XVI-XIX. Yüzyıllar Türk Dili Ara 9. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. İsmin diğer söz dizimi unsurlarıyla, durumunda değişme olmadan dilbilgisel ilişkiye geçtiği bir durumu anlatır.
II. Herhangi bir eke sahip değildir.
III. Çokluk ve iyelik eki almış kelime ve kelime grupları da onunla aynı işlevi yüklenebilir.
Yukarıda özelliklerine değinilen hâl, aşağıdakilerden hangisidir?
İlgi |
Yükleme |
Yönelme |
Bulunma |
Yalın |
Kitabımızın 79. sayfasında özelliklerine yer verilen bu hâl, yalın hâldir. Bu nedenle yanıt E seçeneğidir.
2.Soru
Türkçe seslerin Arap alfabesinde karşılaştığı en büyük sorun aşağıdakilerden hangisidir?
Arap alfabesinin fonetik bir alfabe olmaması |
Arap alfabesinde harekelerin çokça kullanılması |
Arap imlasında kısa ünlülerin gösterilmemesi |
Arap harfli metinlerdeki imla kalıplaşması |
Arap harfli alfabenin değişmeye başlayan telaffuzları tam olarak yansıtamaması |
Arap alfabesinin fonetik bir alfabe olmaması, Türkçenin ünlülerini yansıtmakta büyük sıkıntı yaşaması en büyük sorundur.
3.Soru
- Arapça ve Farsça kelimeleri içeren terkiplerle kurulmuş cümleler vardır.
- Açık ve anlaşılır teşbihler kullanılmıştır.
- Seci denilen iç kafiyeler yer alır.
- Ahdi ve Feridun Bey önemli inşa yazarlarındandır.
Yukarıdakilerden hangileri süslü nesir ile ilgili olarak doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız IV |
I, IV |
I, II, III |
I, III, IV |
Arapça ve Farsça kelimeleri içeren terkiplerle kurulmuş cümleler vardır. Seci denilen iç kafiyeler yer alır. Dönemin önemli münşilerinden (inşa yazarlarından) olan Ahdi, Feridun Bey, Âşık Çelebi, Gelibolulu Mustafa Ali, Hoca Saadeddin, Kınalızade Ali Çelebi, Latifi gibi bir grup sanatçı bu üslubu yaygın olarak kullanan yazarlardır. Soyut ve karmaşık teşbih, istiare ve mecazlar kullanılmıştır. Ağır ve süslü bir dile sahiptir.
4.Soru
Kelime tabanına yapım eklerinden sonra eklenen ilk işletme eki aşağıdakilerden hangisidir?
+lAr |
+in, |
+un |
+an |
+ha |
Türkçede çokluk kategorisini morfolojik yolla teşkil etmekte kullanılan +lAr morfemi eklendiği kelimenin sayıca birden fazla olduğunu anlatır. Kelime tabanına yapım eklerinden sonra eklenen ilk işletme eki budur. İyelik ve hal ekleri bunun üzerine getirilir. Bilhassa halk, hanedan veya tur adı olarak yapım eki fonksiyonunda da kullanılmıştır. Sayıca çokluk ifade eder: gemiler, memleketler, miller, vilayetler, yaralarımdan, Leh vilayetlerine, Farisice cevaplar virdim, bunlar, şunlar, bazıları vb.
5.Soru
I. Batı Türkçesi, Oğuz Türkçesi şivelerinin oluşturduğu gruba verilen addır.
II. Batı Türkçesi günümüzde Türkiye, Azerbaycan, Horasan, Kaşgay Türkçeleri, Irak ve Türkmenistan Türkmencesi ile bunların çeşitli bölgelerde konuşulan şivelerinden oluşur.
III. Batı Türkçesi bazı bilim adamları tarafından "Kuzey-Batı Türkçesi" olarak da adlandırılır.
IV. Bu kültür dili Tanzimat döneminden sonra "Lisan-ı Osmani" ya da "Osmanlıca" olarak adlandırılmıştır.
Batı Türkçesi ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri doğrudur?
Yalnızca I |
I ve III |
Yalnızca III |
I, II ve IV |
I ve IV |
Kitabımızın 23. sayfasında verilen bilgilere göre, III numaralı ifade haricinde tüm bilgiler doğru olduğu için sorunun çözümü D seçeneğidir.
6.Soru
Hayali’nin bir özdeyiş hâlinde Türkçede kullanılan meşhur sözü aşağıdakilerden hangisidir?
“Öldürdi bizi ah bilinmez mi bu hikmet” |
“Baki kalan bu kubbede bir hoş sada imiş” |
“Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlare su” |
“Düşdüm saçı tuzağına bön üveyik gibi” |
“Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler” |
Hayali’nin meşhur “bilmezler” redifli gazelinde geçen “Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler” sözü bir özdeyiş hâlinde Türkçede yaygın olarak kullanılmıştır.
7.Soru
Hangisi 19. yüzyıl Türk dili ve edebiyatıyla ilgili doğru bir bilgidir?
Salim, Koca Ragıp Paşa, Haşmet ve Fıtnat Hanım dönemin önde gelen şairleri arasındadır. |
Şeyh Galib, bu yüzyılda Hüsn ü Aşk mesnevisini yazmıştır. |
Bu dönemin önde gelen tekke şairleri Diyarbakırlı Ahmed Mürşidi ile Erzurumlu İbrahim Hakkı’dır. |
Kurulan modern eğitim kurumlarında Türkçenin zorunlu bir ders olmuştur. |
Şeyhülislam Yahya ve Şeyhülislam Bahayi bu asırda başarılı şiirler yazan devlet kişileri arasında önde gelirler. |
19. yüzyılda eğitim ve kültür alanında yapılan çalışmaların en önemli sonuçlarından birisi kurulan modern eğitim kurumlarında Türkçenin zorunlu bir ders olarak okutulması ile bu derste okutulacak Türkçe gramer kitaplarının yazılması olmuştur. Diğer şıklarda verilen bilgiler, daha önceki dönemlerde gerçekleşmiştir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 18. yüzyılın önemli isimlerinden biridir?
Şinasi |
Ziya Paşa |
Enderunlu Fazıl |
Şemsettin Sami |
Âşık Seyrani |
Şinasi, Ziya Paşa Şemsettin Sami XIX. yüzyılın şair ve yazarları ve Âşık Seyrani de yine XIX. yüzyıl halk edebiyatçılarındandır. C seçeneğinde verilen Enderunlu Fazıl ise 18. yüzyılda Hubanname ve Zenanname adlı mesnevileri yazmıştır. Bu eserlerde sırasıyla değişik milletlerin erkek ve kadın güzelleri hakkındadır. Defter-i Aşk isimli kitabında ise şair kendi aşk tecrübelerini anlatır. Doğru yanıt C'dir.
9.Soru
“Türkçenin bütün ünlülerini göstermeyen Arap harfli imlada dil uyumunu tespit edebilmek çok güçtür. Dil uyumu ancak artlık ve önlük özelliği taşıyan bazı harfler sayesinde tespit edilebilmektedir.”
Yukarıdaki bilgi ışığında bir kelimenin art ünlülü olup olmadığı konusunda fikir edinebilmek için kelime içerisinde hangi harfler aranmalıdır?
Kaf/Sad/Hı |
Tı/Sin/Elif |
Kef/Ha/Ze |
Te/Hı/Zı |
He/Kaf/Sad |
Bir kelimenin art ünlülü olup olmadığını anlamamıza yarayan harfler kaf, tı, zı, ha, hı, elif, medli elif ve sad harfleridir.
10.Soru
“Dilde var olmayan kök ve eklerden yeni kelime yapılamaz; ancak bazı kelimelerin zamanla işlekliğini kaybedip ölmesi gibi, bazı ekler de işlekliğini kaybedebilir; ancak bir kaç kelimede, işlevi unutulmuş bir halde kalıplaşmış olarak yaşayabilir veya tamamen kullanımdan düşer.”
Bu açıdan bakıldığında dildeki ekleri aşağıdaki grupların hangisine dâhil edemeyiz?
Arketip |
İşlek |
İşlek olmayan |
Kalıplaşmış |
Ölü |
"İşlek", "İşlek olmayan","Kalıplaşmış" ve "Ölü" şıkları dildeki eklerin gruplandırılabileceği kategorilerdir. Ancak A şıkkındaki arketip alakasızdır.
11.Soru
Türk edebiyatının yenileşmesi için hem fikrî alanda hem de uygulama alanında çok çalışmış bir edebiyatçı ve devlet adamıdır. "Hürriyet Kasidesi" ve "Vatan Mersiyesi" gibi eserlerinde modern kavramları eski şiir kalıpları içinde dile getirmiştir. "Vatan Yahut Silistre", "İntibah" gibi eserleri çok tanınmıştır. Sürgüne gönderildikten sonra Avrupa’da gazete çıkararak siyasi faaliyetlerini yürütmüştür. Yazarın diğer öneml eserleri, Gülnihal, Akif Bey, Zavallı Çocuk, Kara Bela, Celaleddin Harzemşah ve olarak sıralanabilir. Yukarıda tanıtılan edebiyatçı ve devlet adamı kimdir?
Ahmet Mithat Efendi |
Şemsettin Sami |
Namık Kemal |
Ahmet Vefik Paşa |
Abdülhak Hamit |
Kitabımızın 43. sayfasında tanıtılan bu kişi C seçeneğinde verilen Namık Kemal'dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Eski Türkiye Türkçesinde sıfat-fiillerden türemiş zarf-fiil eklerinden biridir?
-AcAK |
-iken |
-dIkdA |
-(y)ArAk |
-(y)IncA |
Kitabımızın 102. sayfasında verilen bilgilere göre, doğru yanıt C seçeneğidir.
13.Soru
Ey feyz-resa¯n-ı Arab ü Türk ü Acem
Kıldın Ara- bı efsah-ı ehl-i a¯lem
Etdün fusaha¯-yı Acemi İsi¯-dem
Men Türk-zeba¯ndan iltifa¯t eyleme kem
Açıklaması: Ey Arap, Acem ve Türk milletine feyiz veren Allahım. Sen Arapları alemin en fasih konuşan milleti yaptın. Acem edebiyatçılarının sözlerine İsa nefesi gibi can verdin. Ben Türkçe konuşuyorum, benden yardımını esirgeme
Yukarıdaki mısraları söyleyen bir şair için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Ey feyz-resa¯n-ı Arab ü Türk ü Acem
Kıldın Ara- bı efsah-ı ehl-i a¯lem
Etdün fusaha¯-yı Acemi İsi¯-dem
Men Türk-zeba¯ndan iltifa¯t eyleme kem
Açıklaması: Ey Arap, Acem ve Türk milletine feyiz veren Allahım. Sen Arapları alemin en fasih konuşan milleti yaptın. Acem edebiyatçılarının sözlerine İsa nefesi gibi can verdin. Ben Türkçe konuşuyorum, benden yardımını esirgeme
Yukarıdaki mısraları söyleyen bir şair için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Arap şiirine aşıktır. |
Farsça şiirler yazmak istemektedir. |
Türk dilinin iki dilden de üstün olduğunu kabul etmektedir. |
Türkçe başyapıt eserler yazmak istemektedir. |
Şair burada bir mizansen yapmıştır. |
Yukarıdaki mısralar Fuzuli'ye ait olup Arap ve Fars şairlerindeki dil sanatlarına gıpta ederek onlar gibi ama Türk dilinde başyapıt eserler yazmada Allah'a dua etmektedir. Doğru seçenek D'dir.
14.Soru
I. Bu dönemde ilk olarak, zorunlu Türkçe derslerinde okutulacak gramer kitapları yazılmıştır.
II. Divan şiiri bu dönemde eski gücünden uzaklaşmıştır.
III. Bu dönemde Batı'da roman ve tiyatro gibi yeni türler gelmiştir.
IV. Batı edebiyatında popüler olan vatan sevgisi, hürriyet, adalet, dayanışma gibi konular, divan edebiyatına ait gazel ve kaside gibi türlerle kaleme alınmıştır.
19. yy. Türk dili edebiyatı ile ilgili yukarıdaki bilgilerden hangisi/hangileri doğrudur?
I ve II |
II ve III |
I, II ve IV |
II, III ve IV |
I, II, III ve IV |
Kitabımızın 41. sayfasında verilen bilgilere göre, tüm ifadeler doğru olduğu için çözüm E seçeneğidir.
15.Soru
"Sultan Selim cülusunda
Sala dedi de yürüdü
Gidelüm Mısır’a doğru
Yola dedi de yürüdü."
Yukarıda bir kıtası verilen eser kime aittir?
Köroğlu |
Pir Sultan Abdal |
Bahşi |
Kul Mehmet |
Nabi |
Soruda verilen eser Bahşi'nin Sultan Selim’in Mısır Seferini anlatan “yürüdü” redifli koşmasının ilk kıtasıdır. Doğru yanıt C'dir.
16.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinin aldığı ek diğerlerinden farklıdır?
artur- |
bildür- |
dinil- |
irgür- |
dönder- |
-Ar-, -dUr-, -(I)t-, -dAr, -GUr- ve -Ur- ekleri kılış bildiren geçişli fiillere geldiğinde fiildeki anlama “yaptırma” işlevi katan, fiildeki hareketin ikinci bir özneye yaptırıldığını ifade eden, geçişsiz fiillere geldiğinde bunları geçişli ve kılış bildiren fiillere çeviren ettirgenlik ekleridir. -(I)l- geçişli fiillere getirilerek fiili yapanı bilinmez hâle getirilen, yani fiili pasif/edilgen hâle sokan eklerdir.
17.Soru
“Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler” hangi şairin gazelindendir?
Fuzuli |
Baki |
Bağdatlı Ruhi |
Taşlıcalı Yahya |
Hayali |
Onun meşhur “bilmezler” redifli gazelinde geçen “Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler” bir özdeyiş halinde Türkçede yaygın olarak kullanılmıştır.
18.Soru
+rAK ekinin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
Kalıcı olmayan, karşılaştırma ifade eden isimler türetmek |
Zarf tümleci yapan bir hal eki |
Meslek ismi yapma nesne ve kavram adları yapmak |
Eklendiği isimle ilgili alım satım veya üretim faaliyeti yapma anlamı katmak |
Sıfatlardan türemiş soyut isimler yapmak |
Kalıcı olmayan, karşılaştırma ifade eden isimler türetir. Eski Türkiye Türkçesinde daha yaygınken gitgide işlekliğini kaybetmiştir. Meninski şu örnekleri verir: guzelrek, yegrek, alcakrak, bolrak, kolayrak, ulurak, uvakrak, uzunrak, yakınrek, acırek, bellurek, buyukrek, ekşirek,gecrek.
19.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi Osmanlı Türkçesinde şimdiki zaman ifade etmek için kullanılmıştır?
ta’lim itdirilmekde |
ma’mûr olmayısar |
kırsa gerek |
korkmaluyız |
haber vireyim |
İçinde bulunulan zamanın geniş zaman ekleriyle ifadesi Eski Türkiye Türkçesinde yaygın olup, bu bir anda ortadan kalkmamış, XVIII. yüzyıl sonlarına kadar işlevini korumuştur. Başlangıçtan beri bilhassa konuşma dilinde yaygınlaşan -yor eki XVIII. yüzyıldan itibaren daha yaygın kullanılan şimdiki zaman eki hâline gelmiştir. Bunun yanında -mAdA ve -mAKdA ekleri de şimdiki zamanın ifadesinde kullanılır.
20.Soru
Kılış bildiren geçişli fiillere geldiğinde fiildeki anlama ‘yaptırma’ işlevi katan, fiildeki hareketin ikinci bir özneye yaptırıldığını ifade eden eklere ne ad verilir?
Oldurganlık ekleri |
Edilgenlik ekleri |
İşteşlik eki |
Dönüşlülük eki |
Ettirgenlik eki |
Kılış bildiren geçişli fiillere geldiğinde fiildeki anlama ‘yaptırma’ işlevi katan, fiildeki hareketin ikinci bir özneye yaptırıldığını ifade eden ettirgenlik ekleri, geçişsiz fiillere geldiğinde bunları geçişli ve kılış bildiren fiillere çevirir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ