Ekonomik, sosyal ve siyasi gerekçelerle bazı du­rumlarda vergi mükellefiyeti ya kişi yönünden ya da verginin konusu yönünden kaldırılabilir, kısıtla­nabilir. Kural olarak vergi mükellefi olan bir gerçek ya da tüzel kişinin açık bir kanun hükmüyle vergi kapsamının dışında bırakılmasına vergi muafiyeti denir.  Gelir vergisi açısından getirilen esnaf ve dip­lomat muaflığı bunun birer örneğidir.