Kur’an’ın yaklaşık üçte ikisi geçmiş toplumlara ilişkin kıssalardan, ehli kitap ve cahiliye dönemi Arap geleneğine yönelik tanımlama, eleştiri ve polemiklerden oluşur. Reddiye tarzı kaleme alınan apolojetik eserlerde, bir yanda doğru inanç olarak görülen akidenin savunusu yapılırken, yanlış inançlar ve düşünceler alabildiğine eleştirilmektedir. Esatir’in önemi ise dinler tarihiyle ilgili Türkçe yazılmış en eski eser olmasıdır. Soruda bahsi geçen geleneği ve eserleri temsil eden kavram Milel ve Nihal’dir.

Cayinistlerin“üç mücevher” olarak adlandırılıdıkları inanç esasları; Doğru inanç (samyagdarşana), doğru bilgi (saygcnâna) ve doğru davranıştır (samyakcârita).

Hindular için ruh ölümsüzdür ve insanların eylemleri sonucu olarak sürekli bu dünyaya gidip gelen ölümsüz olduğu kabul edilen bu ruhtur. Ruhun, beden olarak yaptığı işlerin sonucuna uygun olarak yeni bir bedende dünyaya gelmesine reenkarnasyon, bu sonsuz gidiş-geliş döngüsüne de samsara denir.

Dinler tarihi insanın din tecrübesini tarihsel gelişimi çerçevesinde ele alan bir bilim dalıdır. Din ise insanın inanç ve değerlerini, davranış biçimlerini ve sosyal çevresiyle olan ilişkilerine yönelik kurumsal yönünü disiplin altına alır.

Çince’de ‘yol’ anlamına gelen ‘Tao’, Taoizm’in tanrıyı ifade etmek için kullandığı bir kavramdır.

Konfüçyüs’ün altmış sekiz yaşında Çin’e ait eski metinlerden derleyerek ortaya koyduğu beş kitap: Değişiklikler Kitabı (Yi King), Tarih Kitabı (Şu King), Şiirler Kitabı (Şi King), Törenler Kitabı (Li King), İlkbahar ve Sonbahar Yıllıkları (Şun Kiyu King)’dır.  Orta Yol Doktrini, ise Dört Kitap (Se Şu) içerisindedir.

Budizm tarafından etkilenen bu din, aynı zamanda Budizm’i etkilemiş ve Sanskritçe gurunun muadili olan lamayı kullandıkları için Lamaizm olarak bilinen Tibet Budizm’i ortaya çıkmıştır.  

Konfüçyanizm, evrenin yaratılışının ve varlığın kökeninin iki asli doğurucu ilke olan Yin ile Yang’ın karşılıklı etkileşimi olduğunu kabul eder. Eski Çin inancının bir devamı olan bu inanca göre iki zıt kutbu temsil eden ‘Yin ve Yang’, ‘Yüce hakikat’ veya ‘Yaratıcı İlke’den (Tai Çi) çıkmıştır.

Cayinizmin kurucusu Vardhamana, Sürdürdüğü uzun meditasyonlardan ve kendisindeki sevgiyi, nefreti, arzuyu ve isteksizliğin kökünü kazıdıktan sonra mutlak bilgiye, evrensel acıdan kurtulmanın bir metodunun keşfine ulaştı. Bu andan itibaren o bir cina, dünyanın ve ihtiraslarının “fatihi”, bir kevalin “her şeyi bilen”, bir arhat “ulu” ve bir Mahavira “büyük kahraman” haline geldi. Bundan sonraki otuz yıl boyunca Magadha etrafında dolaşarak kendisini, bulduğu yolun tebliğine adadı. Yağmur mevsimleri dışında bu tebliğe hiç ara vermedi. Bu mevsimlerde kendisinin de mensubu bulunduğu kşatriya kastının üyeleri tarafından saygıyla kabul edildi. Yetmiş iki yaşında M.Ö. 527’de öldü.

Zerdüşt’ün yaşamına ait Mecusi kaynaklarında –özellikle de sonraki dönemlere ait Pehlevice metinlerde- birçok menkıbe anlatılmaktadır. Buna göre örneğin annesi 15 yaşındayken Zerdüşt’e mucizevî şekilde hamile kalmıştır. Onun doğumuna bütün âlem sevinmiş, yeryüzünü neşe kaplamış ve insan şeklinde serbestçe dolaşan şeytanlar yeraltına kaçmışlardır. Yine buna göre Zerdüşt gülerek doğmuş, yüce tanrı Ahura Mazda ile konuşmuş, Ehrimen’den yüz çevirmiş ve kutsal ateşi bulmuştur. O, rahiplik, savaşçılık, çiftçilik, tabiplik ve sanatta da eşsiz bir üstünlük göstermiştir.

Tapas, yeteneklerin içe dönüşünü ve tefekküre dalmaya işaret eder.

Dinler tarihi bilim dalı Osmanlı döneminde 19. yüzyıldan itibaren eğitimin kurumlarında yer almaya başlamıştır.

İtikadî mezhepler, çeşitli inanç konularında farklı yorumlamalara bağlı olarak ortaya çıkan akımlardır. Tanrı, tanrının sıfatları, çeşitli metafizik varlıklar, ahiret ve dinde temel kaynağın niteliği gibi konulardaki farklı değerlendirmeler itikadî mezheplerin birbirleriyle farklılık arz eden yaklaşımlarını oluşturur.

Dinin kapsamı içerisinde sayılan ekoller olarak nitelenebilecek olan mezhepler, yapıları itibarıyla itikadî, fıkhî ve siyasî olmak üzere üç ana kategoride incelenebilir

Mecusi ismi, Eski İran geleneğindeki bir toplumsal sınıfı ifade eden Mecuş’tan gelmektedir. Persler döneminden itibaren bu yönetici-rahip sınıf mensupları, başta Anadolu olmak üzere çeşitli bölgelerde oluşturulan
kolonilerde yerleşmişler ve onların temsil ettiği inanç sistemi zamanla yerli halk tarafından Mecusilik olarak adlandırılmaya başlanmıştır.

Saddharma pundarika Sutra, Lotus sutra olarak da bilinir. Derlemeden daha çok telif bir metin özelliği ortaya koyar, öğretiyi düzenler, öğretilerin birliğini açıklar ve Mahayanistlerin en yüce öğreti olduğunu kabul ettikleri boddhisattvayı över. Japonya’da ve Çin’de en önemli sutra olarak kabul edilir. Vimalakirtinirdesa Sutra, Hıristiyan döneminin başlarında telif edilen bu metin, laik bir Budist’in boddhistavalığa ulaşabileceğini açıklar. Sukhavati Sutra, Buddha Amida’nın ülkesinin bütün inananlara açık olduğunu öğretir. Prajnâparamita-sutta ise, hikmet, mükemmellik sutrası olup Mahayana derlemelerinin en eskisi ve en etkilisidir. Mö. başlayan bin yıllık bir sürede tamamlanmıştır. Boşluk öğretisini (sunyattâ) açıklar.

Hindu kutsal metinleri iki gruba ayrılır: Şruti ve Smriti. “İşitilen, görülen” anlamına gelen şruti kategorisi içinde Vedalar; smriti kategorisinde ise Puranalar, Ramayana, Mahabharata ve Dharma-şastralar yer alır. Aitareya ve Kauşitaki ise en önemli  Brahmanalar arasındadır.

Nirvana, Budizm’in nihai hedefi olan kurtuluşu; Karma, yapılan iş ve eylemleri; Sangha, Budist cemaatini; Bhikkhus ise sanghadaki erkek keşişleri ifade eder. Bağımlı ortaya çıkış anlayışına göre her şey birbirine bağlı olarak ortaya çıkar, var olur. Nirvana hariç hiçbir şey bağımsız değildir. Her şey başka bir şeyle ilişkilidir ve soruda geçen, birbirine bağlı on iki zincir halinde, başka bir şey tarafından belirlenir. Bu zincir başındaki manevi cehalet ortadan kalktığında, doğum ve ölüm döngüsü sona erecek, nirvanaya ulaşılacaktır.