Bilişsel psikoloji, psikolojinin diğer bilim dallarında olduğu gibi bazı temel varsayımları içermektedir. Bu varsayımlardan ilki insan beyninin bilgi-işlem yapan bir sistem olarak görülmesidir. Bilgi-işlem, dış dünyanın temsilî veya sembolik dönüşümü veya manipülasyonu olarak ifade edilmektedir. ‹kinci olarak insan beyni hem yapısal hem de kaynak açısından sınırlıdır. Bir başka deyişle insan beyni sınırlı kapasite kullanımına sahiptir. Üçüncü olarak da insanlar aktif olarak bilgi işlem yapmaktadırlar. Bu bilgi işleme sırasında daha önceden kazanılmış yaşantılar, deneyimler veya beceriler, dolayısıyla sahip oldukları bilgiler insanların çevrelerinden algıladıkları uyaranları etkiler. Bu da onların davranış veya tepkilerine yansır. Bir başka deyişle davranışlar “aşağıdan yukarıya” ve “yukarıdan aşağıya” işlemler neticesinde meydana gelmektedir. Aşağıdan yukarıya işlem, çevresel bir girdi ile başlar ve biliş sistemi içinde çeşitli aşamalardan geçen bir yolculuk yapar. Yukarıdan aşağıya işlem ise yüksek seviyedeki bilişsel faktörlerin (amaç, eğilim, bilgi, beklenti vb.) daha aşağıda meydan gelen işlemleri etkilemesidir. şekil 3.1’de ne görüyorsunuz diye sorulduğunda pencere, dolap, araba, yol ve yol kenarındaki ağaçların kuş bakışı görünüşü, ağaca tırmanan ayı, telefon direğine çıkan telefon tamircisi gibi yanıtlar verilmektedir. Bu yanıtlar kişiden kişiye değişmektedir çünkü her bir bireyin farklı yaşantıları algılanan objenin de farklı olarak yorumlanmasına neden olmaktadır. İşte bu yukarıdan aşağıya işlemlere karşılık gelmektedir. Farz edin ki bu objeye bakan kişi bir kare içinde iki adet dikey çizgi ve dört adet siyah daire var yanıtını vermiş olsun. Bu aşağıdan yukarıya işleme örnektir.