Ziya Paşa’nın edebî eleştiri olarak iki önemli yazısı Şiir ve İnşâ Makalesi ile Harabat Mukaddimesi'dir.

Ziya Paşa’nın Divan edebiyatına yaklaşımı Avrupa’dan döndükten sonra olumsuzlaşmaya başlamıştır.

Ziya Paşa dünyadaki gelişmeleri doğru anlamak için Batı dillerini öğrenmek gerektiğini düşünür.

Ziya Paşa Batı edebiyatından yararlanırken kendi özümüzden kopmamamız gerektiğini söyler.

Ziya Paşa temel nitelikleri olumsuz etkileyecek “taklit”ten ısrarla kaçınmak gerektiğine inanır.