Romanla tanışmamızdan 1980’li yıllara kadar, hem romancı hem okur için, romanda ne anlatıldığı; nasıl anlatıldığından önemli olmuştur ve aslında modern romanın kendi geleneği içinde de konudan biçime doğru bir gelişme gösterdiğini söyleyebiliriz. Romana, romantizm ve realizm sularında dalan romancılarımız, elbette roman teknikleri üzerinde düşünmüşler hatta daha sonraki yıllarda batıdan gelen yeni anlatım tekniklerini kullanmışlardır. Fakat bu teknikler ve yaslanılan bakış açıları, her zaman “bir şey anlatmak” merkezlidir. İdeolojik problemi olan romanlar da (sosyal problemleri ele alan, düşüncelere, ülkülere, öneri ve eleştirilere dayanan); psikolojik problemli olan romanlar da (insanın iç dünyasına, kişiler arası ilişkilerin çatışmasına dayanan) tematik yapılarıyla tartışıla gelirler. 1980’li yıllara kadar romanlarımız üzerine yapılan çalışmalara bakıldığında, Doğu-Batı probleminin, eski ile yeninin, ulusal ile evrenselin, köy ile köylünün, aydın ile halkın, tarih ile şimdinin, ideal ile materyalizmin nasıl işlendiği üzerinde durulduğu görülür. Hatta bilinç akışı ve geriye dönüş tekniklerini uygulayan Tanpınar ve sonraki yıllarda üst kurmaca olarak adlandırılan yeni kurgusuyla postmodern kurguya yol veren Oğuz Atay bile, romanlarındaki aydın insanlar çevresinde değerlendirilirler. Toplumcu gerçekçi veya millî romantik dünya görüşlerine yaslanan eleştirmenlerin başka türlü bakmasını beklemek de tarihsel sürecin şartlarını hesaba katmamak olur.