Rus istilâsından sonra, Rusça öğrenen, bu dilin edebiyatını ve  Batı Avrupa medeniyetini tanıyan Azerbaycan aydınları arasından ilk düşünürler ve bilim adamları yetişti.

İlk Azerî kuşağının üzerinde, Fransız ihtilâlinden sonra Avrupa’da oluşan hürriyetçi düşüncelerin, demokrasi idealinin, halkçılık prensiplerinin büyük etkisi vardır.

Bazı aydınlar Türkiye’deki aydınları örnek alarak sentezci bir yol tutmaya çalışmıştır.

Islahatçı düşünceler, asrın sonlarına doğru Şéyh Cemaleddin Afganî (1838-1897)’nin de etkisiyle bütün Rusya Müslümanları arasında süratle yayıldı ve bir hayli taraftar topladı.

Modern Azerbaycan edebiyatının öncüleri  İstanbul'da Batılı eğitim almış aydınlar arasından çıkmıştır.