XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Ara 10. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Köktürkçedeki –DUK sıfat fiil eki günümüzde yalnızca hangi lehçelerde yaşamaktadır?
Kıpçak |
Karluk |
Harezm |
Çağatay |
Oğuz |
Köktürkçedeki –DUK sıfat fiil eki günümüzde yalnızca Oğuz lehçelerinde yaşamaktadır. Orta Türkçe döneminde Eski Anadolu Türkçesinde karakteristikti. Orta Asya’daki lehçelerde ise bunu yerine –Gan eki işlekti.
2.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangilerinde genizleşme olayı meydana gelmiştir?
Ayır |
Kuyu |
Yalvar |
Ayak |
Mengü |
Ayır, Kuyu, Yalvar ve Ayak seçeneklerinde ünsüz harflerde sızıcılaşma, Mengü seçeneğinde (mengü – bengü) ise genizleşme olayı görülmektedir.
3.Soru
Koruyucu hekimlik kitabı olan tercüme eser olan “Tıbb-ı Nebevî Tercümesi” aşağıdaki yazarlardan hangisine aittir?
Ahmedi |
Kadı Burhaneddin |
Ahmed-i Dâî |
Şeyhî |
Hakîkî |
Ahmed-i Dâî, Oldukça velut bir şahsiyettir. Manzum ve mensur pek çok eseri vardır. Bunlardan bazıları telif, bazıları tercümedir. Dili kullanma becerisi birçok çağdaşına göre oldukça üstündür. Eserlerinden biri olan Tıbb-ı Nebevî Tercümesi, Umur Bey’in emriyle Türkçeye çevrilmiş bir eserdir. Hz. Muhammed’in hadislerin dayandırılarak iki bölüm halinde hazırlanmış bir koruyucu hekimlik kitabıdır.
4.Soru
Bugünkü Türkmen, Azerbaycan, Gagavuz ve Türkiye Türklerinin aslını oluşturan büyük Türk boyunun lehçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Kıpçak Türkçesi |
Oğuz Türkçesi |
Çağatay Türkçesi |
Karahanlı Türkçesi |
Harezm- Altın Ordu Türkçesi |
Karahanlı Türkçesi XI. Ve XIII. Yüzyıllar arasında konuşulan Türk dilidir.Kıpçak Türkçesi, Karahanlı Türkçesi’nin kuzeybatı kolunu teşkil eden, Altın Ordu devleti içinde ve daha sonra Suriye ve Mısır’da konuşulan dildir. Çağatay Türkçesi, Orta Asya’da konuşulup yazılmış Türk dilidir. Harezm- Altın Ordu Türkçesi, oğuz ve kıpçak Türkçelerinin kaynaşmasıyla oluşan dildir. Oğuz Türkçesi, XI. yüzyılda Harezm bölgesinde toplu olarak yasayan ve daha sonra batıya doğru göç ederek bugünkü Türkmen, Azerbaycan, Gagavuz ve Türkiye Türklerinin aslını oluşturan büyük bir Türk boyunun lehçesidir.
5.Soru
Harezmşahlar döneminde Türk dilinin yazı ve edebiyat dili olarak kullanılması hangi vali döneminde gerçekleşmiştir?
Anuş Tigin |
İl Arslan |
Kutbü’d-din Muhammed |
Ekinci bin Koçkar |
Celale’d-din Muhammed |
Gazneliler ve Selçuklular zamanında idare ve ordu Türklerde olmasına rağmen Türk dili yazı ve edebiyat dili olamamış, bu ancak Kuibü’d-dîn Muhammed ile başlayan son Harezmşahlar döneminde gerçekleşmiş ve Harezm Türkçesi eserlerini vermeye başlamıştır.
6.Soru
Türkçe kelimelerde yan yana gelen ünsüzlerin seda bakımından birbirine benzemesi olarak tanımlanan ve Harezm Türkçesinde bazı kelimelerde sınırlı bir şekilde olan ünsüz değişmeleri aşağıdakilerden hangisidir?
Ünsüz Tonlulaşması (Ötümlüleşmesi) |
Ünsüz Sızıcılaşması |
Genizsileşme |
Ünsüz Uyumları |
Ünsüz İkizleşmesi |
Ünsüz uyumu, Türkçe kelimelerde yan yana gelen ünsüzlerin seda bakımından birbirine benzemesidir. Ünsüzler arasındaki bir benzeşme hadisesi olan ünsüz uyumu, Harezm Türkçesinde bazı kelimelerde vardır, ancak bu durum sınırlıdır. Kelime köklerindeki ünsüzler asli şekillerini genellikle korumuşlardır. Kısacası kelime köklerinde zaman zaman karşımıza çıkan bir uyumdur: keltür- / keldür-, küntüz / kündüz.
7.Soru
Hangi seçenekteki ek şimdiki, geniş ve gelecek zamanlar yanında istek kipi işlevi de taşır?
-(y)UpdUr(Ur)
|
-d+kişi
|
-(y)A
|
-(y)A yor(ur)
|
-(y)V turur
|
8.Soru
+(n)U? ekinin türü aşağıdakilerden hangisidir?
İlgi eki |
İsimden isim yapma eki |
Fiilden isim yapma eki |
İyelik eki |
Zarf-fiil eki |
+(n)U? ilgi ekidir. Doğru yanıt A'dır.
9.Soru
“tedierse” ve “yığıldılar” sözcüklerinde hangi zaman eki kullanılmıştır?
Anlatılan geçmiş zaman eki |
Görülen geçmiş zaman eki |
Geniş zaman eki |
Gelecek zaman eki |
Şimdiki zaman eki |
Verilen sözcüklerde görülen –di ve –dı ekleri görülen geçmiş zaman ekleri kullanılmıştır.
10.Soru
Dilek-İstek Kiplerinin hepsinde bir şeyin yapılmasının, kim tarafından istenmesi vardır?
Biz |
Siz |
O |
Onlar |
Ben |
Bugün «Dilek-İstek Kipleri» başlığı altında verilegelen «Emir», «İstek», «Dilek-Şart» ve «Gereklilik» kiplerini, Eski Anadolu Türkçesinde fonksiyonları itibarı ile ayrı ayrı müstakil şekillerde gösterebilmek oldukça güçtür. Bu kiplerin hepsinde «bir şeyin yapılmasının, ben tarafından istenmesi” vardır. Aynı ek, hem emir, hem istek, hem gereklilik vs. bildirebilmektedir. Bunların farklı fonksiyonlar ifade edebilmesi, ancak; 1. cümledeki diğer kelimelere; 2. kişiler arasındaki hissî ve hiyerarşik ilişkilere; 3. vurgu ve tonlamaya; 4. isteğin gerçekleşmesi için gereken zamana; 5. İsteğin derecesine; 6. İsteğin gerçekleşmesi için müsamaha ve mecburiyete, göre değişmektedir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Eski Türk metinlerinde kullanılan vasıta halinin işlevlerinden birinin örneği değildir?
çûn şâh anlarunla şehre vardu. |
Bir firişte gördüm yidi kat yirün altında inen büyük dünyaca var |
bu garîb-name anın geldi dile / kim bu dil ehli dahı ma’nî bile |
ben anı kuş yavrusın saklar gibi sakladum / kuş südiyle besledüm |
kon savaşı siz bugün şeytân başını döğün / süd bigi u bal bigi hûş karılun bir bir ile |
A seçeneğinde ‘’anlarunla’’ birliktelik anlamı veren vasıta halidir. C seçeneğinde ‘’anın’’ sebeb bildirir. D seçeneğinde ‘’südiyle’’ araç ilgisi kuran vasıta halidir. E seçeneğinde ise ‘’bir ile’’ karşılıklı yapılan iş belirtilir. B seçeneğinde vasıta hali yoktur; ‘’dünyâca’’ kelimesinde kadar anlamı veren eşitlik hali kullanılmıştır.
12.Soru
Harezm-Altın Ordu Türkçesine ait metinlerin elimize ulaşan nüshaları Arap alfabesi ile yazılmıştır. Hem Uygur harfleri hem de Arap harfleriyle yazılmış metinler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Muhabbet-name- Miªrac-name |
Hüsrev ü Şirin- Cevahirü’l-Esdaf |
İbnü-Mühenna Lugati- Mi’rac-name |
Muhabbet-name- Hüsrev ü Şirin |
İbnü-Mühenna Lugati- Siracü’l-Kulûb |
Harezm-Altın Ordu Türkçesine ait metinlerin elimize ulaşan nüshaları Arap alfabesi ile yazılmıştır. Ancak Arap harfi metinler yanında Toktamış Han Yarlığı gibi Uygur harfleri ile yazılmış metinler, ayrıca Muhabbet-name, Mirac-name gibi her iki harfle de yazılmış nüshaları bulunan metinler vardır
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde dudaklılaşma yoktur?
beri
|
öwür-
|
öksük
|
söw-
|
uçgun-
|
14.Soru
Genelde ortak edebî dille eserler veren Oğuzlar kendi lehçeleriyle de yazmaya başlamaları hangi dille adlandırılır?
Eski Anadolu Türkçesi |
Karahanlı Türkçesi |
Kıpçak Türkçesi |
Çağatay Türkçesi |
Harezm- Altın Ordu Türkçesi |
Oğuzlar, kendilerine özgü lehçeleri olmasına rağmen, edebî dil olarak yüzlerce yıl Orta Asya’daki ortak edebî yazı dilini kullandılar. Fakat geniş topluluklar halinde batıya göç ettiklerinde, geride bıraktıkları coğrafyadan hem mesafe hem de siyasi ve kültürel bakımdan uzaklaştılar. Büyük Selçuklular döneminde resmî ve edebî yazı dilinde Türkçeden başka diller tercih edilmesinin çok değişik sebepleri olabilir. Ancak Oğuzlar Anadolu’ya gelip bu toprakları Türkleştirmeye başladıklarında, Orta Asya’dan çok uzaktaki bu bölgelerde kendi lehçeleri ile de yazmaya başladılar.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi göçüşme örneğidir?
konşı>koşnı
|
körkke bay>körke bay
|
katıg>kattı / kattu
|
keltür->ketür-
|
biregü>birev
|
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Oğuzların kendi yazı dillerini kullanarak eserler verdikleri ilk dönem olan “Karışık Dilli Eserler Dönemi”ne ait eserlerden biridir?
Dîvân-ı Kebîr |
İbtidâ-Nâme |
Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe |
Yûsuf u Zelihâ |
Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u |
Anadolu’ya gelmeden önce kendi lehçelerini konuşuyor olsalar bile yazı dili olarak Orta Asya’daki ortak edebî dili kullanan Oğuzlar, yerleştikleri yeni coğrafyada kendi yazı dillerini oluştururken çeşitli aşamalar yaşamışlardır. Bunlardan birincisi, bize ulaşan en eski eserlerdeki dilde görülen ikili kullanımlardır. Behcetü’l-Hadaik fi Mev’izetü’l-Halaik, Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u, Kudurî Tercümesi, Kitab-ı Feraiz gibi eserler bunlardandır.
17.Soru
Altın Ordu sahasına ait yarlık ve bitikler aşağıdaki araştırmacılardan hangisi tarafından incelenmiştir?
Gülden Sağol
|
Aysu Ata
|
Melek Özyetgin
|
Ayşe Gül Sertkaya
|
Zeynep Korkmaz
|
18.Soru
Duyulan-farkına varılan zamanın +DUR’lu hâli’nin ikinci çoğul kişi eki seçenektekilerden hangisidir?
-mI2ş(I)dUm |
-(y)A (y~yI)dUhUz |
-(U)ŋUz |
-mI2slAr(i-)dI2 |
-mI2ş (i-)dUŋUz |
Duyulan-farkına varılan zamanın +DUR’lu hâli’nin ikinci çoğul kişi eki “-mI2ş (i-)dUŋUz”dur.
19.Soru
Aşağıdaki sözcük öbeklerinden hangisinde ilgi hali eki bulunmaktadır?
Yük elinden |
Baş ağrısı |
Yüce göklerden |
Andan sonra |
Kıldan kıla |
Yük elinden, Yüce göklerden, Andan sonra ve Kıldan kıla seçeneklerinde ayrılma hal eki görülür. Baş ağrısı seçeneğinde ise “ağrısı” kelimesinde ilgi (tamlama) hal eki görülmektedir.
20.Soru
Şeyhî tarafından yazılan ve hiciv edebiyatımızın en iyi örneklerinden olan eser aşağıdakilerden hangisidir?
Dîvân |
Hüsrev ü Şîrîn |
Muhabbet-nâme |
Har-nâme |
Letâyif-nâme |
Letâyif-nâme Hatipoğlu’na, Muhabbet-nâme Hakîkî’ye ait eserlerdir. Dîvân, Har-nâme, Hüsrev ü Şîrîn Şeyhî’nin eserlerindendir. Har-nâme, 126 beyitlik bir mesnevidir. Hiciv edebiyatımızın en iyi örneklerindendir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ