İşçi sınıfı heterojen bir yapıya sahip olsa da bazı genel ve ortak niteliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• İşçi, gelirini emeğini satarak sağlar. Emeğinin karşılığı olan ücretinden başka bir geliri olmadığı için yeni çağların işçisi proleterdir.
• İşçi, uzun süre ve genellikle işveren tarafından tek taraflı olarak saptanan çalışma koşulları içinde çalışmak zorunda bırakılan kişidir. Bu nedenle işçiler sendikalar vasıtasıyla işverenlerin yönetim hakkını sınırlamaya ve çalışma koşullarını işverenlerle birlikte belirlemeye çalışmaktadır.
• İşçiler çok uzun ve mücadeleli yollardan geçerek ve engellemeleri aşarak bilinçlenmişler ve çıkarlarını birlikte savunma gereğini kavramışlardır.
• İşçinin statüsünü değiştirerek işveren statüsüne geçme olanağı son derece sınırlıdır. Lonca düzeninde kalfa ve çıraklar zaman içinde usta statüsüne geçerken Sanayi Devrimi’nden sonra bir işçinin işveren olabilmesi neredeyse mümkün değildir veya bu durum çok istisnaidir.
• İş bölümünün ve çok sınırlı bir beceride uzmanlaşmalarının sonucunda işçilerin mesleksel ve mekânsal hareket serbestliği (mobilizasyonu) çok daralmıştır. Post-fordist üretim sistemi ve esnek uzmanlaşmayla birlikte vasıflı işçilerin mesleksel hareket serbestliği artsa da vasıfsız ve yarı vasıflı işçiler için bu hareket sınırlılığı hâlen devam etmektedir.
• İşçiler ile işverenler arasında hukuksal bir eşitlik olmasına ve işçilerin sözleşme serbestliğine sahip olmasına rağmen işçiler işverene ekonomik açıdan bağımlıdır.
• Sermaye büyüyüp yığıştıkça işveren anonimleşir ve işçi ile işveren arasındaki kişisel ilişkiler tamamıyla yok olur.
• İşçiler ekonomik açıdan işverenden daha güçsüz ve işverene bağımlı olduğu için sömürüldüğünü düşünür. Bu nedenle sermaye sınıfına karşı mücadele verir.
• İşçiler, sömürüyü önleyebilmek için ekonomik ve siyasal demokrasiyi geliştirip güçlendirmeye yönelik çaba gösterir.