı |
Uygurca karşılığı TWRXWRDY olan sözlerin çevirisi “turğurdı”dır.
19.Soru
On iki hayvanlı Türk Takvimini aşağıda belirtilen Türk topluluklarından hangisi kullanmamıştır?
Uygurlar |
İtil Bulgarları |
Karahanlılar |
Tuna Bulgarları |
Köktürkler |
12 Hayvanlı Türk Takvimi, 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Köktürklerde, Uygur Türklerine, Tuna Bulgarların, İtil Bulgarlarında kullanılmış olup, Türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur. Köktürk Yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarlarının yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi bu takvimle tarihlendirilmiştir. Güneş yılı esasına dayanan 12 hayvanlı takvim, Türklerin Müslümanlığı kabul etmelerinden sonra ay yılı esasına göre düzenlenen Hicri takvimi benimsemişlerdir. Karahanlılar, Müslüman oldukları için Hicri (Kameri) takvimi kullanmışlardır.
20.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde pekiştirme görevinde ettirgenlik eki -ettirgenlik eki - edilgenlik eki -geniş zaman eki kullanılmıştır?
kigürür |
igrik |
korkınçığ |
aktarılur |
eşil |
kigür- ‘sokmak, girdirmek’ < kir- ‘girmek’ -gür [ettirgenlik eki] -ür [geniş zaman eki]
igrik ‘çember biçimli’ < ig- ‘eğmek’ -(i)r ‘eğirmek’ [ettirgenlik eki] -(i)k [fiilden isim yapma eki]
korkınçığ ‘korkunç’ < korı- ‘korumak’ -k [fiilden fiil yapım eki] -(ı)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çıg [isimden isim yapım eki]
aktarıl- ‘devrilmek’ < ak- ‘bir yana eğilmek’-(ı)t [pekiştirme görevinde ettirgenlik eki] -ar [ettirgenlik eki] -(ı)l [edilgenlik eki] -ur [geniş zaman eki]
eşil- ‘kıvrılmak, etrafında dönmek’ < eş- ‘kıvırmak, çevirmek’ -(i)l [edilgenlikdönüşlülük eki] -ür [geniş zaman eki]
Doğru cevap D.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ