XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Ara 4. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Türk dilinin bilinen en eski yazı dili hangi yüzyıllarda görülür?
VII-VIII. |
IX-X. |
X-XI. |
XII-XII. |
XIV-XV. |
Eski Anadolu Türkçesi, Oguzcanın bilinen ilk yazı dilidir. Türk dilinin bilinen en eski yazı dili ise VII-VIII. yüzyıllardan kalma eserleri olan Köktürkçedir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Hacı Bektaş-ı Velî’nin Arapça mensur bir eseri olan Makâlât’ının manzum bir tercümesidir?
Letâyif-nâme |
Ferâh-nâme |
Bahrü’l-Hakâyık |
Har-nâme |
Hüsrev ü Şîrîn |
Letâyif-nâme, 3910 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında Hatiboğlu tarafından yapılmış manzum tercümesidir. Ferâh-nâme, Arapçadan Türkçeye çevrilmiş yüz hadis tercümesidir. 6093 beyitlik eser manzum olup dinî ve ahlaki öğütlerle öğretici bir özellik taşır. Hatiboğlu,1426 yılında tamamlayıp II. Murad’a sunmuştur. Bahrü’l-Hakâyık, 1359 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Hacı Bektaş-ı Velî’nin Arapça mensur bir eseri olan Makâlât’ının manzum bir tercümesidir. Hatiboğlu,1409’da Dulkadiroğlu Garsuddin Halil Bey’in oğlu Nâsıruddin Mehmed Bey’e sunmuştur. Har-nâme ise, Şeyhî’nin 126 beyitlik bir mesnevisidir. Hiciv edebiyatımızın en iyi örneklerindendir. Hüsrev ü Şîrîn, 6944 beyitlik mesnevi türünde olup, II. Murad’ın tahta çıkışıyla birlikte Şeyhî tarafından yazılmaya başlanmıştır. Eseri bitiremeden de Şeyhî vefat etmiştir. Doğu Edebiyatının meşhur klasik aşk hikâyesini konu almıştır.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ünlülerde görülen ses değişmelerinden biri değildir?
Yuvarlaklaşma |
Düzleşme |
Kalınlaşma |
Düşme |
Tonlulaşma |
Harezm Türkçesinde ünlülerde yuvarlaklaşma, düzleşme, kalınlaşma, incelme ve düşme görülür. Tonlulaşma ise ünsüzlerde karşımıza çıkar.
4.Soru
I. –dUK,
II. -(y)AcAK
III. -(y)AsI
IV. -dAç(I)
V. -(y)An
Yukarıda verilen Eski Anadolu Türkçesi eklerinin tümü için doğru olan özellik aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Eski Anadolu Türkçesindeki isim-fiil ekleridir. |
Eski Anadolu Türkçesindeki sıfat-fiil ekleridir. |
Eski Anadolu Türkçesindeki zarf-fiil ekleridir. |
Eski Anadolu Türkçesindeki gelecek zaman ekleridir. |
Eski Anadolu Türkçesindeki yapım ekleridir. |
Eski Anadolu Türkçesinde kullanılmış olan sıfat-fiil ekleri şunlardır: -mIş , -mAdUK, –dUK, -(y)AcAK, -(y)AsI, -dAç(I), -(y)An, -(U)r, -mAz. Bunlardan –dAçI eki bugünkü Türk lehçelerinde kullanılmamaktadır.
5.Soru
Aşağıdaki fiillerden hangisi nesne almayan geçişsiz ettirgen fiildir?
Biriktir - |
Dirilt - |
Ağlaş - |
Kopar - |
Gönder - |
Çatı ekleri , özne ve nesnesine göre değerlendirilir. Nesne öznenin yaptığı işten doğrudan doğruya etkilenir. Neyi sorusuyla bulunur. Bir isimle cevap verilir, cevap alırsa geçişli, cevap almazsa geçişsizdir. biriktir-, dirilt-, kopar-, gönder- fiilleri geçişli, ağlaş- fiili geçişsizdir. Verilen fiilierin hepsi ettirgendir, eylemi yapan bellidir.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yükleme halinin bir işlevidir?
Karşılıklı olarak yapılan işlerde kullanılır. |
Birliktelik bildirir. |
Cümlede belirtili nesne görevi görür. |
Sebep bildirir. |
Çeşitli zarfların teşkilinde kullanılır. |
Karşılıklı olarak yapılan işlerde kullanılır, Birliktelik bildirir, Sebep bildirir ve Çeşitli zarfların teşkilinde kullanılır. seçeneklerinde vasıta halinin işlevinden bahsedilmektedir. Cümlede belirtili nesne görevi görür seçeneği yükleme halinin bir işlevidir.
7.Soru
Oğuzlar, Kırgızlar, Köktürkler, Uygurlar gibi Türk boylarının ortak yazı dili olarak kullandıkları edebi dil aşağıdakilerden hangisidir?
Oğuzca |
Kırgızca |
Uygurca |
İskitçe |
Köktürkçe |
Soruda verilen Türk boylarının ortak yazı dili olarak kullandıkları edebi dil Köktürkçe’dir.
8.Soru
Bilinen tek nüshası Bursa Orhan Kütüphanesi’nde bulunan, geniş halk kitleleri için yazılması nedeniyle Harezm Türkçesinin en önemli eserlerinden biri olan eser aşağıdakilerden hangisidir?
Mukaddimetü’l-Edeb |
Mu’inü‘l-Mürid |
Kısasü’l-Enbiya |
Muhabbet- name |
Dasitan-ı Cümcüme |
Mu’inü‘l-Mürid Didaktik mahiyette bir eserdir. Dinî-tasavvufî konuları ele almış ve bu konularda bilgi vermeyi amaçlamış manzum bir eserdir. Mu’nü‘l-Mürid Karahanlı ve Çağatay Türkçelerine geçiş dönemini kapsayan Harezm Türkçesinin en önemli eserlerinden biridir. Dil ve üslubu açısından geniş halk kitleleri için yazıldığı anlaşılan Mu’inü‘l-Mürid’in bugüne kadar bilinen tek nüshası Bursa Orhan Kütüphanesi’ndedir. Bu nüshanın fotoğrafarı Agah Sırrı Levend tarafından Türk Dil Kurumuna bağışlanmıştır. Tamamı 26 varak olan nüshanın her sayfasında 16, 17 satır yer almaktadır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi/hangileri sıfat-fiil eklerindendir?
I. +cUGAz
II. -dUk
III. -Ur
IV. +ArU
I ve II |
I ve III |
II ve III |
III ve IV |
I, II ve IV |
I. +cUGAz isimden isim yapma eki
II. -dUk sıfat-fiil eki
III. -Ur sıfat-fiil eki
IV. +ArU yön gösterme eki
Doğru yanıt C'dir.
10.Soru
Toktamış ve Temir Kutluk yarlıkları hangi harflerle yazılmıştır?
Soğd |
Arap |
Uygur |
Uygur-Arap |
Uygur-Soğd |
Toktamış ve Temur Kutluk yarlıkları yani fermanları Uygur harfleriyle yazılmıştır.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Yunus Emre’ye ait bir eserdir?
Yûsuf u Zelihâ |
Çarh-nâme |
Ma’Arif |
Risaletü’n-Nushiyye |
Fakr-nâme |
Risaletü’n-Nushiyye 1307-8 yılında Yunus Emre tarafından yazılmış bir eserdir.
12.Soru
İlyas Peygambere iman etmediği için çok eziyetler çeken, fakat kendi adamlarına iyi davrandığı için kendi adamları tarafından diriltilen Kesikbaş adlı meşhur bir dinî menkıbeye dayanan, edebi kaygılar güdülmeksizin geniş halk kitleleri için mesnevi nazım şekliyle ve Harezm-Altın Ordu Türkçesiyle yazılmış dinî lirik hikaye olan Dasitan-ı Cümcüme aşağıdaki yazarlardan hangisine aittir?
Hüsam Katib |
Feridüddin Attar |
Harezmi |
Mahmud bin Ömer ez-Zemahşerî |
Kerderli Mahmut b. Ali |
Kerderli Mahmut b. Ali Nehcü’l-Feradis’i, Mahmud bin Ömer ez-Zemahşerî Mukaddimetü’l-Edeb’I, Harezmi Muhabbet-nâme’yi, Feridüddin Attar ise Cümcüme-name’yi yazmıştır. Dasitan-ı Cümcüme, Hüsam Katib tarafından yazılmıştır.
13.Soru
I. İyelik ekleri, ekleşme anında küçük ünlü uyumuna girmez.
II. Birinci ve ikinci kişilerin ünlüsü daima yuvarlaktır
III. Üçüncü kişilerin ünlüsü daima düzdür.
Yukarıdakilerden hangisi Eski Anadolu Türkçesindeki çokluk ve iyelik eklerinin özelliklerindendir?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
I, II ve III |
Çokluk ve iyelik ekleri günümüz Türkiye Türkçesinde olduğu gibidir. İyelik ekleri, ekleşme anında küçük ünlü uyumuna girmez. Birinci ve ikinci kişilerin ünlüsü daima yuvarlaktır. Üçüncü kişilerin ünlüsü daima düzdür.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Sultan Veled’in bir eseridir?
Mektubât |
İbtidâ-Nâme |
Mecâlis-i Seb’a |
Divan-ı Kebir |
Mesnevi |
İbtidâ-Nâme Sultan Veled’in yazdığı ilk mesnevidir. Veled-nâme adıyla da bilinen eser 1291 yılında yazılmıştır. Diğer seçeneklerdeki eserler Mevlana Celaleddin Rumi’ye aittir.
15.Soru
Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan ‘’ gülişürsiz ‘’ çekiminde ‘’gül-‘’ fiiline eklenen ekler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Şimdiki zaman – II. çokluk kişi |
Gelecek zaman – I. teklik kişi |
Duyulan geçmiş zaman – III. çokluk kişi |
Görülen geçmiş zaman – III. teklik kişi |
Geniş zaman – II. çokluk kişi |
Şimdiki zaman – II. çokluk kişi ( siz )
16.Soru
Bugün yazı dilimizde bulunmayan ancak Eski Anadolu Türkçesi döneminde ‘Duyulan-Farkına Varılan Zaman’ eki olarak kullanılan yapı, aşağıdakilerden hangisidir?
- (V) r |
- (y)Up dUr(U)r |
- (y) A yor(ur) |
- (y)IsAr |
- (y)AcAK |
-(y)Up zarf-fiil eki ile dur(ur) bildirme şeklinin birleşmesinden meydana gelmistir. Bugün yazı dilimizde bulunmayan bu yapıyı, Türkiye Türkçesine daha ziyâde “-mIş+kişi” veya “-mIştır” olarak aktarabiliriz. Ayrıca bu ekte‚ sürmekte olan, devam edegelen bir geçmiş zaman fonksiyonu da sezilir. Yine bu ekin 1. teklik ve çokluk kişilerle çekimleri daha ziyâde “Görülen Geçmiş Zaman” gibi kullanılmıştır. Günümüz Azerbaycan Türkçesinde bu ek daha yaygın olarak görülür.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Harezm Türkçesi'nin ünlü özelliklerinden sayılmaz?
Kalınlık-İncelik uyumunda uyum dışı örnek genellikle görülmez.
|
Harezm Türkçesi'nde a, ı, o, u; é, i, ö, ü ünlüleri bulunur.
|
Karahanlı Türkçesinde ilk hece ünlüsü i olan bazı kelimeler, Harezm Türkçesi'nde kapalı e’ye (é) döner.
|
Bazen ilk hecesinde e sesi bulunduran kelimeler de i / é okutacak sekilde y / ى ile yazılmıştır.
|
Eskiden beri i sesiyle kullanılan kelimeler de bu seslerini muhafaza etmislerdir.
|
18.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisinin ünsüzünde tonsuzlaşma (ötümsüzleşme) meydana gelmiştir?
sekizinci › seksinç |
alçak › alçag |
ata › ada |
butak › budak |
ayak › ayag |
alçak › alçag, ata › ada, butak › budak ve ayak › ayag seçeneğinde verilen kelimeler ünsüz tonlulaşmasına örnektir. sekizinci › seksinç seçeneğinde ise kelime içinde ve sonunda görülen bir değişiklik olarak z › s değişikliği ünsüz tonsuzlaşmasına örnek oluşturmaktadır.
19.Soru
XI. Yüzyılda Oğuzca’ya dair bilgiler içeren Divanu Lugati’t-Türk hangi yazara aittir?
Nâsırüddin b. Ahmed b. Muhammed |
Mevlana Celaleddin Rumi |
Kaşgarlı Mahmut |
Hoca Ahmed Fakih |
Sultan Veled |
IX. ve X. yüzyıllardaki Oğuzca hakkında pek bir şey bilmiyorsak da, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divanu Lügati’t-Türk adlı kitapta bu lehçeye ait bilgileri buluyoruz. Kaşgarlı Mahmut Divanu Lugati’t-Türk’te kendi dönemindeki lehçelerin özelliklerini verirken Oğuzcaya çok fazla yer ayırmıştır.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Harezm-Altın Ordu Türkçesi’nde isimden ve fiilden fiil üreten bir ektir?
– mAn |
–sıg |
–mUr |
– Ar |
–nçl |
-Ar eki hem isimden hem de fiilden fiil üreten bir ektir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ