Leyla ve Şeref Hanım, gazellerinde beşerî aşka daha çok yer vermiştir. Adile Sultan ise, ilahî aşka ağırlık vermesiyle onlardan ayrılmaktadır.

Şeref Hanım: Şair bir babanın kızıdır. Divanında toplam 677 manzume bulunmaktadır. Bunlar arasında 255 gazelden sonra kıt’a nazım şekliyle yazdığı 122 tarih manzumesi dikkat çekmektedir. Aile fertleriyle ilgili son derece sıradan konularda bile tarih manzumesi yazmıştır. Üslup ve içerik olarak Leyla Hanım’ı takip etmiştir.

Sosyal ve kültürel hayatın ciddi değişim sancılarına sahne olan XVIII. yüzyıl, mesnevi geleneği için de farklılıkların değer bulduğu bir asra ev sahipliği yapar. Öyle ki çift kahramanlı klasik aşk öykülerinin gördüğü ilgi, özgün kurguları ve mahallî-realist ayrıntılarıyla dikkat çeken eserlere kaymış durumdadır. Mesnevi geleneği için “gecikmiş bir milat” kabul edilebilecek olan Hüsn ü Aşk ise son mesnevi çağının sakinlerini güçlü ve romantik bir gün batımı kızıllığıyla baş başa bırakır.

Divan şiirinde kullanılan nazım şekillerinden neredeyse hepsiyle şiir söyleyen Şeref Hanım’ın divanında toplam 677 manzume bulunmaktadır.

Şeref Hanım’ın divanında 255 gazel ve 122 tarih manzumesi vardır. 287 de, Leyla Hanım’ın divanındaki şiirlerin toplam sayısıdır. 179 ise Adile Sultan’ın divanındaki gazellerin sayısıdır.

Şiirlerinde belirgin olan beşerî aşk, hayata rindane bakış, felekten şikâyet gibi konular yanında yer yer Nabî ve Koca Ragıp Paşa’nın temsil ettiği hikmetli söyleyiş de hissedilen Leyla Hanım’ın divanında özellikle gazel dışındaki nazım şekillerinde dinî ve tasavvufi konular da işlenmiştir.

Ahmet Cevdet, Kısas-ı Enbiya Aleyhi’s-selam ve Tevarih-i Hulefa, İstanbul 1300 (1882), s. 80-84. Ahmet Cevdet, “paşa” unvanıyla Halep valiliğine tayin edilince, vakanüvislik görevine, bu yüzyılın son vakanüvisi olan Ahmet Lütfi Efendi getirilmiştir. Aynı zamanda şair olan Ahmet Lütfi, atanmasından ölümüne kadar süren 41 yıl bu görevde kalmıştır

Edebiyatta özellikle şiirde hem muhteva hem de şekil hususunda kesin dönüşüm ve yenilenme Abdülhak Hamit (Tarhan) tarafından gerçekleştirilmiştir.

Keçecizade İzzet Molla’nın Divan-ı Bahar-ı Efkâr adlı bir divanı, Divan-ı Hazan-ı Âsar adlı bir de divançesi vardır. Divanlara özel adlar vermenin yaygınlaştığı dönemde İzzet Molla iki divan tertip ederek genel eğilime uygun davranmıştır.

Nesir geleneğimizde oldukça eski yeri olan gazavatname yazıcılığının, doğal olarak 19.yüzyılda zayıfladığı görülmektedir. Yazarların iftiharla kaleme alacakları gazalar, fetihler ve zaferler artık çok gerilerde kalmıştır. Âgah Sırrı Levend’in tespitine göre bu yüzyılda yazılan -manzum veya mensur- bütün gazavatname-lerin sayısı sadece dokuzdur. Bir kısmının yazarı belli değildir. Yazarı belli olan iki gazavatnamenin biri yüzyılın hemen başında Mehmet Emin Karahanzade’nin Mısır’ın Fransızlardan geri alınmasını anlattığı Mısır Seferi Hakkında Tarihçe adlı kısa kitabı, diğeri Abdurrezzak Bahir’in Rusya Harbi adlı eseridir.

Hoca Neşet’in bir muhammes ve bir şarkısını, Bağdatlı Ruhî’nin meşhur terkib-bendini tanzir etmiş, gazelde ise Şeyh Galip, İzzet Molla ve çağdaşı olan bazı şairlere nazireler söylemiş kadın şair Leyla Hanım'dır.

XIX. yüzyılda farklı konularda mesneviler yazılmıştır. Bu yüzyılda yazılmış belli başlı mesneviler şunlardır: Keçecizade İzzet Molla’nın Gülşen-i Aşk’ı ve Yenişehirli Avnî’nin Ateşgede’si alegorik anlatımın benimsendiği eserlerdir. Çift kahramanlı aşk hikâyesi olarak Mehmet İzzet Paşa’nın Yusuf u Züleyha’sı ve Keçecizade İzzet Molla’nın yarım kalan Naz u Niyaz’ı vardır. 

Keçecizade İzzet Molla’nın ‘’Gülşen-i Aşk’’ mesnevisini benzerlerinden ayıran en önemli yönü, şairin başkahraman olmasıdır.

XIX. yüzyılda modern anlamda edebiyat tarihi yazımının eksik ama ilk örneği olan Tarih-i Edebiyyat-ı Osmaniyye adlı eser Abdulhalim Memduh'a aittir.

Mevlid.Cevap B'dir.

 Keçecizade İzzet Molla, klasik edebiyatın XIX. yüzyıldaki en dikkate değer temsilcilerindendir. Klasik tarzda yazdığı şiirlerini Divan-ı Bahar-ı Efkâr adlı divanı ve Hazan-ı Âsar adlı divançesinde bir araya getirmiştir.

Davranışları normal olmayan insanları anlatan mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış ancak yarım kalmış bir eser Mir’at-ı Cünun'dur.

Osmanlı ilmiye sınıfının ve özellikle teşrifatının (protokol) önde gelen bu şahsiyetlerin tanıtıldığı eserlerden biri Ahmet Nazif ’in Riyazu’n-Nukaba’sı, diğeri de Ahmet Rıfat’ın bu eserdeki 56 kişiye altı kişi daha ekleyerek yazdığı Devhatü’n-Nukaba adlı kitabıdır (Yüksel-Köksal 1998).

Farsça “ateşlik/ateşli yer” anlamına gelen  Şeyh Galip’in Hüsn-ü Aşk’ından esinlenilerek kaleme alınmış mesnevi Ateşgede'dir.

Nesir dilinin tarihsel gelişimi içinde biyografilerin, biyografi geleneği içinde de şair tezkirelerinin önemli yeri vardır.

XIX. yüzyılın ilk yarısında yazılmış olan mesneviler içeriklerine göre
 sınıflandırıldığında Sergüzeştname (Bayburtlu Zihnî) Siyasi hiciv içeren mesneviler arasında yerini alır.