Çağdaş Felsefe 1 Deneme Sınavı Sorusu #783756

İnançları sabitleme konusunda inatçılığı seçen bireyin karşısında Peirce göre  etkili bir yöntem var mıdır?


Bireyi yanlış düşündüğüne ikna etme,

Bireye cahil olduğunu söyleme,

Bireye inatçılığın amaca hizmet etmeyeceğini söyleme,

Bireye sabit fikirli olduğunu söyleme,

Bireye tutucu olduğunu söyleme,


Yanıt Açıklaması:

1870'lerin sonlarında Peirce, bir dizi makale yayınlamış ve bu makalelerinde bir konudaki kanıların ya da inançların muğlaklıkların ya da şüphelerin ortadan kaldırılarak sabitlenmesi konusunda dört ayrı yöntemden söz etmiştir. Bu yöntemler, bir bakıma, düşüncelerimizi şüphelerden arındırmak ve doğru düşündüğümüze karar vermek üzere kullandığımız yöntemlerdir.

Bu yöntemlerden ilki inatçılık yöntemidir. Bir konudaki kanaatimizi sabitlemek için kendimize, kendi tercih ettiğimiz bir kanaati niye benimseyelim diye sorar, daha sonra bu kararda ısrar edebiliriz. Bu fikrimize karşı çıkabilecek her şeyi ve herkesi reddeder ve akılcı bir tartışmaya girmekten kaçınırız. Bu yöntemin kendine göre bir avantajı vardır. Bir kanıya ilişkin sarsılmaz ve değiştirilmez bir inanç beraberinde zihinsel bir rahatlık/huzur getirir. Ancak elbette ki bu yöntem, kanıların sabitlenmesi için arzu edilecek bir yöntem değildir. Akla gelebilecek itiraz, bu yöntemle bir kişinin sarılacağı görüşün yanlış olabileceği ve akılcı bir tartışmadan kaçındığı için kişinin söz konusu yanlış inanca veya kanılara sahip olmaya devam edeceği yönündedir. Peirce'nin itirazı bu yönde değildir. Peirce'ın bu yöntemi reddederken öne sürdüğü akıl yürütme, kendi pragmatizmini anlamamız için ipucu vermektedir. Peirce, bu yöntemi benimseyen kişinin, başka kişilerin kendisinden farklı görüşleri savunduğunu gözlemleyeceğini, soğukkanlı bir biçimde düşünebildiği bir anda, söz konusu bu farklı görüşlerin de en az kendisininki kadar iyi olduğunu fark edeceğini ve sonuç olarak kendi kanısı ya da inancına olan güvenin sarsılacağını öne sürer. Peirce'a göre bir kanıda ya da inançta inat etme yöntemine yapılacak en doğru itiraz, bu yöntemin amacına hizmet etmeyeceğini, yani şüpheyi ortadan kaldırmayacağıdır. Bu yöntemde itiraz eden bir kişinin kendisinden şüphe duymasına neden olan temel etken,  ''toplumsal dürtüdür. Peirce göre bu dürtü, hiç kimsenin nihai olarak yok sayamayacağı kadar güçlüdür. Bizler, diğer bireylerin görüşlerinden etkilenen varlıklarız. Dolayısıyla, inançların ya da kanıların sabitlenmesi için aranan yöntemin, sadece bireyler için değil, içinde bulunduğumuz toplum ya da cemaat düzeyinde de işe yaraması gerekir.

Yorumlar
  • 0 Yorum