XVI-XIX. Yüzyıllar Türk Dili Final 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hangisi süslü nesrin özelliklerinden değildir?
Konuşma dilinde kullanılmayan bir çok Arapça ve Farsça kelime kullanılmıştır. |
Arapça ve Farsça kelimeler sık sık üçlü, dörtlü, hatta beşli Farsça terkipler içinde |
Sık sık tarihi olaylara ve şahsiyetlere telmihte bulunulmuş, soyut ve karmaşık teşbih, |
Konuşma dili özelliklerine yakın daha sade, anlaşılır ve külfetsiz nesir üslubudur. |
Cümleler birbirine secilerle ve edatlarla bağlanarak uzatılmış ve konunun ana fikrini |
Osmanlı aydınlarının geniş okuyucu kitlelerini düşünerek kaleme aldıkları konuşma dili
özelliklerine yakın daha sade, anlaşılır ve külfetsiz nesir üslubu orta nesirdir.
2.Soru
Aşağıdaki şıklarda verilen kelime-eşanlam eşleşmelerinden hangisinde yanlışlık vardır?
Çâh-ı mâ - Su kuyusu |
Yemîn - Sol |
Şeb u rûz - Gece ve gündüz |
Kûze - Bardak |
Keştî - Gemi |
Yemîn "sol" değil "sağ" demektir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.
3.Soru
Nesir ve nazım dilinde Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerin yoğun olarak kullanılmaya başlanması kaçıncı yüzyıldan itibaren oretaya cıkmıştır?
XVII. YY Sonlarında |
XIV. YY. Sonlarında |
XV. YY. Sonlarında |
XII. YY. Sonlarında |
XIII. YY. Sonlarında |
Batı Türkçesinin gelişme tarihi içinde önemli bir yeri olan Türki^-i Basi^t akımı, kelime anlamı itibariyle “Basit Türkçe” demektir. O¨zellikle XV. yüzyıldan itibaren nesir ve nazım dilinde Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerin yoğun olarak kullanılmaya başlandığı dikkat çekmektedir.
4.Soru
Mesrutiyet’ten sonra sade dil ve Türkçecilik hareketi için amaç ve tüzügünde önemli/programlı hedefleri olan esaslı girişimler yapılmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu girişimlerden değildir?
Türk Derneği kurulması |
Genç Kalemler dergisi ve Yeni Lisan |
Ziya Gökalp ve faaliyetleri |
Türk Yurdu dergisinin faaliyetleri |
Servet-i Fünun dergisinin faaliyetleri |
Servet-i Fünun dergisinin faaliyetleri 2. Meşrutiyetten sonraki faaliyetler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap E'dir.
5.Soru
Leksikoloji ile belirtilenlerden aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
Yunanca leksis ve logos kelimelerinden oluşmuş, sözcük bilgisi anlamındadır. |
Leksikoloji, kelime ve kelime birliklerinin dilin anlam özelliklerini sosyal ve psikolojik bağlamını dikkate alarak inceler. |
Leksikoloji (sözcükbilim) ile semantik (anlambilim) dilbilimin yapı ve sözdizimi alanlarıyla ilişki içindedir. |
Leksikoloji, kelime, kelime grupları, kelime kök ve eklerini kapsayan anlam özelliklerini inceler. |
Leksikoloji, anlam özelliklerini, anlam genişlemelerini ve değişmelerini dilin kültürel yapısını da değerlendirerek açıklar. |
Kelime ve kelime birliklerinin dilin anlam özelliklerini sosyal ve psikolojik bağlamını dikkate alarak inceleyen dilbilim alanı anlambilim ( semantik) dir. Ancak anlambilim ile sözcükbilim arasında yakın ilişki bulunmaktadır. Bu bakımdan inceledikleri konular çoğunlukla kesişir.
6.Soru
Osmanlı Türkçesinde ağdalı üslup en çok hangi tür metinlerde ve ifadelerde kullanılmıştır?
Karşılıklı konuşma metinlerinde |
Tasvirlerde |
Duygusal ve edebî metinlerde |
Dua, dinî ve edebî konularda |
Kültür içerikli metinlerde |
Orta nesir adı verilen orta sınıf konuşma Türkçesinin esas alındığı eserlerde dua, dinî ve edebî konuların anlatıldığı bölümlerde ağdalı bir üslup görülse de genel olarak eserlerin dili daha anlaşılır yapı ve üslupla kurulur. Doğru cevap D’dir.
7.Soru
'Ba‘dehu' ne anlama gelir?
okumak |
geçmek |
sonra |
bardak |
andan sonra |
ba‘dehu “andan sonra”
Ba‘dehu münhezim Ken‘ân Paşa’yı Budin’den ma‘zûl edüp…
Ba‘dehu Pertev Paşa merhûm olup Eyyûb Sultân civârında medfûn olmuşdur.
Andan sonra Üsküdar’ın kara tarafına tâ Çamlıca dağlarına varınca bir hafr-ı azîm
etdi.
Andan sonra, esnâf-ı vâ‘iz-i zâhir, nefer 400…
8.Soru
Osmanlı Türkçesini konu alan dilbilgisi kitaplarının ilki Bergamalı Kadri’nin 1530’da yazdığı eser aşağıdakilerden hangisidir?
Tasvi^r-i E a^r |
Müyessiretü’l-Ulu^m |
Sehlü’l-iba^re |
Cemiyyet-i İlmiyye-i Osmaniyye |
Kava^id-i Osma^niyye |
Bizde Osmanlı Türkçesini konu alan dilbilgisi kitaplarının ilki Bergamalı Kadri’nin 1530’da yazdığı Müyessiretü’l-Ulu^m adlı eseridir. XVI. yüzyıldan başlayarak yabancılara Türkçe öğretmek üzere yine yabancılar tarafından Türkçe gramer kitapları hazırlanmıştır.
9.Soru
Aşağıdakilerin ifadelerin hangisinde kötü şöhretli dinî ve tarihî bir şahsiyetin adı geçmektedir?
Kömür yakmada Nemrûd-ı la‘îndir kim âteş-i Nemrûd meşhurdur. |
Sultân Ahmed Hân aleyhi’r-rahmeti ve’r-rıdvân eydür. |
Hazret-i Ömer radiyallahu anh zamân-ı hilâfetlerinde bizzât kendüleri Kuds-i şerîfi feth édüp. |
Koca Mi‘mâr Sinân, üzerine bir kubbe-i münevver etmişdir. |
Ebussu‘ûd Efendi Tefsîr-i şerîf’in bu bâğda te’lîf etmişdir. |
“Kömür yakmada Nemrûd-ı la‘îndir kim âteş-i Nemrûd meşhurdur.” Cümlesinde geçen “Nemrûd-ı la‘în” sözü lanetlenmiş Nemrut anlamında kullanılmaktadır. Diğer seçeneklerdeki Sultan Ahmed, Hazret-i Ömer, Koca Mimar Sinan ve Ebussu‘ûd Efendi gibi ifadeler din, devlet ve toplum için önemli şahsiyetler olarak kabul edilip saygılı ve yüceltici ifade ve sıfatlarla zikredilmiştir. Doğru cevap A’dır.
10.Soru
Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan cümle çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
Bağımlı birleşik cümle |
Devrik cümle |
Soru cümlesi |
Bağımsız birleşik cümle |
İç içe birleşik cümle |
Doğru cevap E şıkkıdır. Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan cümle çeşidi İç içe birleşik cümledir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bağımsız birleşik cümledir?
Kal’ası ve şehir harâb olup, ancak üç yüz Urbân hânesi vardur. |
Zeyd geldi mi? |
Bre gider, hey Şânî Efendi bu sözü. |
Bu taraf hânuŋ yolı taraflarıdır. |
Müşk-bâr âdem yanlarına varsa hazz-etmezler. |
Bağımsız birleşik cümleler birbirini açıklama, kabul, karşıtlık, öneri, sebep-sonuç ve seçenek gibi özelliklerle açıklayan bağımsız cümle yapılarından oluşmuş cümlelerdir. Bu tür cümlelerde ikinci cümle ammâ, ancak, lâkin, yoksa/yohsa, zîrâ gibi edatlarla başlar
12.Soru
- İkinci cümle ammâ, ancak, lâkin gibi edatlarla başlar
- Birbirini sebep-sonuç gibi özelliklerle açıklayan cümle yapılarına sahiptir.
- Birinci cümle diğer cümleyi şart bakımından açıklar.
Bağımsız birleşik cümleler ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
I ve II |
I ve III |
I, II ve III |
Doğru cevap C şıkkıdır. I ve II deki ifadeler birleşik cümleyi açıklar fakat III nolu ifade şartlı birleşik cümleyi tanımlar.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi isim cümlesidir?
Cümle halk hayrân kalup hazz u safâ ederdi. |
Gürcî ve Moğol lisânında kal’a-i Hor Kinkevr derler. |
Paşa efendimiz bu Monlâ köyünde on gün tekâ’üd etmeğe karâr verüp sâ’ir nevâhî kurâlarından zahîreler gelirdi. |
Cümle üç yerde kârgîr binâ mihmânsarây-ı ra’nâ vardur. |
Hudâ âlimdir ol cüsse ile ne kendüsi ve ne şîşeler zerre kadar hareket etmeyüp biri dahi münkesir olmadı. |
İsim cümlesi yüklemi isim veya isim soylu bir kelime veya kelime grubu ile ek-fiil olan cümlelerdir. “Vardur” kelimesi, cümlenin isim cümlesi olmasını sağlamıştır.
14.Soru
Verilen özellikler aşağıdakilerden hangisine aittir?
a. Konuşma dilinde kullanılmayan bir çok Arapça ve Farsça kelime kullanılmıştır.
b. Arapça ve Farsça kelimeler sık sık üçlü, dörtlü, hatta beşli Farsça terkipler içinde kullanılmıştır.
c. Sık sık tarihi olaylara ve şahsiyetlere telmihte bulunulmuş, soyut ve karmaşık teşbih, istiare ve mecazlar kullanılmıştır.
d. Cümleler birbirine secilerle ve edatlarla bağlanarak uzatılmış ve konunun ana fikrini anlamak zorlaşmıştır.
XVI. yüzyıl şiiri |
XVI. yüzyıl halk edebiyatı |
Orta nesir |
Mesnevi |
Süslü Nesir |
Verilen özellikler süslü nesire aittir. Doğru yanıt E'dir.
15.Soru
Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan iç cümleye sahip olan cümle türü aşağıdakilerden hangisidir?
Bağımsız Birleşik Cümleler |
Bağımlı Birleşik Cümleler |
Şartlı Birleşik Cümle |
Karma Birleşik Cümleler |
İç İçe Birleşik Cümle |
İç İçe Birleşik Cümle;Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan iç cümleye sahip birleşik cümlelerdir. Bazen bu cümleler kalıplaşmış ifadeler olmadan da doğrudan ana cümleye bağlanabilirler. Bu tür cümlelerde iç cümle genel olarak ana cümleyi durum, kaynak, sebep, sonuç veya zaman bakımından zarf görevi yüklenerek açıklar.
16.Soru
16 – 19.yy.daki Çağatay Türkçesi için Janos Eckmann tarafından yapılan dönemsel tasnif aşağıdakilerden hangisidir?
Klasik Dönem Öncesi, Klasik Dönem Sonrası
|
İlk Dönem, Klasik Dönem, Son Dönem
|
İlk Dönem, Klasik Dönem, Klasik Sonrası Dönem
|
Klasik Dönem Öncesi, Klasik Dönem, Klasik Dönem Sonrası
|
İlk Klasik Dönem, Orta Dönem, Son Klasik Dönem
|
17.Soru
yüzyılda Bahâdur Şâh’ın yazdığı hangi eserde hem Çağatay hem de Osmanlı Türkçesinin yanında Tatarca özellikler de bulunmaktadır?
Su Kasidesi |
Vekayi |
Şecere-i Türk |
Arz-Nâme |
Müzeyyen Der-Fıkh |
XVIII. yüzyılda yazılmış olan Bahâdur Şâh’ın Arz-Nâmesi’nde hem Çağatay hem de Osmanlı Türkçesinin yanında Tatarca özellikler de bulunmaktadır.
18.Soru
Batı Türkçesinin genel Türkçenin bir lehçesi olduğunu ve bundan başka Türk lehçelerinin de bulunduğunu ortaya koymak için yazdığı önemli sözlüğünü Lehçe-i Osmanî adıyla neşreden yazar aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmet Vefik Paşa |
Ali Suavi |
Süleyman Nazif |
Şemsettin Sami |
Ahmet Cevdet Paşa |
İlk Türkolog diyebileceğimiz ve ilk Darülfunun hocası olan Ahmet Vefik Paşa’dır.
19.Soru
Çağatay Türkçesi’nde yükleme hali eki olan +nI, Osmanlı Türkçesi’nde hangisine karşılık gelmektedir?
-n- |
+(y)A |
–(y)AIUm |
+(y)I |
_sUn |
Şekil bilgisi özellikleri olarak Çağatay Türkçesi’ndeki +nI eki Osmanlı Türkçesi’nde + (y)I ekine karşılık gelir.
20.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik fiil kullanılmamıştır?
On sekiz bin âlemim seyr eyleyüp cemâlim müşâhede etsün. |
Üsküdâri Mahmûd Efendi va’z u nasihate çıkmış derler. |
Bu mertebe metânetin medh eder. |
Ana cümle ihtiyârlar sâhib-i post olmağa revâ göreler. |
Biz bu kadar asker ile Abaza’ya mukâvemet edemeziz. |
Osmanlıcada konuşmada yaygın olarak Türkçe kökenli fiiller kullanılırken yazı dilinde Arapça ve Farsça kökenli kelimeler Türkçe etmek, eylemek, görmek, olmak, vurmak gibi yardımcı fiillerle birleşik fiil oluşturarak kullanılmışlardır. Seyr eyleyüp – medh eder – revâ göreler – mukâvemet edemeziz fiilleri birleşik fiillerdir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ