XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Final 34. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
"Mukaddimetü'l Edeb" adlı eser için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Arapçayı öğretmek için hazırlanmış bir sözlüktür. |
Arapça ifadelerin altında "Farsça, Moğolca, Osmanlıca..." dillerdeki karşılıkları verilmiştir. |
"Abece" sırasında düzenlenmiş bir sözlüktür. |
Zamahşehri tarafından yazılmıştır. |
Eser, Harezm Şahı Atsız'a sunulmuştur. |
Mukaddimetü'l Edeb, "Abece" sırasında düzenlenmiş bir sözlük değildir. Doğru yanıt: C'dir.
2.Soru
I. Yeni Cami nüshası tamdır.
II. Paris nüshası harekeli değildir.
III. Yeni Cami harekeli değildir.
IV. Paris nüshası eksiktir.
Yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri Nehcü’l-Feradis ile ilgili olarak doğrudur?
Yalnız I |
II, III |
I, IV |
I, II, III |
I, II, IV |
Eserin İstanbul (Yeni Cami Kütüphanesi), Paris, Kazan, Kırım’da nüshaları bulunmaktadır. Yeni Cami nüshası tam ve harekeli olması bakımından önemlidir. Paris nüshası baştan ve sondan eksiktir. Yeni Cami nüshası gibi harekeli değildir.
3.Soru
Harezm Türkçesiyle ilgili olarak hangisi söylenemez.
Karahanlı Türkçesiyle Çağatayca arasında bir geçiş dilidir. |
Bu dönemin eserleri genellikle Arap harfli olup çok az kısmı Uygur harflidir. |
Yazımda Karahanlı Türkçesi geleneği devam ettirilmiştir. |
Metinlerde ünlüler Uygur yazı geleneğine bağlı kalınarak yazılmıştır. |
Harekeli metinlerde ise ünlülerin yazımında harfler kullanılmamıştır. |
Karahanlı Türkçesiyle Çağatayca arasında bir geçiş dilidir. Bu dönemin eserleri genellikle Arap harfli olup çok az kısmı Uygur harflidir. Yazımda Karahanlı Türkçesi geleneği devam ettirilmiş, metinlerde ünlüler Uygur yazı geleneğine bağlı kalınarak yazılmıştır. Harekeli metinlerde bile ünlüler harflerle yazılarak gösterilmiştir.
4.Soru
Oğuz Kağan Destanı’nda Moğolca sözcüklerin bulunması Çinggis Kağan [1167-
1227]’dan sonraki dönemin izlerini taşıdığını gösterir. Oğuz Kağan Destanı’ndan
Kâşgarlı’nın eserinde iz bulunmaması, Moğolca sözcüklerin fazlaca görülmesi, yazı tarzı Oğuz Kağan Destanı’nı Gazan Han [1295-1304] ya da sonrası yılların bir yadigârı olduğu sonucuna götürmektedir.
Bu bilgilere göre Oğuz Kağan Destanı ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılabilir?
Harezm Türkçesi metnidir |
Yazarı Öz Türkçeye hakim değildir. |
Genellikle Oğuz-nâme olarak adlandırılır |
Başka destanlara katkı yapmıştır |
Okunurken sözlüğe ihtiyaç duyulmaktadır |
Oğuz Kağan Destanı’nda Moğolca sözcüklerin bulunması Çinggis Kağan [1167-
1227]’dan sonraki dönemin izlerini taşıdığını gösterir. Oğuz Kağan Destanı’ndan
Kâşgarlı’nın eserinde iz bulunmaması, Moğolca sözcüklerin fazlaca görülmesi, yazı tarzı Oğuz Kağan Destanı’nı Gazan Han [1295-1304] ya da sonrası yılların bir yadigârı olduğu sonucuna götürmektedir. 1300’lü yıllarda yazılmış olduğu anlaşılan eserin bu özellikleri dikkate alındığında Harezm Türkçesi metni sayılması gerekir
5.Soru
Hüsrev ü Şirin kaç beyitten oluşmaktadır?
450 |
2457 |
312 |
6512 |
198 |
Hüsrev ü Şirin Genceli Nizâmî [1141-1203]’nin 1180 yılında kaleme aldığı
6512 beyitlik manzum romanıdır.
6.Soru
Harezm Türkçesi döneminde meydana gelen ses değişmelerine verilen örneklerden aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
kazgan > kazan, |
butak > buvak |
sargar- > sarar |
açıg > açı, |
atlıg > atlı |
• g / g > Ø değişimi kazgan > kazan, sargar- > sarar- açıg > açı, arıg > arı, atlıg > atlı, butak > budak.
7.Soru
"Mu'inü'l-Mürid" adlı eserin yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
Zamahşeri |
Rabgazi |
Muhammed Hacı Bey |
Nizami |
İslam |
"Mu'inü'l-Mürid" adlı eserin yazarı "İslam" dır. Doğru yanıt: E'dir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yön gösterme ekleriyle kurulmuştur?
baş+ta |
işi+ŋe |
katılmazda aşnu |
kut+un tiril |
yaġı+ġaru |
Yön Gösterme (Direktif): Aşağıdaki eklerle kurulur:
+ġArU eki: yaġı+ġaru “düşmana doğru”
9.Soru
Karahanlı Türkleri’nin İslamiyeti kabulü sürecindeki hanı aşağıdakilerden hangisidir?
Saltuk Buğra Han |
Bilge Kül Kadir Han |
Baytaş Aslan Han |
Togan Han |
Kutlug Han |
Göçen bu Türk boyları Tarım havzasının batısına, Kaşgar ve civarına
yerleştiler. Buradaki Türk boylarının dağınıklığı bir süre daha devam eder. 10. yüzyılın başlarına doğru çevredeki Türk boylarını idaresi altına alarak müstakil bir Türk devleti kuran Karahanlı Türkleri Saltuk Buğra Han’ın 950 tarihinde islamiyeti kabulüyle de İlk İslam-Türk devletini kurmuş oldular.
10.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde diğerlerinden farklı bir çokluk eki kullanılmıştır?
başlar |
közler |
Eren |
köŋüller |
ölügler |
Görüldüğü gibi C seçeneğinde “+An” çokluk eki kullanılmış olup diğer seçeneklerde ise “+lAr” çokluk ekleri kullanılmıştır. “+An” çokluk ekine, Orhon ve Uygur Türkçesinde daha çok rastlanmakta, Karahanlı Türkçesinde ise bu ek sadece kalıplaşmış birkaç sözcükte görülür. Doğru cevap C’dir.
11.Soru
Harezm Türkçesinde /b/ ünsüzü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Bütün /b/ler korunmuştur. |
Kelime içinde ve kelime sonundaki /b/ler çoklukla /w/ye dönüşmüştür. |
Harezmn Türkçesinde b>m değişimi görülmemektedir. |
Harezm Türkçesinde /b/ bulunmaz. |
/b/ler /p/ye değişmiştir. |
Kelime içinde ve kelime sonundaki /b/ler çoklukla /w/ye dönüşmüştür. Kelime başı /b/ler ŋ’li kelimelerde /m/ye dönüşmüştür. bar, bar-, bol-, bèr- gibi kelimelerdeki kelime başı /b/ ünsüzü Harezm Türkçesinde korunmuştur.
12.Soru
“kèce” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Gece |
kış |
Güz |
Oruç ayı |
Ay sonu |
“kèce” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘gece’dir.
13.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı "peygamber"dir?
yalawaç |
èkki |
barça |
suw |
yagı |
yalawaç ‘peygamber’
14.Soru
"ösker" kelimesinin karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
ister, arzular |
özler, hayal eder |
düşünür |
sıkıntı çeker |
sorar, araştırır |
ister, arzular kelimelerinin olduğu A seçeneği doğru cevaptır.
15.Soru
Hangi cümlede “sonra” anlamında kullanılan sontakı bulunmaktadır?
Kamuġ kadġusu erdi ümmet üçün. |
Apaŋ edgü bolsa bu begler özün |
Akrun aŋar sevingil |
Usanma ölür sen meniŋde basa |
İlig buştı artuk kararttı meŋiz |
SONTAKILAR
Tek başlarına anlamları olmayan ad ve ad soylu sözcüklerle sıfat-fiillerden sonra gelerek eklendiği sözcükle cümlenin öteki öğeleri arasında zaman, mekan, yön, tarz, benzerlik, başkalık vb. gibi bakımlardan ilgi kuran sözcüklere sontakı denir.
Ara “arasında”, içre “içte, içerisinde, iç tarafa”, taparu “-e doğru”, bile, birle “ile, birlikte”, üçün “için”, kibi “gibi”, soŋ “sonra” adın “başka”, basa “sonra” gibi sözcükler, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerde kullanılan edatlardan bazılarıdır.
Basa: Bulunma-ayrılma durum ekini almış sözcüklerle birlikte kullanılır:
Usanma ölür sen meniŋde basa “Gafil olma benden sonra sen de öleceksin” (KB, 1093)
16.Soru
İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen ilk evresi olan Karahanlı Türkçesinin merkezi Kaşgar nerededir?
Moğolistan |
Horasan |
Harezm |
Maverâünnehir |
Doğu Türkistan |
Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı
Türkçesi’dir. 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı.
17.Soru
Metnin doğru okunuşu hangisidir?
|
|
|
|
|
Metnin doğru okunuşu A seçeneğinde verilmiştir:
18.Soru
“Sayısız nesneler, at sürüleri aldı. Dönüp yurduna, evine gitti.” İfadesi aşağıdakilerden hangisinin Türkiye Türkçesine çevirisidir?
Sansız neme, yılkı aldı. Yurtıga, öyige tüşdi, kitdi. |
Sanagulugsız neme, yılkı aldı. Yurtıga, kayıttı, kitdi. |
Sanagulugsız nemeler, yılkılar aldı. Yurtıga, öyige tüşdi, kitdi. |
Sanagulugsız nemeler, yılkılar aldı. Yurtıga, öyige kitdi. |
Sansız nemeler, yılkılar aldı. İlige, ewige kitdi. |
Sanagulugsız nemeler, yılkılar aldı. Yurtıga, öyige tüşdi, kitdi.
19.Soru
“mören” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Yalnız |
Irmak |
Ölüyoruz |
Kımız |
Yüreğine |
“mören” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘ırmak’dır. Çözümlemesi ise < mören şeklindedir.
20.Soru
Eserde geçen "körkütüp" kelimesinin Türkçedeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
korkutup |
korkutmuş |
gösterince |
göstermiş |
gösterip |
Eserde geçen "körkütüp" kelimesinin Türkçedeki karşılığı "gösterip" tir. Doğru yanıt: E'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ