VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı Ara 9. Deneme Sınavı
Toplam 12 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangileri Uygur Kağanlığı Yazıtlarındandır?
I. Tes yazııt
II. Somon-Sevrey
III. Suci yazıtı
IV. Karabalgasun yazıtları,
Yalnız I |
I ve II |
I ve III |
I ve IV |
Hepsi |
Uygur Kağanlığı Yazıtları: Bozkır Uygur Kağanlığı adıyla devlet kuran Uygurlar Köktürkler gibi taş ya
da kayalar üzerine runik harflerle yazıt dikmişlerdir. Terh (Taryat) yazıtı, Tes yazııt, Şine-Usu yazıtı, Somon-Sevrey yazıtı, Suci yazıtı, Karabalgasun yazıtları, Ar Hanan yazıtı bu döneme ait yazıtlardır.
2.Soru
Türk edebiyatında anlatımı, “(kalemle)yazılı anlatım” ve “(dille)sözlü anlatım” şeklinde ilk defa ikiye ayıran kişi aşağıdakilerden hangisidir?
Yunus Emre
|
Âşık Paşa
|
Kaşgarlı Mahmud
|
Edib Ahmed Yüknekî
|
Gülşehrî
|
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Köktürkçenin en önemli eserlerinden olan yazıtıdır?
Çoyr Yazıtı |
Bilge Kağan Yazıtı |
Hoytu Tamir yazıtları |
Ongin yazıtı |
Altun Tamgan Tarkan Yazıtı |
Köktürkçenin en önemli eserleri olan Bilge Kağan Yazıtı ve Köl Tigin yazıtı, Moğolistan’ın Arhangai aymağında, Orhun bölgesi de denilen Orhun ırmağının yakınında bulunmaktadır.
4.Soru
Aşağıdaki kahramanlardan hangisi Kutadgu Bilig'te geçen karakterlerden biri değildir?
Aytoldı |
Ögdilmiş |
Küntogdı |
Odgırmış |
Aygıldı |
Kutadgu Bilig'te geçen kahramanlar ve temsil ettikleri kavramlar
şunlardır:
1. Adaleti, nizamı (köni törü “doğru kanun”) temsil eden Küntogdı, eserde hükümdardır.2. Talih ve bahtı (kut) temsil eden Aytoldı, eserde vezirdir.
3. Aklı ve bilgiyi (ukuş) temsil eden Ögdilmiş, eserde Aytoldı’nın oğlu bilge kişidir.
4. Akıbeti, hayatın sonunu temsil eden Odgırmış, eserde dünya işlerinden elini eteğini
çekmiş zahit/sofu kişidir.
5.Soru
"Köktürk Kağanlığının I. dönemine aittir. 582 yılında dikilmiştir. Soğdça ve Sanskritçe metinlerden oluşmaktadır. Dil özelliklerine bakılarak metnin önce Türkçe yazıldığı, budist etkiler nedeniyle sonra Soğdçaya çevrildiği düşünülmektedir. Yazıt, Taspar Kağan zamanında dikilmiştir." Sözü edilen yazıt aşağıdakilerin hangisidir?
Handigay Yazıtı |
Bugut Yazıtı |
Terh Yazıtı |
Suci Yazıtı |
Karabalgasun Yazıtı |
Köktürk Kağanlığının birinci dönemine ait yazınsal faaliyetler içerisinde en önemli olanı, 582 yılında Taspar Kağan zamanında dikilmiş olan Bugut yazıtıdır. Soğdça
ve Sanskritçe metinlerden oluşmaktadır. Yazıtın üç tarafı Soğdca, bir tarafı ise Sanskritçedir.
Türk diliyle kaleme alınmamıştır. Köktürk Kağanlığının ilk dönemine ait olan Bugut yazıtının Türk diliyle kaleme alınmaması, Türk dilinin o dönemde yazı dili olmadığı anlamına gelmez. Yazıtın, Budist faaliyetleri ile tanınan Taspar Kağan’ın, Budist olan Soğdlu din adamları ya da tüccarlarla olan münasebeti sonucunda Soğdca ve Sanskritçe yazıldığı düşünülmektedir.
6.Soru
Bögü Kağan’ın Maniheizmi kabul etmesine yol açan Mani rahiplerinin telkinleri aşağıdaki yazıtlardan hangisinde anlatılmıştır?
Tes Yazıtı |
Şine-Usu Yazıtı |
Terh (Taryat) Yazıtı |
Somon-Sevrey Yazıtı |
Karabalgasun Yazıtları |
Bögü Kağan’ın Maniheizmi kabul etmesine yol açan Mani rahiplerinin telkinleri, Türk runik harfli Karabalgasun Yazıtı’nda anlatılmıştır.
7.Soru
Maniheist, Budist ve Nesturî çevrelerde yazılan din dışı metinler içerisinde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Sağlık bilgisi |
Büyü(tantrik) metinler |
Mektuplar |
Atasözleri |
Köle satışı |
Maniheist, Budist ve Nesturî çevrelerde yazılmış din dışı metinler, daha çok sağlık bilgisi, gök bilim, mektuplar, atasözleri ve toprak kiralanması ya da satışı, köle satışı gibi konularda yazılmış hukuk belgelerinden oluşmaktadır. Tibetçeden çevrilen “Büyü” (tantrik) metinleri Budist Uygur edebiyatında yer alır. Ancak büyü(tantrik) metinler, din dışı metinler içerisine dahil edilmez. Doğru cevap B'dir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig kahramanlarından biri değildir?
Küntogdı |
Ögdilmiş |
Odgırmış |
Aytoldı |
Kutalmış |
KB, her biri ayrı bir kavramı temsil eden dört şahıs etrafındaki olaylar ve konuşmalardan meydana gelmiş alegorik bir eserdir. Eserdeki kahramanlar ve temsil ettikleri kavramlar şunlardır:
1. Adaleti, nizamı (köni törü “doğru kanun”) temsil eden Küntogdı, eserde hükümdardır.
2. Talih ve bahtı (kut) temsil eden Aytoldı, eserde vezirdir.
3. Aklı ve bilgiyi (ukuş) temsil eden Ögdilmiş, eserde Aytoldı’nın oğlu bilge kişidir.
4. Akıbeti, hayatın sonunu temsil eden Odgırmış, eserde dünya işlerinden elini eteğini çekmiş zahit/sofu kişidir.
Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere doğru cevap E şıkkıdır.
9.Soru
Doğan Aksan, Köktürk metinlerinin söz varlığı ve edebî değeriyle ilgili beş özelliği kıstas olarak ele almıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu ölçeğe dahil değildir?
Soyut kavramlardaki zenginlik |
Eşanlamlılık |
Çokanlamlılık |
İleri öğeler |
İkilemeler |
Köktürk yazıtları incelendiğinde ikilemelerin sıkça kullanıldığı görülmektedir. Doğan Aksan bu ölçüte yer vermemiştir. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.
10.Soru
Berlin’deki Turfan koleksiyonunda en fazla hangi içerikteki Uygur metinleri yer almaktadır?
İslam metinleri |
Budist metinleri |
Hristiyanlık metinleri |
Maniheist metinleri |
Hinduizm metinleri |
Berlin’deki Turfan koleksiyonunda bulunan metinler arasında en fazla Budist metinler (yaklaşık %70) bulunmaktadır. Maniheist metinler yaklaşık % 10 ve diğer metinler ise yaklaşık % 20 oranında yer almaktadır. Doğru yanıt B’dir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Firdevsi^ tarafından yazılan, İranlıların Müslüman olmadan önceki bin yıllık tarihini anlatan manzum eserdir?
A^feri^n-na^me |
Va^mık u Azra^ |
S¸a^h-na^me |
Goşta^sb-na^me |
Hoda^y-na^me |
Gazneliler döneminde Firdevsi^, İranlıların Müslüman olmadan önceki bin yıllık tarihini anlatan manzum S¸a^h-na^me’siyle, Fars edebiyatında, kahramanlık şiir tarzını zirveye çıkarmıştır. Mesnevi nazım şekliyle ve aruzun “feu^lün feu^lün feu^lün feu^l” kalbıyla yazılan eser, Sultan Mahmud’a sunulmuştur. Yaklaşık 60 bin beyit olan S¸a^h-na^me, ilk menkıbevi^ hükümdar olan Keyumers’ten başlayıp son Sasani hükümdarı III. Yezdicert’e kadar 50 hükümdarın hayat ve savaşlarını ihtiva etmektedir. Doğru cevap C’dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Köktürk yazıtlarında yer alıp karşıt anlamlı kelimelerin birlikte kullanıldığı ikilemelere örnektir?
eb bark |
iş küç |
eçü apa |
tünli künli |
yok çıgany |
eb bark: ev bark; iş küç: iş güç, hizmet; eçü apa: ecdat atalar; yok çıgany: yoksul; tünli künli: geceli gündüzlü