XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Final 9. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Sekkâkî’nin günümüze ulaşan tek eseri seçenektekilerden hangisidir?
Sekkân |
Beyân |
Lûgat |
Divan |
Farîyân |
Sekkâkî’nin günümüze ulaşan tek eseri Divan’dır ve iki nüshası vardır. Nüshalardan biri Londra Biritish Museum’da, diğeri ise Özbekistan Fenler Akademisinde kayıtlıdır. Her iki nüshada da eksiklikler bulunmaktadır. Divanında yer alan şiirlerinden Sekkâkî’nin usta bir şair olduğu görülmektedir. Şiirlerinde aliterasyona, halk dilinden alınan deyimlere ve atasözlerine rastlanır.
2.Soru
Hz. Muhammed’in niteliklerin övmek, ondan şefaat dilemek amacıyla yazılan kasidelere ne ad verilir?
Mesnevi |
Tevhid |
Çehar-yâr |
Naat |
Varak |
Mesnevi, her beyti ayrı uyaklı bir divan edebiyatı nazım biçimidir. Tevhid, Divan edebiyatında Allah’ı övmek için yazılan manzumedir. Çehar-yâr, Dört Dost ( Hz. Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali) demektir. Varak, yazmalarda her bir yaprağa verilen isimdir. Naat ise Hz. Muhammed’in niteliklerini övmek ve ondan şefaat dilemek amacıyla yazılan kasidelerdir.
3.Soru
Çağatay edebiyatında Klasik Dönem Öncesi sanatçılarından Lutfî, tuyuğ nazım biçimini en çok kullanan sanatçıdır. Sanatçı, yazmış olduğu eserine bir ad vermemiştir. Ancak içeriğine bakıldığında bu esere ‘’Telli Çalgılar Münazarası’’ adı verilebileceği belirtilmiştir. Eser, düzyazı şeklindeki bir başlangıç kısmından sonra başlayan 130 beyitlik bir mesnevidir. Konusu; tanbur, ud, çeng, kopuz, yatuğan, rebap, gıçek ve kingireden oluşan sekiz telli sazın bir meyhanede birbirleriyle atışmalarıdır.
Yukarıda eserinin konusu belirtilen Çağatay Türkçesi Klasik Öncesi Dönem sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?
Yakînî |
Atâyî |
Ahmedî |
Gedâyî |
Lutfî |
Hayatı hakkında yeterli bilginin olmadığı, tarihi kaynaklarda ve şairler tezkirelerinde her hangi bir bilginin bulunmadığı Ahmedî, kısa olmakla birlikte edebi değer taşıyan yazmış olduğu tek eserine bir ad vermemiştir. Ancak içeriğine bakıldığında bu esere ‘’Telli Çalgılar Münazarası’’ adı verilebileceği belirtilmiştir. Eser, düzyazı şeklindeki bir başlangıç kısmından sonra başlayan 130 beyitlik bir mesnevidir. Konusu; tanbur, ud, çeng, kopuz, yatuğan, rebap, gıçek ve kingireden oluşan sekiz telli sazın bir meyhanede birbirleriyle atışmalarıdır.
4.Soru
Aşağıdaki Eski Anadolu Türkçesi metinlerinin hangisinde zarf-fiil eki taşıyan bir söz vardır?
Duracak yir degül durma bu ara |
Gökde uçan kuş |
Öperek hem kuçarak oynayırak |
Çok ola ölmek hem öldürmek dahı |
Dönişde üser imis basına gam |
A seçeneğindeki uçan ve B seçeneğindek, duracak kelimelerinde sıfat-fiil; D seçeneğindeki ölmek ve öldürmek ile E seçeneğindeki dönişde kelimesinde isim-fiil eki vardır. Öperek, kuçarak, oynayırak kelimelerinde ise zarf-fiil eki vardır.
5.Soru
Arapçadan Türkçeye tercüme edilmiş, konusu askerlikle ilgili olan bir eserdir. Eseri tercüme edenin kim olduğu ve tercüme edildiği yer bilinmemektedir. Günümüze ulaşan tek nüsha, Gazi Altunboğa adına 1446/1447 tarihinde istinsah edilmiştir.
Yukarıda hakkında bilgi verilen eser hangisidir?
Kitâb fi'i-Fıkh bi-Lisâni’t-Türkî |
Kitâb fî İlmi'n-Nüşşâb |
Kitâbu'l-Hayl |
Münyetü'l-Guzât |
Baytaratu'l-Vâzıh |
Arapçadan Türkçeye tercüme edilmiş, konusu askerlikle ilgili olan bir eserdir. Eseri tercüme edenin kim olduğu ve tercüme edildiği yer bilinmemektedir. Günümüze ulaşan tek nüsha, Gazi Altunboğa adına 1446/1447 tarihinde istinsah edilen eser “Münyetü'l-Guzât”tır.
6.Soru
Eklendikleri ismin kime/neye ait ve kimin/neyin parçası olduğunu işaret eden eklere …….. ekleri denir.
Boşluğa gelecek uygun kelime aşağıdakilerden hangisidir?
Çokluk |
Teklik |
İyelik |
Hal |
Yapım |
İyelik ekleri eklendikleri ismin kime/neye ait ve kimin/neyin parçası olduğunu işaret eder.
7.Soru
“Yaldırım kelimesinin “Yıldırım” kelimesine dönüşmesi örneğinde görülen olan ses değişmesi olayı aşağıdakilerden hangisidir?
Ünlü daralması |
Ünlü genişlemesi |
Ünlü düzleşmesi |
Ünlü yuvarlaklaşması |
Ünlü incelmesi |
Çeneler arasındaki aralık fazlayken boğumlanan “a, e, o, ö” geniş ünlülerin sırasıyla çeneler arasındaki aralık azken boğumlanan “ı, i, u, ü” dar ünlülerine dönüşmesi Kıpçak sahası metinlerinde de görülmektedir.
8.Soru
“-i?en”in doğru dil incelemesi seçenektekilerden hangisidir?
‘çok, pek, gayet, fazla’ |
‘altın’ |
‘dahi, başka’ |
‘haber’ |
‘oğul, evlat’ |
“-i?en”in doğru dil incelemesi: ‘çok, pek, gayet, fazla’ şeklindedir.
9.Soru
“Men okıgayım.” cümlesindeki yüklem hangi zaman veya kipte çekimlenmiştir?
Emir Kipi |
Şart Kipi |
Gereklilik Kipi |
Şimdiki Zaman |
Gelecek Zaman |
-AyIm / -GAyIm; -GAyIn ekleri Kıpçak Türkçesi’nde I. tekil kişi emir kipi ekleridir. “okıgayım” fiili I. tekil kişi ile emir kipinde çekimlenmiştir.
10.Soru
Kıpçak sahası eserlerden Kodeks Kumanikus …. grafiğine dayanan alfabelerle, Memluk bölgesinde yazılan diğer eserler ise …. grafiğine dayanan alfabe ile yazılmıştır. Boşluklara sırasıyla gelecek kelimeler nelerdir?
Arap-Latin |
Bizans-Harezm |
Harezm-Bizans |
Latin- Arap |
Çin-Göktürk |
Kıpçak sahası eserlerden Kodeks Kumanikus Latin grafiğine dayanan alfabelerle, Memluk bölgesinde yazılan diğer eserler ise Arap grafiğine dayanan alfabe ile yazılmıştır.
11.Soru
“Ol meclisde bir cahil big nasihat başladı.” Cümlesinde geçen “meclisde” kelimesi ismin hangi hal ekini almıştır?
Bulunma hali |
Yükleme hali |
Ayrılma hali |
Yönelme hali |
İlgi hali |
Yüklemin ifade ettiği hareketin mekanını gösteren hale bulunma hali denir.. Bu halin eki +dA’dır. Mecliste kelimesi bulunma haline bir örnektir.
12.Soru
Türkçe kökenli sözlerin kök veya gövdeleri ile çekimlenmiş şekillerinde; alıntı sözlerin ise Türkçe ek almış şekillerinde yan yana gelen ve ötümlü / ötümsüz karşılıkları bulunan ünsüzler arasında görülen uyuma ne denir?
Ünsüz uyumu |
Ünlü uyumu |
Ünsüz değişmesi |
Ünlü darlaşması |
Ünlü genişlemesi |
Türkçe kökenli sözlerin kök veya gövdeleri ile çekimlenmiş şekillerinde; alıntı sözlerin ise Türkçe ek almış şekillerinde yan yana gelen ve ötümlü / ötümsüz karşılıkları bulunan ünsüzler arasında görülen uyuma ünsüz uyumu denir.
13.Soru
1317 yılında tamamlanan, 4300 beyitten oluşan Mantıkuttayr hangi yazara aittir?
Hoca Mesud |
Yunus Emre |
Aşık Paşa |
Şeyyad Hamza |
Gülşehri |
Mantıkuttayr Gülşehri’nin ve o dönemin en önemli eserlerinden biridir. Ferîdüddîn-I Attar’ın aynı adı taşıyan Farsça eserinin özgün ve serbest bir dille Türkçe’ye yapılmış tercümesidir.
14.Soru
Çağatay Türkçesinde hem geniş zaman hem de geçmiş zaman ifadeli sıfat fiiller yapan ek aşağıdakilerden hangisidir?
–Ar |
-Ur |
-GU |
-GAn |
-mAs |
-GAn: Bu ek Çağatay Türkçesinde hem geniş zaman hem de geçmiş zaman ifadeli sıfat fiiller yapar. Örnek: Kılgalı kiygen libasın ol büt-i ziba benefs (GS 278-1); Otka tüsken tilbe yañlıg ıztırab oldı yana (GS 550-2).
15.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisi Dede Korkut kitabında da geçen “kahraman, babayiğit anlamlarına gelmektedir?
Bozaç |
Torgay |
Cılasun |
Yil |
Sayra |
Bozaç-boz renkte, torgay-çayır kuşu, cılasun-kahraman,yil-yel, sayra-ötmek anlamlarına gelmektedir. Bozaç-boz renkte, torgay-çayır kuşu, cılasun-kahraman,yil-yel, sayra-ötmek anlamlarına gelmektedir.
16.Soru
Çağatay Türkçesi metinlerinde görülen aşağıda verilen sözcük ve ses özelliklerinden hangisi yanlıştır?
Yavıt > Yavut - Ünlülerde Yuvarlaklaşma |
Erkek > İrkek - Ünlülerde Darlaşma |
Adak > Ayak - Ünsüz Akıcılaşması |
Otlug > Otluk - Ünsüz Ötümlüleşmesi |
Türlüg > Türlü - Ünsüz Düşmesi |
Otlug > Otluk Ünsüz Ötümsüzleşmesidir. Oluşumları sırasında ses telleri titreşen ötümlü ünsüzlerin ses telleri titreşmeden oluşan ve karşılıkları olan ötümsüz ünsüzlere dönüşmesidir.
17.Soru
Önceki sesin sonraki sesi bir şekilde etkileyerek kendisine benzetmesine …….. denir. Boşluğa gelecek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
Kademeli benzeşme |
İlerleyici benzeşme |
Sınırlayıcı benzeşme |
Tamamlayıcı benzeşme |
Belirleyici benzeşme |
Önceki sesin sonraki sesi bir şekilde etkileyerek kendisine benzetmesine ilerleyici benzeşme denir.
18.Soru
“yalıñ > yalañ” örneğinde hangi ses olayı gerçekleşmiştir?
Ünlü genişlemesi |
Ünlü düzleşmesi |
Ünlü kalınlaşması |
Ünlü yuvarlaklaşması |
Ünlü darlaşması |
“ı” ünlüsü geniş bir ünlüdür, “a” ünlüsü ise dar bir ünlüdür. “ı” ünlüsü “a”ya dönüşerek genişlemiştir.
19.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisinde görülen geçmiş zaman eki yoktur?
Muştıladılar |
Işitdi |
Bağışladı |
Komadı |
Sanasın |
Sanasın kelimesinin incelemesi, san- “sanmak-zanetmek”, -asın “istek-emir kipi 2.tk” dır
20.Soru
IX. ve X. yüzyıllardaki Oğuzca hakkında fazla bilgi edinilemezken, XI. yüzyılda bu lehçe hakkında kapsamlı bilgiler sunan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
Nâsırüddin b. Ahmed b. Muhammed |
Mevlana Celaleddin Rumi |
Kaşgarlı Mahmut |
Dede Korkut |
Ömer Hayyam |
XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da bir edebî yazı dili oluşturan Oğuzcanın daha önceki dönemlerini çeşitli Türkçe kaynaklardan izleyebilmekteyiz. VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili olan Köktürkçenin bünyesinde bazı Oğuzca unsurlar tespit edilebilmektedir. IX. ve X. yüzyıllardaki Oğuzca hakkında pek bir şey bilmiyorsak da, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divanu Lügati’t-Türk adlı kitapta bu lehçeye ait bilgileri buluyoruz. Kaşgarlı Mahmut Divanu Lugati’t-Türk’te kendi dönemindeki lehçelerin özelliklerini verirken Oğuzcaya çok fazla yer ayırmıştır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ