Dalton Öğretim Planı’nın temel ilkesi öğrencilerin daha iyi öğrenmeleri için kendi çalışmalarını kendilerinin organize etmesi ve takip etmesidir. Bunu yaparken çocuk çevresiyle ve içinde bulunduğu okul toplumuyla yüksek düzeyde etkileşim ve işbirliğine girecektir. Bu bağlamda özgürlük ve işbirliği eğitim-öğretim süreçlerini kılavuzlayan iki anahtar kavramdır. Helen Parkhurst, öğrencileri ilgi duymadıkları bir konuda eğitmek üzere bir sınıfta toplayarak öğrencilerin başarılı olamayacaklarını fikrinden yola çıkarak öğrencilerin kendi öğrenmelerini yönetebilecekleri bir eğitim modeli geliştirme çabasına girmiştir. Bu kapsamda öğrenciler öğrenmek istedikleri konuları belirler ve konuyu ne kadar sürede çalışacağına dair bir plan düzenler. Bu plana Dalton okullarında “sözleşme” adı verilir. Sözleşme süresi dolana kadar öğretmen öğrenciyi sınava tabi tutmaz veya denetlemez. Ancak, öğrenci daha fazla bilgi almak istediğinde öğretmenden destek alır.